Atopowe zapalenie skóry – praktyczne porady dla atopików

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba, która najczęściej jest diagnozowana w wieku dziecięcym. W jej przebiegu charakterystyczne są stany uśpienia i zaostrzania się objawów. Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? Czym smarować zmiany? Czy to schorzenie da się wyleczyć, czy chory będzie zmagał się z problemem do końca życia?

Co to jest atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry to choroba, w której przebiegu skóra jest sucha, swędząca i podatna na rozwijanie się stanów zapalnych. Jak wspomniano, najczęściej diagnozowana jest u małych dzieci, już przed 1. rokiem życia, ale zdarza się też, że pierwsze objawy pojawiają się już w wieku dorosłym. To schorzenie długotrwałe i przewlekłe. Charakteryzuje się tym, że stan pacjenta zaostrza się pod wpływem różnych czynników zewnętrznych.

Choroba zdecydowanie częściej występuje u osób, które doświadczają reakcji alergicznych na pokarmy, alergeny wziewne, czy też kontaktowe. Dlatego, jeżeli u ciebie lub u twojego dziecka występuje astma, katar sienny albo nietolerancja pokarmowa, istnieje duże prawdopodobieństwo, że wkrótce zostanie zdiagnozowane również atopowe zapalenie skóry. Czy jest zaraźliwe? Nie, AZS nie można się zarazić.

Atopowe zapalenie skóry to nie tylko sucha skóra

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry? Objawy nie są swoiste i mogą występować u chorego z różnym natężeniem albo wcale. Niestety, to bardzo uciążliwe schorzenie niekiedy jest trudne do zdiagnozowania, często nazywane egzemą, a niekiedy mylone także ze skazą białkową, kiedy problem dotyczy niemowlaka. Wśród najbardziej charakterystycznych symptomów należy wymienić:

• bardzo sucha skóra,
• uczucie silnego świądu, potrzeba drapania (nawet przez sen),
• charakterystyczny, wypukły, skup skowy wyprysk,
• łuszcząca się, czerwona skóra, przypominająca skorupę,
• wypukłe plamy, będące efektem nadmiernego drapania naskórka,
• zmiany o charakterze wysiękowym.

Zmiany skórne mogą się pojawić w każdym miejscu na ciele, najczęściej jednak obejmują pośladki, zgięcia łokci, pachwiny oraz obszar pod kolanami. Szczególnie kłopotliwe jest atopowe zapalenie skóry na twarzy, ponieważ wygląda nieestetycznie, a także uniemożliwia nałożenie makijażu. A jak wygląda atopowe zapalenie skóry u dziecka? W zasadzie niczym się nie różni, objawy są tożsame z tymi, które występują u dorosłych. Z kolei atopowe zapalenie skóry u niemowlaka często objawia się na głowie i przypomina ciemieniuchę.

Co ciekawe, symptomy AZS u niektórych wygasają na krótki czas, ale u innych na całe lata. Niekiedy zdarza się tak, że po skończeniu 7-8. roku życia uznaje się pacjenta za zdrowego, a nawrót choroby następuje już w wieku dorosłym. Są też przypadki, kiedy człowiek zmaga się ze strasznym świądem i zmianami skórnymi przez całe życie.

Co leży u podstaw atopowego zapalenia skóry?

Do tej pory nie określono jednoznacznej przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci i dorosłych. Sama choroba powstaje na skutek zbyt intensywnej reakcji układu immunologicznego na jakiś czynnik – w przypadku omawianego problemu ów czynnik często jest nieokreślony. Uważa się jednak, że AZS może mieć następujące podłoże:

• czynniki genetyczne – stwierdzone przypadki AZS, łuszczycy lub egzemy w rodzinie,
• słaba bariera skóry – osłabia się pod wpływem nieodpowiedniej, nadmiernej higieny czy niezdrowej diety; przeprowadzono także badania sugerujące, że dzieci poczęte przez cesarskie cięcie często mają uboższą barierę skóry od niemowląt rodzonych naturalnie, wyniki nie są jednak jednoznaczne,
• wysokie stężenie bakterii Staphylococcus aureus na skórze,
• czynniki psychiczne – nerwice, depresja, narażenie na przewlekły stres,
• alergia pokarmowa, wziewna lub kontaktowa.

