Nerw kulszowy – przebieg, funkcje i przyczyny bólu

Nerw kulszowy jest głównym nerwem kończyny dolnej. Rozciąga się od uda do stopy i to dzięki niemu zostają unerwione mięśnie biodra, uda, goleni i stopy. Do jego uszkodzenia może dojść w wyniku złamań kości, guzów nowotworowych lub operacji stawu biodrowego. O powstałym urazie świadczy ostry i promieniujący ból, który może być zlokalizowany w każdym miejscu przebiegu nerwu kulszowego.

Nerw kulszowy – co to jest?

Nerw kulszowy (nervus ischiadicus) jest najdłuższym i najgrubszym nerwem w organizmie człowieka. Tworzy go pięć korzeni nerwowych. Początek nerwu znajduje się w kręgosłupie lędźwiowym i kości krzyżowej. Zlokalizowane tam korzenie nerwowe tworzą splot lędźwiowo-krzyżowy, od którego odchodzi nerw kulszowy.

Jak przebiega nerw kulszowy?

New kulszowy przebiega przez miednicę wychodząc z niej otworem kulszowym większym, następnie schodzi przez okolicę pośladkową pod mięśniem pośladkowym wielkim oraz przechodzi pod długą głową mięśnia dwugłowego uda. Pod stawem kolanowym rozgałęzia się na nerw piszczelowy i strzałkowy wspólny, który z kolei dzieli się na nerw strzałkowy głęboki i powierzchowny. 

Funkcje nerwu kulszowego

Gałązki nerwu kulszowego unerwiają ruchowo i czuciowo mięśnie biodra, dużą część mięśni uda wszystkie mięśnie goleni oraz mięśnie stopy:

• nerw kulszowy unerwia na udzie zginacze, częściowo staw kolanowy i biodrowy;
• nerw piszczelowy umożliwia wspinanie się na palce, czucie na pięcie i podeszwie;
• nerw strzałkowy wspólny unerwia skórę grzbietu stopy i umożliwia zginanie grzbietowe stopy.

Wyjątek w unerwieniu stanowi skóra przednio-przyśrodkowej powierzchni goleni i przyśrodkowego brzegu stopy, którą unerwia nerw udowo-goleniowy.

Przyczyny bólu nerwu kulszowego

Jeśli poczujemy silny, rwący, ostry i przeszywający ból (czasem określany też jako palący lub elektryczny) promieniujący wzdłuż tylnej części uda, przedniej strony łydki, podudzia lub stopy to mogą być objawy zapalenia nerwu kulszowego (rwy kulszowej). Ból może pojawić się nagle lub stopniowo wzrastać, zwykle ulega nasileniu przy poruszaniu się. Objawy neurologiczne rwy kulszowej w postaci zaburzeń czucia (mrowienie i pieczenie), niedowładu lub paraliżu nerki pojawiają się dopiero w wyniku całkowitego uszkodzenia nerwu kulszowego lub jego paraliżu. 

Kiedy może dojść do uszkodzenia nerwu kulszowego?

1. Nerw kulszowy jest narażony na urazy zwłaszcza przy złamaniu kości strzałkowej, ponieważ leży tuż pod skórą, bardzo blisko głowy strzałki, biegnie też wokół zewnętrznej powierzchni goleni. Duże ryzyko uszkodzeń nerwu istnieje podczas wypadków, w czasie których dochodzi do pociągania nerwu z dużą siłą.
2. Do uszkodzenia może dojść w wyniku wstrzyknięć domięśniowych, ponieważ pośladki są często wybierane jako miejsce iniekcji, jednak ryzyko tego typu uszkodzenia uznaje się za stosunkowo niskie.
3. Inną przyczyną może być uszkodzenie nerwu kulszowego po operacji biodra. W trakcie operacji istnieje ryzyko powstania krwiaka, który może spowodować ucisk na nerw.
4. Powodem uszkodzenia nerwu bywają guzy nowotworowe, które mogą uciskać lub naciekać na nerw. Do ucisku nerwu dochodzi również w wyniku żylakowatych zmian gałęzi biegnących wzdłuż pnia nerwu.
5. Nacisk na nerw kulszowy może być wynikiem dyskopatii oraz zmian zwyrodnieniowych w obrębie krążków międzykręgowych.

Jak leczyć ból nerwu kulszowego?

Ostry ból nerwu kulszowego można stłumić lekami przeciwbólowymi takimi jak  ibuprofen, metamizol, diklofenak lub meloksykam, natomiast paracetamol i kwas acetylosalicylowy mogą okazać się zbyt słabe w działaniu na ten typ bólu. Ponadto ulgę może przynieść schładzanie bolących miejsc, smarowanie ich maścią o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym oraz zabiegi fizjoterapeutyczne.

Jak radzić sobie z bólem? Najlepiej ułożyć się na boku i ugiąć nogi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem prostym lub położyć się na plecach i położyć poduszkę pod kolana. Takie pozycje pomogą złagodzić ból. Ból trwający dłużej niż dobę jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza pierwszego kontaktu, który podejmie decyzję o możliwych sposobach leczenia. Zwykle pacjentowi zostają przepisane niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki rozluźniające mięśnie. Istotnym elementem terapii jest szybkie wdrożenie rehabilitacji, która może zapobiec przejściu ostrego bólu w przewlekły. Leczenie operacyjne stosuje się w przypadku, gdy objawom bólowym nerwu kulszowego towarzyszą niedowłady kończyny dolnej i zaburzenia czucia.

Bibliografia:

[1] A. Zajkowska, “Neurologia po Dyplomie – Rwa kulszowa”, 2018. [Online]. Available: https://podyplomie.pl/neurologia/31142,rwa-kulszowa. [Accessed: 28-Sep-2020]. 

[2] P. Abrahams, „Atlas anatomiczny. Ciało człowieka: budowa i funkcjonowanie”, Świat Książki, 2008. 

[3] A. Bochenek, M. Reicher, „Anatomia człowieka”, tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.