Nadciśnienie tętnicze to poważna choroba cywilizacyjna. Jak je leczyć?

Kiedy ostatni raz badałaś swoje ciśnienie tętnicze krwi? Jeśli nie możesz sobie przypomnieć ani daty, ani wyniku pomiaru, należysz do dużego grona osób w Polsce, które nie wiedzą, jakie mają ciśnienie. Niestety podwyższone ciśnienie krwi nie daje żadnych objawów, a jednocześnie stanowi główny czynnik ryzyka chorób układu krążenia, dlatego tak ważne są działania profilaktyczne. 

Co powoduje nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze to choroba cywilizacyjna, na którą cierpi aż 10 mln osób w Polsce, a na całym świecie boryka się z nim 40% osób powyżej 25. roku życia. Nieprawidłowe ciśnienie stanowi poważny problem medyczny, ponieważ znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru mózgu oraz niewydolności krążenia. 

Nadciśnienie tętnicze definiuje się jako podwyższone ciśnienie krwi w naczyniach tętniczych. W 90% przypadków występuje nadciśnienie pierwotne (w klasyfikacji ICD-10 oznaczone kodem I10), którego jednoznaczna przyczyna jest nieznana, ale mają na nią wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe. Na zachorowanie narażone są osoby spożywające bogatotłuszczowe posiłki o wysokiej zawartości soli, palące papierosy, prowadzące siedzący tryb życia. Czynnikami obciążającymi są także otyłość, insulinooporność oraz przewlekły stres. 

Drugim typem jest nadciśnienie wtórne (w klasyfikacji ID-10 znajdujące się pod kodem I15). Indukują je niektóre leki, takie jak kortykosteroidy czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Poza tym, powstaje ono w przebiegu wielu schorzeń i stanów chorobowych, w tym w: 

• chorobach nerek, m.in. w ostrym i przewlekłym zapaleniu kłębuszków nerkowych, nefropatii cukrzycowej, 
• chorobach gruczołów wydzielania wewnętrznego – chorobie Cushinga, niedoczynności i nadczynności tarczycy, nadczynności przytarczyc, guzie chromochłonnym nadnerczy, 
• chorobach układu nerwowego, 
• stanie przedrzucawkowym i rzucawce, 
• hipoglikemii, 
• po odstawieniu alkoholu u osób uzależnionych. 

Normy na ciśnienie tętnicze krwi

Za prawidłowe ciśnienie tętnicze krwi uznaje się wartości mieszczące się w granicach 100-139/60-89 mmHg. Nadciśnienie stwierdzane jest przy wartościach powyżej 140/90 mm Hg. U osób starszych, w wieku 65-80 lat dopuszczalne prawidłowe ciśnienie wynosi 140/90 mm Hg, a u seniorów po 80. roku życia – poniżej 150/90 mm Hg. Poniższa tabela przedstawia klasyfikację nadciśnienia tętniczego na podstawie danych Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego: 

Jakie objawy świadczą o zbyt wysokim ciśnieniu?

Objawy nadciśnienia wtórnego powiązane są z chorobą podstawową, która przyczyniła się do zwiększenia ciśnienia. Z kolei nadciśnienie pierwotne może mieć bezobjawowy przebieg nawet przez wiele lat. Jeśli jednak pojawią się symptomy, zaobserwujesz u siebie m.in.: 

• bóle głowy – głównie w okolicy potylicy, rzadziej w okolicy skroniowej lub czołowej, 
• zawroty głowy, 
• bezsenność, 
• kołatanie serca, 
• łatwe męczenie się, 
• uderzenia gorąca, 
• zwiększoną potliwość. 

Nadciśnienie – do jakiego specjalisty się udać?

Zauważyłaś u siebie nieprawidłowe ciśnienie tętnicze? Udaj się do lekarza rodzinnego, który zbada cię i zdecyduje o dalszym postępowaniu. Jeśli będziesz wymagać specjalistycznej opieki, możesz zostać skierowana do hipertensjologa specjalizującego się w leczeniu nadciśnienia tętniczego lub lekarzy innych specjalizacji, np. kardiologa, gdy twoje problemy zdrowotne związane są z nieprawidłową pracą serca. 

