Zajęcza warga- czym jest spowodowana i jak możemy to zmienić?

Zajęcza warga to popularna nazwa rozszczepu warg lub podniebienia – wady rozwojowej, która powstaje w okresie prenatalnym. Jest nie tylko problemem estetycznym, ale i poważnym utrudnieniem w codziennym funkcjonowaniu dziecka. Wciąż nie są znane jednoznaczne przyczyny jej wystąpienia. Leczenie zajęczej wargi jest wieloetapowe i wymaga opieki wielu specjalistów.

Zajęcza warga – co to takiego? 

Zajęcza warga, czyli rozszczep wargi i/lub podniebienia, to według definicji  „wada rozwojowa, polegająca na częściowym lub całkowitym braku ciągłości anatomicznej tkanek w typowych miejscach występowania zaburzeń w rozwoju embriologicznym twarzy”. Jest spowodowana brakiem połączenia się struktur twarzy tworzących wargę lub podniebienie, co prowadzi do powstania szczeliny lub przerwy. 

Rozwój embriologiczny twarzy rozpoczyna się w 4 tygodniu ciąży, natomiast do rozszczepu dochodzi między 6 a 12 tygodniem ciąży. Częstość występowania zajęczej wargi szacuje się na 1/600-1000 żywych urodzeń na świecie, natomiast w Polsce są to 2-3 przypadki na 1000 żywo urodzonych dzieci. 

Przyczyny powstawania zajęczej wargi 

Przyczyny powstawania zajęczej wargi nie zostały do końca wyjaśnione. Przyjmuje się, że rozszczep warg i podniebienia ma wieloczynnikową etiologię, na którą składają się czynniki genetyczne i środowiskowe.  Wśród czynników środowiskowych wymienia się:

• palenie papierosów i spożywanie alkoholu
• niedobór kwasu foliowego, witamin: A, witaminy B3, witaminy B5 oraz nadmiar witaminy A,
• przyjmowanie leków teratogennych (retinoidy, allopurynol, metotreksat, kortykosteroidy w maściach, leki przeciwdrgawkowe: kwas walproinowy, fenytoina)
• przewlekły kontakt z rozpuszczalnikami (benzen, toluen)
• napromienianie
• narażenie na stres

Cukrzyca, nadwaga i otyłość również wiążą się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zajęczej wargi. Sugeruje się również związek między przebytymi przez kobietę w ciąży chorobami wirusowymi (różyczka, ospa wietrzna) a częstszym występowaniem rozszczepu warg i podniebienia. Istotne znaczenie odgrywa wiek rodziców. Ryzyko wystąpienia rozszczepu wargi i/lub podniebienia u dziecka wzrasta po 40 roku życia rodziców, w przypadku ojca o 58% a matki o 28 %. 

Zajęcza warga – diagnostyka 

Zdiagnozowanie zajęczej wargi przy pomocy USG jest możliwe już w trakcie okresu prenatalnego. Przezpochwowe badanie ultrasonograficzne może ujawnić rozszczep wargi w 11 tygodniu ciąży, natomiast ultrasonografię przezbrzuszną można wykonać między 16 a 20 tygodniem ciąży. 

Każdy noworodek urodzony z rozszczepem powinien być poddany dokładnemu badaniu fizykalnemu oraz testom diagnostycznym w celu wykrycia innych możliwych nieprawidłowości, w tym wrodzonych wad serca, nerek lub dróg oddechowych. W ciągu pierwszych 3 miesięcy życia ocenia się czynności takie jak: oddychanie, karmienie, połykanie i słyszenie. 

Zajęcza warga – leczenie 

Obecnie jedyną dostępną metodą leczenia zajęczej wargi jest operacja chirurgiczna.  Polega ona na połączeniu rozszczepionych struktur, a w późniejszym czasie rehabilitacji mięśni twarzy. Czas interwencji chirurgicznych powinien być odpowiedni do rozwoju fizycznego, poznawczego i społecznego dziecka. 

Leczenie rozszczepu jest etapowe, zazwyczaj trwa wiele lat i wymaga opieki wielu specjalistów. Z reguły konieczne jest przeprowadzenie 2-3 operacji, z których pierwsza odbywa się ok. 6 miesiąca życia dziecka.  Podczas operacji rozszczepu wargi skóra zostaje zszyta, może też zostać poprawiony kształt nosa. Chirurgiczna naprawa podniebienia opiera się na zamknięciu części podniebienia oraz rekonstrukcji mięśni podniebienia miękkiego. Konieczność przeprowadzenia dodatkowych zabiegów chirurgicznych może wynikać z trudności w mowie i jedzeniu, zniekształceniu nosa i problemów z oddychaniem. 

Dziecko powinno mieć zapewnioną pomoc takich specjalistów jak: logopeda, ortodonta, foniatra czy psycholog.  

Zajęcza warga – profilaktyka 

Profilaktyka powinna być zastosowana już w czasie planowania ciąży. Przyszli rodzice mogą skorzystać z programów edukacyjnych oraz poradnictwa genetycznego. Kobieta w ciąży powinna mieć zapewnioną właściwą opiekę, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży. Ważnymi elementami są także: prawidłowo zbilansowana dieta, suplementacja kwasu foliowego  już kilka miesięcy przed planowaną ciążą, wykluczenie używek oraz zapewnienie odpowiednich warunków w pracy przed i w trakcie ciąży.

Bibliografia:

[1] Tracz Marlena, “Uczeń z rozszczepem wargi i podniebienia – wybrane problemy.,” Inst. Pedagog. UMCS. Zesz. Nauk. WSSP , 2013. 

[2] Bilińska M., Osmola K., “Rozszczep wargi i podniebienia – czynniki ryzyka, diagnostyka prenatalna i konsekwencje zdrowotne,” Ginekol. Pol.  vol. 85, p. 862-866, 2015. 

[3] Radhika Chigurupati i wsp., „Cleft Lip and Palate: An Overview.” in book: „Oral and Maxillofacial Surgery„. Wiley-Blackwell, p.3-30, 2010. 

[4] H B Devlin CBE FRCS, “Leczenie rozszczepu warg i podniebienia. Poradnik dla rodziców,” The Royal College of Surgeons of England, 2003.