Rytm zatokowy – to, jak bije twoje serce, ma ogromne znaczenie

Rytm zatokowy pokazuje, czy skurcze serca są prawidłowe. Aby to sprawdzić, należy przeprowadzić badanie elektrokardiograficzne (EKG), które jest w pełni bezpieczne dla pacjenta i nie istnieje tutaj ryzyko powikłań. Jeśli wyniki będą nieprawidłowe, może to świadczyć o bradykardii lub tachykardii zatokowej.  

Czym jest rytm zatokowy? 

Rytm zatokowy to naturalny rytm serca, który zaczyna się w węźle zatokowo-przedsionkowym, umiejscowionym w ścianie prawego przedsionka serca, poniżej nasierdzia. Zlokalizowane w nim komórki są zdolne do wywoływania spontanicznych wyładowań elektrycznych, co z kolei sprawia, że zapoczątkowują one wszystkie cykle pracy serca. Rytm zatokowy to także parametr, który pozwala określić, czy praca serca jest prawidłowa. 

Jak powinien brzmieć rytm zatokowy? 

Norma rytmu zatokowego serca wynosi 60-100 uderzeń na minutę – tak wygląda to w przypadku osób dorosłych. Jeśli mieści się on w tych granicach, mówimy o rytmie zatokowym miarowym (określa się go również jako prawidłowy rytm zatokowy). W tym przypadku skurcze serca są równomierne. Jeżeli jednak nie mieści się on w tych granicach, może to wskazywać na: 

• przyspieszony rytm zatokowy (tachykardię zatokową) – następuje wtedy, gdy serce bije szybciej niż normalnie, 
• spowolniony rytm zatokowy (bradykardię zatokową) – następuje wtedy, gdy serce bije wolniej niż normalnie. 

Aby sprawdzić rytm zatokowy, przeprowadza się badania elektrokardiograficzne. W jego ramach na klatce piersiowej oraz kończynach pacjenta umieszcza się elektrody. To, czy tempo bicia mięśnia sercowego jest prawidłowe, sprawdza się w zapisie EKG serca – załamki P powinny być dodatnie w odprowadzeniach I, II i aVF., a także ujemne w aVR. Widzisz zatem, że trudno samodzielnie interpretować tego typu badanie, dlatego powinien koniecznie zająć się tym lekarz. Dodajmy, że EKG pozwala wykryć również inne problemy, takie jak np. zawał czy niedokrwienie mięśnia sercowego. 

Niemiarowość zatokowa – oddechowa i bezładna 

Czym jest w takim razie niemiarowość zatokowa oddechowa? W tym przypadku występuje szybsze bicie serca przy wdechu i jego zwalnianie podczas wydechu. Zazwyczaj można tego rodzaju niemiarowość zaobserwować u dzieci oraz młodzieży. Po 40. roku życia występuje niezwykle rzadko. Mija wraz z wiekiem, dlatego leczenie nie jest w tym przypadku konieczne. Niemiarowość zatokowa bezładna występuje z kolei wtedy, gdy niemiarowość zatokowa nie ma nic wspólnego z oddychaniem. Taki stan może być związany z chorobą serca, dlatego w tym przypadku należy się bezzwłocznie skontaktować z lekarzem. 

Rytm zatokowy przyspieszony, czyli tachykardia zatokowa 

Kiedy serce wykonuje ponad 100 uderzeń na minutę, mówimy o tachykardii. Może być ona efektem intensywnego wysiłku fizycznego i silnego stresu, ale też odwodnienia czy spożycia zbyt dużej ilości alkoholu lub kawy. Na jej pojawienie się wpływają także niektóre leki, gorączka, posocznica, jak również anemia. Ważne jest to, że nie stanowi ona zagrożenia dla życia pacjenta. Główne objawy tachykardii zatokowej to: 

• dyskomfort lub lekki ból w klatce piersiowej, 
• sporadyczne zawroty głowy, 
• uczucie lekkiego niepokoju, 
• chwilowe problemy z widzeniem, 
• zimne poty, 
• napad kaszlu. 