W procesie diagnostycznym zadaniem lekarza jest ustalenie wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz określenie przyczyny nieprawidłowości. U osób z nadciśnieniem wykonuje się też ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego. Podstawowe badania, które mogą pomóc w identyfikacji nadciśnienia wtórnego, to: 

• morfologia krwi obwodowej, 
• ogólne badanie moczu, 
• oznaczenie stężenia triglicerydów, cholesterolu całkowitego, LDL, HDL, 
• oznaczenie poziomu glukozy na czczo, 
• oznaczenie stężenia sodu, potasu, kwasu moczowego, kreatyniny wraz z wyliczeniem eGFR, 
• ocena dobowego wydalania białka z moczem. 

Nadciśnienie tętnicze – sposoby leczenia

Prostymi działaniami możesz skutecznie wpłynąć na swoje ciśnienie krwi. Wystarczy, że zadbasz o prozdrowotny styl życia. W tym celu ogranicz spożycie alkoholu (do 10-20 gramów etanolu na dobę w przypadku kobiet i 20-30 gramów na dobę w przypadku mężczyzn), rzuć palenie i nie spożywaj więcej niż 5 gramów chlorku sodu dziennie. Zadbaj o prawidłową masę ciała – jeśli masz nadwagę lub otyłość, wprowadź restrykcje kaloryczne (najlepiej pod opieką dietetyka). Czas spędzaj aktywnie, chodząc na spacery i basen oraz wykonując ćwiczenia gimnastyczne. 

Leczenie farmakologiczne nadciśnienia wprowadza się, jeśli są ku temu wskazania. Leki na nadciśnienie obejmują 5 grup preparatów, w tym diuretyki tiazydowe i tiazydopochodne, antagonistów wapnia, beta-adrenolityki, inhibitory konwertazy angiotensyny oraz blokery receptora AT1. 

Co jeść, by obniżyć ciśnienie tętnicze?

Aby zmniejszyć ciśnienie tętnicze krwi, zastosuj się do następujących zaleceń. W pierwszej kolejności zrezygnuj z dosalania potraw. Zamiast soli używaj przypraw, takich jak bazylia, pieprz czy estragon. Ogranicz spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnych. Wprowadź do jadłospisu chude produkty mleczne (jogurty, kefiry, maślanki, sery twarogowe). 

Nie zapominaj o dostarczaniu jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Znajdziesz je w rybach morskich, olejach roślinnych i orzechach. Węglowodany spożywaj w postaci pełnoziarnistych produktów zbożowych. Pamiętaj o spożyciu 4-5 porcji warzyw i owoców dziennie. Wprowadź do menu produkty bogate w potas, czyli banany, śliwki, pomidory, ziemniaki, buraki, groch i fasolę. 

Najnowsze badania wskazują, że picie kawy nie jest czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia, dlatego nie musisz z niej rezygnować. Z kolei dobre zioła do picia na nadciśnienie to m.in. skrzyp polny, melisa, mniszek lekarski i rumianek. Skuteczność wykazuje też sok z aronii, możesz go dodawać do wody. 

Bibliografia: 

1. Bryl W., Springer M., Leczenie nadciśnienia w praktyce lekarza POZ w świetle aktualnych wytycznych Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Lekarz POZ 2017, 5. 
2. Grabańska K., Bogdański P., Miejsce leczenia niefarmakologicznego w prewencji i terapii nadciśnienia tętniczego, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 2, 115–122. 
3. Tykarski A., Filipiak K., Januszewicz A., Litwin M., Narkiewicz K., Prejbisz A., Ostalska-Nowicka D., Widecka K., Kostka-Jeziorny K., Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2019 rok, Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2019, tom 5, nr 1, s. 1-86.