Delirium – co to jest, objawy, przyczyny, leczenie

Delirium to stan dezorientacji psychicznej, który może wystąpić w wyniku nadużywania alkoholu, choroby, zabiegu chirurgicznego lub stosowania niektórych leków. Nazywane również „majaczeniem” lub „nagłym zespołem mózgowym”, delirium zwykle zaczyna się gwałtownie.

Co to jest delirium?

Delirium to stan zaburzeń świadomości, który pojawia się nagle i jest spowodowany jakąś nieprawidłowością fizyczną. Pacjent w trakcie delirium często nie wie, co się dzieje, jak znalazł się w danym miejscu, gdzie dokładnie przebywa. Czasem doświadcza urojeń oraz omamów.

Delirium może być spowodowane przez problemy medyczne, zabiegi chirurgiczne, leki i nadużywanie alkoholu. Delirium często zaczyna się nagle i zwykle ustępuje, gdy mija stan, który je powoduje.

Przyczyny delirium

Delirium występuje, gdy normalne wysyłanie i odbieranie sygnałów w mózgu zostaje w jakiś sposób zakłócone. Stan ten jest najprawdopodobniej spowodowany kombinacją czynników, które czynią mózg podatnym na uszkodzenia i powodują jego nieprawidłowe funkcjonowanie.

Delirium może mieć jedną lub więcej przyczyn. Zdarza się jednak, że nie można ustalić żadnej z nich. Najczęstsze możliwe powody wystąpienia delirium to:

• niektóre leki lub alergia na nie (zwłaszcza: leki przeciwbólowe, leki nasenne, leki na zaburzenia nastroju, leki przeciwhistaminowe, leki na astmę, leki steroidowe zwane kortykosteroidami, leki na chorobę Parkinsona, leki stosowane w leczeniu skurczów lub drgawek);
• zatrucie alkoholem, narkotykami lub zespół odstawienny (tzw. delirium tremens);
• czynniki chorobowe oraz urazy – udar, zawał serca, pogarszający się stan płuc lub wątroby czy uraz spowodowany upadkiem, ciężka, przewlekła lub nieuleczalna choroba, gorączka i ostra infekcja – szczególnie u dzieci;
• infekcja dróg moczowych, zapalenie płuc lub grypa – szczególnie u osób starszych);
• zaburzenia metaboliczne, głównie niski poziom sodu lub niski poziom wapnia;
• narażenie na toksyny, takie jak tlenek węgla, cyjanek itp.;
• niedożywienie lub odwodnienie;
• brak snu lub silny stres emocjonalny;
• ból;
• znieczulenie chirurgiczne lub stomatologiczne.

Delirium tremens, czyli delirium alkoholowe

Delirium tremens, zwane także gorączką alkoholową lub majaczeniem alkoholowym, jest najpoważniejszą formą zespołu odstawiennego, powstałego w wyniku intensywnego nadużywania alkoholu. Delirium tremens obejmuje poważne i często nagłe zmiany w zachowaniu osoby nadużywającej alkoholu, w tym omamy i nadpobudliwość. Nazwa tego zespołu abstynencyjnego pochodzi od łacińskiego terminu „drżące majaczenie”, które opisuje główne objawy: silne drżenie rąk (częstokroć całego ciała) i niepokój, a także omamy i urojenia.

Samo majaczenie objawia się zaburzeniem postrzegania i świadomości, skonfundowaniem i splątaniem, którym często towarzyszą halucynacje. Zwykle objawy delirium tremens pojawiają się po 48-72 godzinach od zaprzestania spożywania alkoholu. Chociaż nie u każdego, kto długotrwale nadużywa alkoholu, wystąpi delirium tremens, objawy są bardzo niebezpieczne i jeśli nie będą odpowiednio leczone, mogą prowadzić do śmierci.

Delirium – objawy

Delirium zazwyczaj zaczyna się nagle i trwa nawet przez kilka dni.  Cechą charakterystyczną osób z delirium jest niemożność skoncentrowania się, problemy z przetwarzaniem nowych informacji oraz z pamięcią krótkotrwałą. Chory nie potrafi sobie przypomnieć ostatnich wydarzeń.

Zaburzenia pamięci i koncentracji sprawiają, że osoba chora nie wie, co się wokół niej dzieje. Jest zazwyczaj bardzo zdezorientowana. W przypadku poważnego ataku, chory może nie wiedzieć, kim jest lub kim są bliskie mu osoby. Tok myślowy w czasie rozmowy jest chaotyczny, a osoba w delirium błądzi po tematach, często stając się wewnętrznie niespójną.

