7 produktów, których powinny wystrzegać się osoby z cukrzycą typu 2

Na cukrzycę choruje ponad 2,5 mln osób, a drugie tyle nie wie, że ją ma. Nic więc dziwnego, że cukrzyca jest nazywana chorobą cywilizacyjną. Zmaga się z nią sporo osób, również tych w twoim otoczeniu. A może sama chorujesz? Dla wszystkich zainteresowanych mamy listę produktów, których powinny się wystrzegać osoby z cukrzycą typu 2. 

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 to choroba metaboliczna spowodowana stopniowym spadkiem wrażliwości tkanek na insulinę (insulinoopornością) i upośledzeniem jej wydzielania. Cechą charakterystyczną cukrzycy typu 2 jest hiperglikemia, czyli wzrost stężenia glukozy we krwi.

Czym jest insulina? To hormon, którego rolą jest obniżanie stężenia glukozy we krwi, m.in. przez zwiększanie jej wychwytu przez komórki wątroby i mięśni.

– Postępowanie dietetyczne jest ważnym elementem terapii cukrzycy, ponieważ wspiera kontrolę masy ciała oraz pomaga zredukować wahania glikemii (stężenia glukozy we krwi) w ciągu doby. W przypadku osób z nadwagą i otyłością, redukcja masy ciała stanowi podstawę leczenia, która, podobnie jak regularna aktywność fizyczna, może zwiększyć wrażliwość tkanek na insulinę – wyjaśnia Agata Stróżyk, dietetyczka i specjalistka ds. informacji medycznej z Medicover.

Co nie jest zalecane w żywieniu osoby z cukrzycą typu 2? Które produkty powinno się ograniczyć?

Propozycje opracowano na podstawie aktualnych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (z 2019 roku). Stanowią one wskazówki dietetyczne, ale nie zastępują indywidualnej konsultacji dietetycznej, która u osób z cukrzycą jest zalecana.

Sól kuchenna

Nadmiar soli w diecie sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, w zgodzie z towarzystwami zagranicznymi, zaleca ograniczenie spożycia soli niezależnie od jej źródła – maksymalnie do 5 g/dobę (co stanowi 2300 mg sodu/dobę) – w przybliżeniu 1 łyżeczka soli.

– By zredukować ilość dodawanej do potraw soli, warto korzystać z dostępnych alternatyw – świeżych i suszonych ziół, sproszkowanych przypraw (bez wzmacniaczy smaku) oraz soku z cytryny, świeżego imbiru, czosnku i innych aromatyzujących składników. Sól znajduje się w wielu artykułach spożywczych, nie tylko soli kuchennej. Między innymi z tego powodu zaleca się ograniczenie spożycia żywności wysokoprzetworzonej, np. typu fast food. Produktami o wysokiej zawartości soli są m.in. słone przekąski, wędliny, ryby wędzone i marynowane, niektóre sery (np. feta, parmezan, brie), pistacje i wiele mieszanek przypraw. Warto mieć na uwadze, że źródłem soli w diecie jest również pieczywo – wymienia dietetyczka.

Słodycze

Zdiagnozowano u ciebie cukrzycę? Wystrzegaj się słodyczy.

– Ograniczenie spożycia cukrów prostych wydaje się standardem w diecie osoby z cukrzycą. Zgodnie z wytycznymi, powinno się ograniczyć do minimum ilość jednocukrów (np. glukozy, fruktozy) i dwucukrów (np. sacharozy, laktozy). Należy także zredukować spożycie produktów zawierających cukry dodane i tzw. wolne cukry (łatwo przyswajalne). Źródła cukru, które warto mieć na uwadze to: słodycze, soki i napoje owocowe oraz miód (i inne substancje słodzące, z wyjątkiem słodzików – które mogą być stosowane w dawce zalecanej przez producenta).

Ta zmiana dietetyczna jest istotna nie tylko z punktu widzenia kontroli masy ciała oraz glikemii, lecz także zapobiegania powikłaniom cukrzycy, w tym próchnicy. Cukier lub syrop glukozowy czy glukozowo-fruktozowy i inne substancje słodzące są dodawane do rozmaitych dostępnych na rynku produktów, zwłaszcza przetworzonych – dlatego warto czytać etykiety i nie kupować „kota w worku” – dodaje Agata Stróżyk.

Fruktoza i syrop wysokofruktozowy

W przypadku pacjentów z cukrzycą nie zaleca się też stosowania fruktozy jako zamiennika cukru. Czego się wystrzegać?

