Afty u dzieci – przyczyny i leczenie

Występowanie bolesnych zmian w jamie ustnej to problem, z którym zmaga się wiele dzieci (i ich rodziców). Powtarzające się epizody pojawiania się na tym obszarze owrzodzeń – aft, świadczy o obecności schorzenia nazywanego aftozą nawrotową. Poniżej przedstawimy możliwe przyczyny powstawania aft i rozwoju choroby u dzieci. Z artykułu dowiesz się także, jakie są sposoby leczenia tej przypadłości.

Czym są afty?

Aftami nazywamy niewielkie (zwykle kilku – kilkunastomilimetrowe) zmiany, najczęściej występujące w jamie ustnej. W obrazie klinicznym obserwuje się bolesne owrzodzenia otoczone brzegiem o rumieniowym charakterze. Jeśli epizody z obecnością zmian powtarzają często się u danego pacjenta, mamy do czynienia z aftozą nawrotową.

Afty mogą pojawiać się u osób z różnych grupa wiekowych, jednak w zdecydowanej większości przypadków (80%) choroba pojawia się przed 30. rokiem życia – najczęściej rozwija się w wieku młodzieńczym, choć objawy dość powszechne są także u dzieci. U pacjentów, którzy rozwinęli aftozę w drugiej lub trzeciej dekadzie życia, owrzodzenia mogą pojawiać się także w starszym wieku, jednak typowe jest, że częstość ich rozwoju się zmniejsza. Ocenia się, że nawracająca aftoza to problem dotykający 10-37% społeczeństwa (duże różnice w szacunkach wynikają z danych z badań na populacjach o innym stopniu ryzyka pojawienia się zmian).

Czasami afty bywają mylone z pleśniawkami, choć stanowią one dwa odmienne typy zmian. Afty i pleśniawki zazwyczaj nie jest trudno od siebie odróżnić – w przypadku tych drugich zauważyć można w jamie ustnej (na podniebieniu, policzkach, dziąsłach, języku) naloty o białoszarej barwie, wyglądem przypominające ścięte mleko.

Afty u dzieci – przyczyny występowania

Choć dokładny proces odpowiadający za występowanie aft jak dotąd nie został jednoznacznie określony, badania wskazują szereg czynników, które mogą stanowić przyczynę występowania aft u dzieci.

Istotne często okazują się być czynniki genetyczne. U co 3. pacjenta z aftozą stwierdza się obciążenie rodzinne chorobą. Badania pokazują także, że jeśli u obojga rodziców występuje postać nawrotowa schorzenia, dziecka ma 90% ryzyko jego rozwinięcia.

Badania sugerują, że za powstawanie aftozy mogą być do pewnego stopnia odpowiedzialne także zakażenia wirusowe (m.in. HSV) lub bakteryjne (Streptococcus).

Rolę w rozwijaniu się aft u dzieci odgrywają także urazy mechaniczne w jamie ustnej, np. związane z nawykiem przygryzania błony śluzowej jamy ustnej lub powstałe w czasie zabiegu stomatologicznego.

Występowanie aft może stanowić także objaw innego schorzenia leżącego u podstawy zmian. Jako jedno z nich wymienia się celiakię – autoimmunologiczną chorobę zapalną spowodowaną nadmierną odpowiedzią układu odpornościowego na gluten zawarty w wielu produktach zbożowych. U dzieci chorujących na celiakię, nawracające afty występują 4 razy częściej niż w ogólnej populacji osób w tej grupie wiekowej. Choć charakterystyczne objawy celiakii u dzieci to m.in. przewlekłe bóle brzucha, biegunki, zahamowanie przyrostu masy ciała i wzrostu, to afty mogą być także wskazówkami ułatwiającymi wykrycie utajonych, mniej typowych form celiakii, w przebiegu których nie obserwuje się objawów ze strony przewodu pokarmowego.

U 1-2 na 10 pacjentów z nawrotową aftozą diagnozowane są niedobory i zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, takich jak żelazo, cynk oraz witaminy z grupy B, w tym kwas foliowy i witamina B12. Jak dotąd nie wyjaśniono, czy związek między występowaniem aft i celiakii wynika z obecności samej choroby, czy jest pośrednio wywołany przez deficyty składników odżywczych często obecne u pacjentów z tym typem nadwrażliwości na gluten.

Leczenie aft u dzieci

Celem leczenia aft u dzieci jest przede wszystkim zmniejszenie stopnia odczuwanego bólu, przyspieszenie procesu gojenia się owrzodzeń oraz zapobieganie częstemu powstawaniu zmian. Pomóc może w tym eliminacja urazów mechanicznych – należy unikać przygryzania błony śluzowej jamy ustnej oraz żucia gumy. Konieczne jest także restrykcyjne przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej.

Należy pamiętać także o unikaniu czynników, które mogą podrażniać owrzodzenia w jamie ustnej i nasilać odczuwanie bólu. W związku z tym, z diety dziecka warto na czas trwania epizodu wyeliminować produkty o twardej konsystencji i ostrych brzegach, pokarmy kwaśne (owoce cytrusowe, soki owocowe), ostre, żywność o wysokiej zawartości soli oraz napoje gazowane. Jak pokazują badania, używanie pasty do zębów, która nie zawiera laurylosiarczanu sodu (SLS) może sprzyjać to skróceniu czasu gojenia się ran i zmniejszać poziom bólu.

Postępowanie farmakologiczne w mniej uciążliwych przypadkach opiera się na wykorzystaniu leków stosowanych miejscowo, zewnętrznie – steroidów i leków odkażających. U pacjentów z często nawracającymi epizodami aftozy, leki stosowane miejscowo mogą nie być wystarczające – choć łagodzą one objawy, to nie wpływają na zahamowanie procesu tworzenia nowych owrzodzeń. Rozważone powinno być w takich sytuacjach wprowadzenie leczenia farmakoterapią o działaniu ogólnoustrojowym.

Jeśli obserwujesz u swojego dziecka występowanie przypominających afty zmian, zasięgnij porady lekarza. Pamiętaj, że powyższy artykuł nie może zastąpić konsultacji ze specjalistą.

Źródła:

1. Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. (red.) (2017) Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
2. Rodrigo L., Beteta-Gorriti V., Alvarez N. (2018) Cutaneous and Mucosal Manifestations Associated with Celiac Disease, Nutrients, 10(7), 800.
3. Sunday A., Greenberg M. (2014) Recurrent Aphthous Stomatitis, Dental Clinics of North America, 58(2): 281-297.
4. Altenburg A., El-Haj N., Micheli C. i wsp. (2014) The Treatment of Chronic Recurrent Oral Aphthous Ulcers, Deutsches Arzteblatt International, 111: 665-73.