W przypadku tachykardii zatokowej powyższe objawy powinny szybko minąć. Jeżeli tak się nie dzieje i symptomy utrzymują się ponad 5-10 minut, może to świadczyć o innego rodzaju tachykardii, np. nadkomorowej lub komorowej. Dodajmy, że przy tachykardii zatokowej nie jest konieczne leczenie. Warto jednak pamiętać o tym, aby przy borykaniu się z tą dolegliwością nie przemęczać organizmu i nie doprowadzać do wyczerpania. Wskazane jest także wyeliminowanie używek oraz zniwelowanie czynników, które wywołują stres. 

Spowolniony rytm zatokowy, czyli bradykardia zatokowa 

Bradykardia zatokowa następuje wtedy, gdy serce kurczy się mniej niż 60 razy na minutę. Świadczy ona często o niedoczynności tarczycy, nowotworze mózgu, problemach z równowagą wodno-lipidową, różnych schorzeniach serca, a także o hipoglikemii. Bradykardia zatokowa może być efektem choroby węzła zatokowo-przedsionkowego. W takiej sytuacji konieczne bywa wszczepienie symulatora, o ile bradykardia ma charakter przewlekły. Może się też pojawić przy przyjmowaniu niektórych leków. Warto jednak pamiętać, że spowolniony rytm zatokowy występuje naturalnie u sportowców i wskazuje w wielu przypadkach na wytrenowany organizm. Główne objawy bradykardii zatokowej to: 

• senność, 
• zawroty głowy, 
• szybkie męczenie się, 
• pogorszenie wydolności fizycznej, 
• omdlenia, 
• problemy z pamięcią, 
• problemy z koncentracją. 

Jaka powinna być zmienność rytmu zatokowego? 

Zmienność rytmu zatokowego, czyli HRV (ang. Heart Rate Variability), to parametr, który pokazuje odstęp czasu między uderzeniami serca. Często sprawdzają go m.in. sportowcy planujący swój trening. Warto go również kontrolować, aby przekonać się, w jak dużym stresie się żyje. Jest to o tyle istotne, że pomiarów tego typu nie da się zmanipulować – w końcu nie kontrolujemy własnego serca. 

Dla wielu osób zaskoczeniem może być fakt, że przerwa między kolejnymi uderzeniami serca nie jest taka sama i podlega nieustannym zmianom. Odstępy między nimi liczy się w milisekundach (ms). Mogą one wynosić przykładowo co 800 ms, 1000 ms, 1100 ms. Podczas pomiaru HRV uwzględnia się czas od jednego uderzenia do drugiego. Wysokie HRV oznacza, że można zdecydować się na bardziej intensywny trening, z kolei niskie HRV wskazuje na to, że organizm nie jest zbyt wypoczęty i potrzebuje odpoczynku lub mniej intensywnego treningu. 

HRV pozwala zaobserwować zachowywanie się dwóch gałęzi układu nerwowego w organizmie. Pierwsza z nich to układ współczulny, druga natomiast to układ przywspółczulny. Jeśli pacjent jest zestresowany lub obciążony treningiem, można zauważyć dominację części współczulnej. Kiedy organizm jest zregenerowany i wypoczęty, dominuje część przywspółczulna. Gdy pomiędzy uderzeniami występują duże odstępy, ciało ma pełnię sił. Jeżeli są one jednak małe, świadczą o zmęczeniu. 

Podczas planowania treningu warto wziąć te wszystkie aspekty pod uwagę i mierzyć HRV danego dnia. Dobrze jednak pamiętać też o tym, że na pomiary wpływają również inne czynniki, takie jak błędy pomiarowe czy czułość tego parametru. Co więcej, powinny być one wykonywane od razu po przebudzeniu. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537011/ [dostęp 22.07.23]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553128/ [dostęp 22.07.23]. 
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493201/ [dostęp 22.07.23].