Kto musi wykonywać badania okresowe i jak często trzeba je robić?

Na każdym pracodawcy spoczywa obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Istotnym elementem tej profilaktyki jest kierowanie osób zatrudnionych na badania lekarskie – wstępne, okresowe oraz kontrolne. Na czym polegają badania okresowe? 

Kto podlega okresowym badaniom lekarskim? 

Konieczność poddania się badaniom okresowym spoczywa na każdej osobie pozostającej w stosunku zatrudnienia. Jest to jedna z podstawowych powinności pracowniczych wymienionych wprost w art. 211 pkt 5 kodeksu pracy, zgodnie z którym przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. Pracownik musi poddać się następującym rodzajom badań: 

• wstępnym; 

• okresowym; 

• kontrolnym; 

• pozostałym zleconym przez pracodawcę. 

Okresowym badaniom lekarskim podlega każdy pracownik, niezależnie od tego jaką pracę wykonuje oraz w jakich warunkach ta praca jest realizowana. Obowiązek ten trzeba realizować przez cały czas trwania zatrudnienia. Osoby zatrudnione, które miały kontakt z substancjami i czynnikami rakotwórczymi oraz pyłami zwłókniającymi wykonują badania okresowe również po ustaniu stosunku pracy. 

Profilaktyczne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wystawionego przez pracodawcę. Warto zwrócić uwagę, że do badań okresowych nie jest zobowiązany przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, a także osoby, które realizują swoje obowiązki w oparciu o umowę cywilnoprawną – dzieło lub zlecenie. 

Co ile trzeba przeprowadzać badanie okresowe? 

Badania okresowe do pracy przeprowadza się cyklicznie – nie częściej niż co 1 rok oraz nie rzadziej niż raz na 5 lat w zależności od rodzaju wykonywanej działalności zarobkowej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy badania okresowe trzeba wykonywać m.in.: 

• co 5 lat, jeżeli pracownik nie jest narażony na czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe; 

• po 12. miesiącach, kolejne po okresie od 3 do 5 lat w przypadku pracy wymagającej stałego i nadmiernego wysiłku głosowego; 

• co 1-2 lata, a po 50. roku życia co rok przy pracy wymagającej sprawności psychoruchowej. 

Czy na badania okresowe przysługuje dzień wolny? 

W miarę możliwości badania okresowe powinny być przeprowadzane w godzinach pracy. Za czas spędzony u lekarza pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Jeżeli w celu odbycia diagnostyki pracownik musi udać się do innej miejscowości, należy mu się z tego tytułu zwrot należności według stawek przewidzianych dla podróży służbowych. 

Realizowanie badań okresowych w czasie pracy nie oznacza, że pracownikowi przysługuje na wizytę w placówce medycznej dzień wolny. Po zakończeniu badań należy więc wrócić do pracy. 

Ile dni jest ważne skierowanie na badania okresowe? 

Przepisy nie regulują terminu ważności skierowania na badania lekarskie. Oznacza to, że pracodawca może wystawić takie skierowanie zasadniczo w dowolnym terminie, nawet kilka miesięcy przed planowaną datą badania. Warto jednak mieć na względzie to, że niekiedy przychodnie mogą kwestionować ważność skierowania, które zostało wystawione ze znacznym wyprzedzeniem bez wyraźnej przyczyny. 

Koszt badań okresowych medycyny pracy może być nieco różny w zależności od placówki oraz miasta. Z reguły to pracodawca wskazuje przychodnię, w której pracownik może zrealizować badanie i to on pokrywa 100% kosztów poniesionych z tego tytułu. Typowa cena badań okresowych waha się od 150 do 250 zł. 

Pracownik nie przeszedł badań okresowych. Co dalej? 

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie ma aktualnego zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do wykonywania obowiązków. Za czas pozostawania bez pracy z tego tytułu pracownikowi nie przysługuje prawo do wynagrodzenia. Naruszenie przepisów i dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy pomimo braku ważnych badań może skutkować nałożeniem na pracodawcę grzywny w wysokości do 30 tysięcy złotych. 

Uporczywe ignorowanie badań przez pracownika może zostać uznane za rażące naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. 

Bibliografia: 

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; 

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy; tekst jednolity; 

1. Janaczek K.; Badania profilaktyczne pracowników – wybrane zagadnienia; Bezpieczeństwo Pracy; 6/2015.