Czynniki wpływające na zaostrzenie objawów AZS

Jak już wspomniano, atopowe zapalenie skóry może mieć różną intensywność objawów. Co może wpływać na zaostrzenie symptomów? Tak naprawdę wszystko jest kwestią indywidualną, ale wśród takich czynników najczęściej wymienia się:

• długie, gorące kąpiele,
• nieodpowiednia pielęgnacja skóry,
• stosowanie podrażniających kosmetyków,
• nieodpowiednie detergenty,
• niektóre tkaniny – zarówno te z ubrań, jak i pościeli,
• alergeny wziewne, pokarmowe, kontaktowe,
• przewlekły stres,
• drapanie skóry.

Obserwuje się także, że zaostrzenie objawów zwykle ma miejsce zimą, a ustępuje latem. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że ciało nie jest tak szczelnie okryte ubraniami, w związku z czym skóra może swobodnie oddychać.

Atopowe zapalenie skóry – jak leczyć i diagnozować?

Atopowe zapalenie skóry to choroba nieuleczalna, możliwe jest tutaj jedynie zapobieganie objawom albo minimalizowanie dokuczliwych symptomów w razie ich zaostrzenia. W jaki sposób przebiega diagnoza? Jeżeli podejrzewasz u siebie lub u swojego dziecka AZS, poproś o skierowanie do dermatologa oraz alergologa. Alergolog wykona testy, które wykluczą lub potwierdzą nadwrażliwość na pewne czynniki, z kolei dermatolog obejrzy zmiany i przeprowadzi szczegółowy wywiad, co pomoże w postawieniu diagnozy.

Zaostrzone zmiany często wymagają użycia maści sterydowych do miejscowego stosowania – pomagają one ograniczyć rozwój stanu zapalnego, a także zmniejszają uczucie świądu. Pacjentom często także przepisuje się doustne leki przeciwświądowe, ponieważ podczas leczenia kluczowe jest, aby osoba chora nie rozdrapywała zmian. Kluczowa jest jednak pielęgnacja skóry atopowej.

Profilaktyką AZS jest pielęgnacja

Krem na atopowe zapalenie skóry powinien być bezwonny, pozbawiony dodatków, które mogą podrażniać naskórek. Ważne są tutaj naturalne składniki oraz substancje działające ściągająco i przeciwświądowo. Dla osób chorujących na AZS dedykowane są specjalne kosmetyki, tzw. emolienty, które pozwalają na zachowanie odpowiedniego nawilżenia, a niekiedy także uzupełniają ubogą mikroflorę skóry.

Pamiętaj jednak, że one też mogą podrażnić atopową skórę! Aby więc uniknąć przykrych niespodzianek, zawsze zwracaj uwagę na skład produktów, a szczególnie na bazę – emolienty są bowiem komponowane na glicerynie lub parafinie, a obie substancje działają zupełnie inaczej. Parafina bowiem tworzy warstwę ochronną, która zapobiega utracie wody przez skórę, a gliceryna kompleksowo ją nawilża i sprawia, że witaminy i składniki mineralne łatwiej wnikają w głąb skóry. Musisz zatem sprawdzić, czego potrzebuje twoja skóra.

Dodatkowe komponenty także są istotne, dlatego wybór odpowiedniego kosmetyku może być kłopotliwy i trwać naprawdę długo – nie zniechęcaj się jednak, w końcu z pewnością trafisz na taki, który będzie dla ciebie dobry!

Dobrą praktyką jest stosowanie całej linii emolientów – zarówno balsamu lub kremu, jak i szamponu i żelu pod prysznic. To zapewni ciału kompleksową ochronę. Dobrze jest także raz na jakiś czas zmieniać kosmetyki, aby skóra nie przyzwyczaiła się do ich działania, bo to może sprawić, że stanie się obojętna na dobroczynny wpływ nawilżania, co z kolei wywoła kolejne zaostrzenie AZS.

Jak często myć atopową skórę? Lekarze zalecają kompleksowe nawilżanie ciała przynajmniej raz dziennie, najlepiej na noc. Wieczorna kąpiel zazwyczaj wystarcza, ale jeżeli dzień jest wyjątkowo upalny, a ty bardzo się spociłaś, lepiej weź dodatkowy prysznic, ponieważ pot i brud często podrażniają naskórek. Pamiętaj też, aby kąpać się w letniej wodzie. Jeżeli lubisz odpoczywać w wannie, ogranicz czas takiego relaksu do 15 minut.

Bibliografia:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/atopic-dermatitis-eczema/symptoms-causes/syc-20353273 [dostęp 02.07.2023].
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24299-atopic-dermatitis [dostęp 02.07.2023].
3. https://www.niams.nih.gov/health-topics/atopic-dermatitis [dostęp 07.07.2023].
4. Jaworek A. K., Wojas-Plec A., Review paper History of atopic dermatitis – a short review from ancient to modern medicine, Dermatology Review 2017, 6, vol. 104.