Nietolerancja histaminy – jakie są objawy i czym jest histamina?

Histamina to amina biogenna, która jest głównym mediatorem odpowiedzi zapalnej w organizmie. Substancja ta magazynowana jest w bazofilach i mastocytach, a po zadziałaniu rozmaitych bodźców uwalniana jest z tych komórek. Histamina może być obecna w niektórych pokarmach i ich spożycie przez osoby predysponowane może prowadzić do pojawienia się takich niepożądanych reakcji organizmu jak zespół histaminowy czy zatrucie histaminą. Leczenie nietolerancji histaminy sprowadza się przede wszystkim do stosowania odpowiedniej diety, wolnej od produktów zawierających histaminę. 

Histamina – co to?

Histamina to wytwarzana w organizmie amina biogenna, która pełni szereg zróżnicowanych funkcji. O znaczącej roli tego związku w organizmie najlepiej świadczy fakt, że histamina obecna jest w każdej tkance organizmu. Przede wszystkim – histamina odpowiada za przebieg reakcji alergicznych i zapalnych. Histamina skumulowana jest w komórkach tucznych i bazofilach w postaci nieaktywnej, natomiast jej uwolnienie i aktywacja następuje pod wpływem następujących czynników:

• bodźców termicznych (niskie i wysokie temperatury, promieniowanie słoneczne)
• bodźców chemicznych, zwłaszcza leków (kodeina, skopolamina, morfina, kwas acetylosalicylowy, amfoterycyna)
• toksyny wirusowe, bakteryjne oraz grzybicze
• jad owadów
• alkohol
• alergeny pokarmowe (bakłażany, truskawki, ananasy, banany, orzeszki ziemne, skorupiaki, ryby, pomidory, pszenica)

Inne funkcje histaminy w organizmie to uczestnictwo w wytwarzaniu i różnicowaniu komórek krwi, wspomaganie pracy mózgu i koncentracji, a także pobudzanie wydzielania soku żołądkowego.

Nietolerancja histaminy – skąd się bierze?

Nietolerancja histaminy, określana także jako alergia na histaminę to zaburzenie polegające na wystąpieniu po spożyciu produktów zawierających histaminę reakcji przypominającej alergię. U osób zdrowych ilość histaminy, jaka wywołuje niepożądane objawy jest dość wysoka. Amerykańska Agencja Żywności i Leków oszacowała, że objawy zatrucia histaminą mogą wystąpić po spożyciu histaminy w ilości powyżej 500 mg/ kg. Taka ilość histaminy przekracza zdolność możliwość jej rozkładu przez enzym jelitowy – diaminooksydazę DAO.

U niektórych osób problematyczne może być spożycie znacznie mniejszych ilości histaminy. Mowa o osobach, u których znacznie zmniejszona jest aktywność diaminooksydazy. Przyczyną zbyt niskiej aktywności tego enzymu może być predyspozycja genetyczna, uszkodzenie ścian jelit w przebiegu chorób zapalnych jelit czy nowotworów, przewlekłe choroby nerek czy wątroby, a także stosowanie leków będących inhibitorami DAO (leki przeciwdepresyjne czy przeciwgruźlicze). W przypadku obniżonej aktywności diaminooksydazy w organizmie gromadzi się przyjęta z pokarmem histamina. Uczulenie na ten związek określany jest mianem pseudoalergii, gdyż objawy nietolerancji histaminy przypominają alergię, jednak nie dochodzi do rozwoju typowej reakcji alergicznej. Brak jest aktywacji układu immunologicznego i syntezy przeciwciał, a symptomy wynikają z chwilowego kumulowania się większych stężeń histaminy w organizmie.

