Co oznacza podwyższony fibrynogen i jak należy interpretować wyniki badań?

Fibrynogen jest białkiem kojarzonym przede wszystkim z układem krzepnięcia. Badanie poziomu fibrynogenu jest bardzo pomocnym wykładnikiem laboratoryjnym, jednak odchylenia w jego stężeniu nie wskazują na jedną, konkretną jednostkę chorobową, ponieważ jest on markerem nieswoistym. Z czym związany jest zbyt wysoki oraz zbyt niski poziom fibrynogenu? Jak nasz styl życia i codzienne zachowania mogą wpływać na jego poziom?

Co to jest fibrynogen?

Fibrynogen to białko produkowane przez wątrobę, które uczestniczy w procesie krzepnięcia – inaczej nazywany jest pierwszym czynnikiem krzepnięcia. Fibrynogen jest niezbędny do powstawania skrzepu. Po uszkodzeniu naczynia kaskada krzepnięcia prowadzi do przekształcenia fibrynogenu (który jest początkowo rozpuszczalną substancją) do nierozpuszczalnej fibryny, nazywanej włóknikiem. Fibryna wraz z płytkami krwi tworzy skrzep, który ogranicza krwawienie z uszkodzonego naczynia lub tkanki. Można więc stwierdzić, że fibrynogen pełni kluczową rolę w procesie krzepnięcia i warunkuje zachowanie homeostazy organizmu poprzez zahamowanie krwawienia. Fibrynogen spełnia także inne role w naszym organizmie. Jest on białkiem ostrej fazy – co oznacza, że jego poziom rośnie w przebiegu stanów zapalnych i może się utrzymywać nawet jakiś czas po opanowaniu zapalenia. Istnieją także badania mówiące o roli fibrynogenu w rozwoju miażdżycy naczyń tętniczych.

Oznaczenie fibrynogenu – główne wskazania

Fibrynogen jest jednym z elementów, które mówią lekarzowi o funkcjonowaniu układu krzepnięcia. Stany przedłużonego krwawienia, w tym na przykład łatwe siniaczenie, czy krwiomocz, a także podejrzenie nadkrzepliwości (trombofilii) stanowią główne wskazania do oznaczenia poziomu fibrynogenu. Należy pamiętać, że bardzo ważne jest oznaczenie również innych parametrów dotyczących krzepnięcia, takich jak:

• morfologia wraz z poziomem płytek krwi;
• czas APTT (czas kaolinowo-kefalinowy);
• czas PT (czas protrombinowy);
• czas trombinowy.

To przykłady badań laboratoryjnych, które razem w wynikiem poziomu fibrynogenu dają pełniejszy obraz funkcjonowania naszego układu krzepnięcia.

Do wskazań do oznaczenia fibrynogenu należą także następujące stany kliniczne:

• zaburzenia funkcji wątroby;
• ostre stany zapalne, zakażenia;
• podejrzenie wykrzepiania wewnątrznaczyniowego;
• ostre stany takie, jak zawał serca;
• podejrzenie genetycznych defektów fibrynogenu.

Jaki jest przebieg badania poziomu fibrynogenu?

Badanie stężenia fibrynogenu jest badaniem krwi, wymaga więc pobrania próbki krwi żylnej. Laboratorium poddaje próbkę krwi odpowiednim analizom, dzięki którym uzyskujemy informację na temat poziomu fibrynogenu we krwi. Prawidłowe wartości fibrynogenu to 1,5–3,5 g/l. Istnieje także możliwość laboratoryjnej oceny aktywności fibrynogenu, dzięki której uzyskujemy informację o zdolności fibrynogenu danego pacjenta do przekształcania się w fibrynę – czyli zdolności do tworzenia skrzepu. Oceniany jest także czas tworzenia skrzepu – jeśli jest on wydłużony, to może to świadczyć o obecności w organizmie nieprawidłowej formy fibrynogenu lub jego obniżonym stężeniu.

Obniżony fibrynogen – o czym może świadczyć?