– W gruncie rzeczy fruktozy obecnie trudno uniknąć. Fruktoza głównie kojarzy się z owocami, sokami i napojami owocowymi, stąd zresztą jej druga nazwa ‒ cukier owocowy. Jej popularność w przemyśle spożywczym wynika z tego, że syrop o wysokim stosunku fruktozy do glukozy jest o wiele tańszym dodatkiem do żywności niż standardowa sacharoza (np. cukier biały). Najbardziej znanym źródłem syropu glukozowo-fruktozowego są słodkie napoje bezalkoholowe, ale nie tylko.

To także zamiennik cukru stosowany jako dodatek do żywności przetworzonej, w tym płatków śniadaniowych, wyrobów cukierniczych, słodzonych produktów mlecznych, ale może też znajdować się w konserwach. Badania sugerują, że spożywanie syropu wysokofruktozowego wiąże się z wyższym ryzykiem cukrzycy typu 2, otyłości, dny moczanowej, chorób serca i stłuszczenia wątroby. W diecie diabetyka cukry dodane (w tym syrop glukozowo-fruktozowy), powinny być ograniczone – wymienia specjalistka.

– Znajdują się one w wyrobach cukierniczych, słonych przekąskach (np. chipsach, paluszkach, precelkach), żywności typu fast food, kostkach rosołowych, zupkach w proszku (np. chińskich) oraz twardej margarynie. Zawartość izomerów trans w zwyczajowej diecie powinna być jak najniższa. Stanowią one bowiem czynnik ryzyka wielu nowotworów i chorób sercowo-naczyniowych – dodaje Agata Stróżyk.

Alkohol

Osoby z cukrzycą typu 2 powinny unikać też (w miarę możliwości) spożywania alkoholu.

– Alkohol hamuje uwalnianie glukozy z komórek wątroby, co zwiększa ryzyko niedocukrzenia (hipoglikemii). Z kolei alkohol spożywany okołowysiłkowo zwiększa ryzyko epizodu hipoglikemii po zakończeniu wysiłku. W przypadku współistniejącej hipetrójglicerydemii (wzrostu stężenia trójglicerydów), neuropatii i przebytego zapalenia trzustki należy całkowicie wyeliminować spożycie alkoholu – wyjaśnia dietetyczka.

Produkty o wysokim indeksie glikemicznym (IG)

Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik, który szacuje wpływ węglowodanów zawartych w spożywanym pokarmie na poposiłkowe stężenie glukozy we krwi. Produkty o wysokim IG powodują szybki i wysoki wzrost glikemii poposiłkowej, po czym następuje również dość szybki spadek wartości glikemii. W przypadku pacjentów z cukrzycą coraz częściej mówi się, że szczególnie niekorzystne mogą być duże wahania glikemii w ciągu dnia. Optymalnie powinno dążyć się więc do utrzymywania wartości glikemii, jak najbliższych wartościom prawidłowym.

– Dieta o niskim IG pozwala uniknąć tych wahań i zapewnia dobrą kontrolę glikemii, jednocześnie sprzyja redukcji masy ciała. Jakich produktów zatem unikać? Wysoki IG mają m.in.: chipsy, frytki, popcorn (jednocześnie zawierają sporo sodu); słodycze, płatki kukurydziane (to również źródło cukrów dodanych); poza tym dojrzałe banany, dynia, suszone daktyle, pieczywo pszenne, ziemniaki pieczone, biały ryż, pasternak i słodkie napoje gazowane – dodaje dietetyczka.

Na indeks glikemiczny wpływają m.in.: stopień dojrzałości owocu (im bardziej dojrzały, tym wyższy IG), czas obróbki termicznej (im dłuższy, tym wyższy IG), zawartość błonnika (pokarmy o niższej zawartości błonnika mają wyższy IG).

Napoje słodzone

Na liście nie może zabraknąć napojów słodzonych.

– Wykazano, że ich regularne spożycie może zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2, nadwagi i otyłości. Szacuje się, że stanowią one w diecie główne źródło cukrów dodanych: sacharozy, syropu glukozowego czy glukozowo-fruktozowego. Napoje słodzone to nie tylko cola, lecz także napoje dla sportowców i napoje energetyczne, mrożona herbata słodzona, syropy owocowe, lemoniada, napoje owocowe oraz woda smakowa. Sporo cukrów łatwo przyswajalnych zawierają również słodkie napoje mleczne i soki oraz napoje owocowe, dlatego ich spożycie też może powodować szybki poposiłkowy wzrost glikemii. Spożycie słodkich napojów jest także czynnikiem predysponującym do próchnicy i choroby wieńcowej. Jeżeli masz wybór, wybieraj wodę – mówi Agata Stróżyk.