Nietolerancja histaminy – objawy

Alergia na histaminę objawia się w podobny sposób jak w przypadku wyrzutu histaminy. Objawy są zatem takie same jak w przebiegu tradycyjnej alergii i mogą przyjmować postać od łagodnej do bardzo ciężkiej. Większość przypadków nietolerancji histaminy przebiega z wysypką skórną, dusznościami, bólami i zawrotami głowy, biegunkami, katarem i łzawieniem oczu. W ciężkich postaciach nietolerancji histaminy może dojść do rozwoju wstrząsu anafilaktycznego, któremu towarzyszy spadek ciśnienia krwi, problemy z oddychaniem, utrata przytomności, arytmia; w skrajnych przypadkach może dojść do śmierci.

Nietolerancja histaminy – badanie

W przypadku podejrzenia nietolerancji histaminy konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki mającej na celu różnicowanie z alergią. Wykonywane są testy alergiczne (punktowe testy skórne, oznaczanie poziomu specyficznych IgE) – w przypadku nietolerancji histaminy dadzą one wyniki ujemne. Warto wykonać także badania w kierunku nietolerancji laktozy i glutenu.  Natomiast w celu różnicowania nietolerancji histaminy od mastocytozy, czyli schorzenia w przebiegu którego wytwarzane są w nadmiarze mastocyty należy wykonać badanie poziomu enzymu HNMT oraz prostaglandyny D2.

Potwierdzeniem rozpoznania nietolerancji histaminy jest badanie poziomu tego związku we krwi, a także oznaczenie aktywności enzymu DAO w śluzówce jelita. Uzupełnieniem diagnostyki może być badanie polimorfizmu genu DAO.

Nietolerancja histaminy – dieta

Histamina może być przyjmowana wraz z niektórymi pokarmami. Wówczas ten związek może powstawać w procesie dojrzewania produktów, ich fermentacji, a także niewłaściwego przechowywania żywności i jej psucia się. Gdzie występuje histamina w diecie? Mowa m. in. o takich składnikach diety jak mięsa peklowane, kiszonki, ryby i owoce morza czy sery pleśniowe. Zawartość histaminy wzrasta w produktach długo przechowywanych czy poddawanych procesom przetwórczym. Jako trwały związek chemiczny, histamina nie podlega inaktywacji pod wpływem obróbki cieplnej.

Gdy zdiagnozowana zostaje nietolerancja histaminy, dieta powinna koncentrować się na wyeliminowaniu tych produktów, które zawierają histaminę w wysokich stężeniach. Jednocześnie – konieczne jest wyeliminowanie tych produktów, które same z siebie nie zawierają histaminy, odpowiadają jednak za zwiększoną jej syntezę w organizmie. Dieta w nietolerancji histaminy powinna ograniczyć do minimum spożycie takich produktów jak:

• sery żółte oraz pleśniowe
• wino czerwone
• konserwy rybne i ryby wędzone
• wieprzowina, wołowina, wędliny dojrzewające, konserwy mięsne
• niektóre owoce (awokado, banany, truskawki, maliny, cytrusy, kiwi, śliwki, gruszki)
• niektóre warzywa (szpinak, pomidory, strączki, bakłażan, kiszona kapusta)

Ponadto niewskazane jest spożywanie żywności wysokoprzetworzonej. Dieta to nie jedyna metoda postępowania u osób, u których zdiagnozowana została nietolerancja histaminy. Leczenie preparatami przeciwhistaminowymi wskazane jest u chorych z nasilonymi objawami; trwają badania nad skutecznością suplementacji enzymu DAO, a pierwsze wyniki są obiecujące.

Bibliografia:

Kovacova-Hanuskova E., Buday T., Gavliakova S. i wsp.: Histamine, histamine intoxication and intolerance. Allergol. Immunopathol. (Madr.), 2015; 43: 498–506

Manzotti G., Breda D., Di Gioacchino M. i wsp.: Serum diamine oxidase activity in patients with histamine intolerance. Int. J. Immunopathol. Pharmacol., 2016; 29: 105–111

San Mauro Martin I., Brachero S., Garicano Vilar E.: Histamine intolerance and dietary management: a complete review. Allergol. Immunopathol. (Madr.), 2016; 44: 475–83