Obniżony poziom fibrynogenu może być związany z różnymi stanami klinicznymi, do których należy:

• uszkodzenie wątroby – w uszkodzeniu tego narządu dochodzi do zmniejszonej syntezy fibrynogenu – czynność uszkodzonej wątroby jest upośledzona, przykładem schorzenia wątroby, które może doprowadzić do spadku stężenia fibrynogenu jest marskość wątroby;
• choroby wrodzone, uwarunkowane genetycznie – należy do nich afibrynogenemia oraz hipofibrynogenemia, są to rzadkie choroby, w których mamy do czynienia ilościowym defektem fibrynogenu;
• zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) – w tym przypadku obniżenie poziomu fibrynogenu wynika z jego zużycia, spowodowanego uogólnioną aktywacją procesu krzepnięcia krwi w przebiegu na przykład ciężkiego zakażenia, czy rozległego urazu;
• stosowanie niektórych leków, w tym: heparyn, fibratów, statyn, kwasu acetylosalicylowego, streptokinazy, tiklodypiny oraz asparaginazy;
• niedożywienie.

Co ciekawe, w badaniach wykazano, że wysiłek fizyczny może prowadzić do obniżenia poziomu fibrynogenu, co oznacza, że regularne ćwiczenia i aktywność fizyczna mogą zmniejszać ryzyko zakrzepicy. Warto mieć także świadomość, że stężenie fibrynogenu może być czasami fałszywie zaniżone – przyczyną takiego stanu może być obecność w osoczu produktów degradacji fibryny, które są błędnie rozpoznawane jako fibrynogen.

Podwyższony fibrynogen – z czego może wynikać?

Podwyższony poziom fibrynogenu może wiązać się z ryzykiem powikłań zakrzepowych. Wzrost stężenia fibrynogenu jest związany z tak zwanymi reakcjami ostrej fazy, do których należą:

• zakażenia;
• oparzenia;
• rozległe urazy.

Co więcej, wzrost stężenia fibrynogenu może wynikać z takich sytuacji, jak:

• stany znacznej utraty białka (na przykład w przebiegu zespołu nerczycowego dochodzi do zwiększonej utraty białka z moczem). W odpowiedzi na utratę białka, wątroba chcąc kompensować ten stan zwiększa syntezę fibrynogenu, który jak wcześniej wspomniano – należy do grupy białek;
• cukrzyca;
• otyłość;
• zaburzenia lipidowe (hiperlipidemia);
• palenie tytoniu;
• przyjmowanie doustnej antykoncepcji oraz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej;
• ciąża;
• miesiączka;
• niektóre nowotwory;
• choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy);
• ostre niedokrwienie mózgu;
• zawał serca;
• zator tętnicy płucnej.

Fakt, iż wzrost stężenia fibrynogenu jest związany z ryzykiem stanów zakrzepowych sprawia, że zwiększone stężenie fibrynogenu jest uważane za czynnik ryzyka groźnych zdarzeń sercowo – naczyniowych takich, jak zawał serca.

Ciąża to stan, kiedy fizjologicznie dochodzi do zwiększenia poziomu fibrynogenu. Z jednej strony jest to zjawisko korzystne, ponieważ prowadzi ono do ograniczonego krwawienia podczas porodu, jednak z drugiej strony niesie ze sobą ryzyko powikłań zakrzepowych.

Dlaczego warto kontrolować poziom fibrynogenu?

Jak już wspomniano, wysokie stężenie fibrynogenu zwiększa ryzyko zdarzeń zakrzepowych, które mogą prowadzić do groźnych stanów, takich jak zawał mięśnia sercowego, czy udar mózgu. Podwyższony poziom fibrynogenu stanowi więc czynnik ryzyka rozwoju groźnych chorób układu sercowo-naczyniowego. Co sami możemy zrobić, by nasz poziom fibrynogenu był prawidłowy? Jak pokazują badania wysiłek fizyczny, utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz zaniechanie palenia papierosów mają korzystny wpływ na normalizację poziomu fibrynogenu we krwi. Oznacza to, że zdrowy tryb życia ma pozytywny wpływ również na układ krzepnięcia. Warto pamiętać o tym na co dzień.

Bibliografia

• Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków.
• Jarosław Wasilewski, Lech Poloński, Znaczenie fibrynogenu i właściwości reologicznych krwi w miażdżycy i chorobie wieńcowej, Choroby Serca i Naczyń 2010, tom 7, nr 2, 62–71.
• Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, A. Dembińska-Kieć, J. W. Naskalski, wydanie III, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010.