Zespół złego wchłaniania – z czego może wynikać? Jak go rozpoznać?
Zespół złego wchłaniania jest schorzeniem, w którym dochodzi do nieprawidłowego wchłaniania i trawienia składników odżywczych w przewodzie pokarmowym, co prowadzi do postępującego niedożywienia i niedoborów pokarmowych. Może wystąpić w każdym wieku, także u dzieci, a u jego podłoża może leżeć wiele chorób.
Czym spowodowany jest zespół złego wchłaniania i jakie są jego objawy?
Fizjologicznie spożywany przez nas pokarm rozkładany jest na mniejsze cząsteczki przez enzymy trawienne wydzielane do przewodu pokarmowego, a następnie wchłaniane w jelicie cienkim. W przypadku zespołu złego wchłaniana zaburzone może być wydzielanie enzymów trawiennych – w takiej sytuacji pożywienie nie jest rozłożone w odpowiednim stopniu, tak by mogło zostać wchłonięte w jelicie cienkim. Taka sytuacja nazywana jest wtórnym zespołem złego wchłaniania.
Pierwotny zespół złego wchłaniania to natomiast zaburzenia obejmujące budowę i funkcje błony śluzowej jelita cienkiego – wówczas pomimo odpowiedniego rozkładu składników pokarmowych niemożliwe jest wchłonięcie ich przez jelito cienkie.
Przyczyny pierwotnego zespołu złego wchłaniania mogą być związane z czynnikami infekcyjnymi – np. choroba Whipple’a, gruźlica jelit, czy biegunka podróżnych. Do grupy chorób będących przyczyną pierwotnego zespołu złego wchłaniania należy także celiakia, czyli eneteropatia glutenowa.
Do chorób prowadzących do zespołu złego wchłaniania zaliczyć można również zaburzenia związane z wadami strukturalnymi jelita cienkiego – zespół krótkiego jelita, występujący po usunięciu chirurgicznym jelita cienkiego z powodu np. nowotworu, chorobę Leśniowskiego-Crohna, obecność przetok i uchyłków w jelicie cienkim, zespół SIBO, czy popromienne zapalenie jelit.
Choroby układowe mogące prowadzić do pierwotnego zespołu złego wchłaniania to przede wszystkim nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroba Addisona, cukrzyca i zespół rakowiaka, ale także ciąża i połóg.
Niedobór enzymów, czyli wtórny zespół złego wchłaniania występuje w przebiegu chorób trzustki – mukowiscydozy i przewlekłego zapalenia trzustki, a także z powodu stanu po chirurgicznym usunięciu żołądka z powodu np. nowotworu. Występują także konstytucyjne niedobory niektórych enzymów trawiennych, wrodzone lub nabyte w trakcie życia. Do takich schorzeń należy nietolerancja laktozy, sacharozy i fruktozy.
Objawy zespołu złego wchłaniana
Do głównych objawów zespołu złego wchłaniania należy postępujący spadek masy ciała, mogący prowadzić do wyniszczenia, męczliwość oraz objawy niedoboru poszczególnych składników pokarmowych, których objawy mogą być różne. W przypadku niedoboru białek objawami są najczęściej masywne obrzęki, niedobory odporności, zaburzenia krzepnięcia. U dzieci występuje także niedobór wzrostu.
W zespole złego wchłaniania występuje także przewlekła biegunka tłuszczowa, związana z nieprawidłowym wchłanianiem tłuszczów, a także przewlekłe wzdęcia, bóle brzucha i gazy spowodowane zaleganiem w świetle jelit niestrawionych cukrów.
Zespół złego wchłaniania wiąże się także z nieprawidłowym wchłanianiem witamin i składników mineralnych – wiąże się z niedoborem witaminy A, prowadzącym do problemów ze wzrokiem, witamin z grupy B, odpowiedzialnymi przede wszystkim za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, witaminy K warunkującej prawidłowe krzepnięcie krwi, czy wreszcie zaburzeniem wchłaniania żelaza i kwasu foliowego, których niedobór prowadzi do anemii.
Diagnostyka zespołu złego wchłaniania
W przypadku zespołu złego wchłaniania wykonywane są podstawowe badania krwi, moczu i kału. W zależności od objawów konieczne może być wykonanie badań obrazowych przewodu pokarmowego – pasaż przewodu pokarmowego, czyli badanie RTG z kontrastem i USG jamy brzusznej. W niektórych przypadkach wskazane jest wykonanie gastroskopii z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. Niekiedy przydatne są testy alergiczne w kierunku alergii pokarmowych.
Leczenie zespołu złego wchłaniania
Istotą leczenia zespołu złego wchłaniania jest leczenie przyczynowe – należy poszukiwać przyczyny zespołu złego wchłaniania i leczyć chorobę podstawową, w zależności od wskazań lekarskich.
Należy także pamiętać o wyrównaniu niedoborów witamin i składników mineralnych – najlepiej zrobić to stosując zbilansowaną dietę, jednak w przypadku zespołu złego wchłaniania niedobory mogą być bardzo duże, niemożliwe do pokrycia jedynie dietą, dlatego zawsze należy skonsultować się z lekarzem.
W niektórych przypadkach konieczne jest także przyjmowanie na stałe enzymów trawiennych, np. w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki czy nietolerancji laktozy.
Bibliografia:
- Gastroenterologia przewodnik ekspertów Mount Sinai, Tom 1, Bruce E. Sands
- Interna Szczeklika 2019, Gajewski, Szczeklik, MP
się ten artykuł?