Poziom świadomości chorych w czasie ataku delirium może się zmieniać. W jednej chwili taka osoba może być nadmiernie czujna, agresywna, wykazywać paranoję, a w następnej chwili być ospała, przemęczona. Często objawy również zmieniają się w ciągu kilku minut i mają tendencję do nasilania się wieczorem.

Osoby z delirium często śpią niespokojnie lub odwracają swój cykl snu i czuwania, śpiąc w ciągu dnia i będąc aktywnym w nocy. Pojawiają się silne halucynacje wzrokowe – chory widzi rzeczy lub ludzi, których nie ma. U niektórych osób może pojawić się się paranoja (nieuzasadnione poczucie prześladowania) lub urojenia.

Delirium może trwać godzinami, dniami lub nawet dłużej, w zależności od stopnia natężenia i przyczyny. Jeśli przyczyna delirium nie zostanie szybko zidentyfikowana i wyleczona, chory może stać się coraz bardziej senny i obojętny, wymagający energicznej stymulacji, aby się pobudzić – to stan zwany otępieniem. Tego rodzaju otępienie może prowadzić do śpiączki lub śmierci.

Typy delirium

Istnieją trzy różne typy delirium:

1. Typ hiperaktywny delirium – prawdopodobnie najłatwiej rozpoznawalny rodzaj delirium, może obejmować stan niepokoju u pacjenta, pobudzenie, gwałtowne zmiany nastroju lub halucynacje oraz agresję w stronę osób postronnych;
2. Typ hipoaktywny delirium – obejmuje brak aktywności lub zmniejszoną aktywność ruchową, spowolnienie, senność lub pozorne oszołomienie, problemy z komunikacją.
3. Delirium mieszane – obejmuje zarówno hiperaktywne, jak i hipoaktywne objawy delirium. Uwaga – chory może szybko przechodzić ze stanu hiperaktywnego do hipoaktywnego.

Leczenie delirium

Większość osób, które mają atak delirium, trafia do szpitala. Jeśli jednak przyczynę majaczenia można łatwo wyleczyć, na przykład, gdy jest nią niski poziom sodu we krwi, takie osoby jedynie są obserwowane przez krótki czas, a następnie mogą wrócić do domu.

Po zidentyfikowaniu przyczyny delirium powinno się wdrożyć leczenie przyczynowe. Na przykład infekcje leczy się antybiotykami, odwodnienie za pomocą płynów i elektrolitów podawanych dożylnie, a majaczenie spowodowane odstawieniem alkoholu – za pomocą benzodiazepin. Szybkie reagowanie w przypadku delirium zwykle zapobiega trwałemu uszkodzeniu mózgu i prowadzi do całkowitego wyzdrowienia pacjenta.

Jak pomóc osobie z delirium?

Najlepiej od razu wezwać karetkę, a w międzyczasie zadbać o odpowiednie warunki. Otoczenie powinno być tak ciche i spokojne, jak to tylko możliwe. Pokój, w którym przebywa chory, powinien być dobrze oświetlony, aby umożliwić mu rozpoznanie, co i kto jest w pomieszczeniu oraz gdzie się znajduje. Umieszczenie w pokoju zegarów, kalendarzy i rodzinnych zdjęć może pomóc w orientacji. Bliskie osoby powinny uspokajać chorego, przypominać o czasie i miejscu, w którym się znajduje. Jeśli jednak chory jest agresywny, należy nie wchodzić z nim w konflikt i ograniczyć kontakt do minimum.

Jakie leki na delirium?

Gdy nieznana jest przyczyna delirium, stosuje się leczenie objawowe. Najczęściej podaje się leki przeciwpsychotyczne. Benzodiazepiny, takie jak lorazepam, są stosowane, gdy delirium spowodowane jest odstawieniem alkoholu. Benzodiazepiny nie są wykorzystywane w leczeniu majaczenia wywołanego innymi schorzeniami, ponieważ mogą powodować u ludzi, szczególnie starszych, dodatkowe objawy – głównie senność i problemy z koncentracją.

Bibliografia:

1. Macdonald A, Lindesay J, Rockwood K (2002). Delirium in old age. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press;
2. Grassi L, Caraceni A (2003). Delirium: acute confusional states in palliative medicine. Oxford: Oxford University Press;
3. Newman JK, Slater CT, eds. (2012). Delirium: causes, diagnosis and treatment. Hauppauge, N.Y.: Nova Science Publisher’s.