Kiedy cukier szaleje, powodem może być… glukometr

Jeśli dotychczasowe pomiary glukozy z palca były prawidłowe, a nagle poziom cukru niebezpiecznie szybuje w górę albo przeciwnie – jest rażąco niski, to jeszcze nie moment, by modyfikować dawkę leku. – W takiej sytuacji najpierw sprawdzamy stan kliniczny pacjenta, a w następnej kolejności… rzetelność działania glukometru – mówi diabetolog dr Jacek Walewski.

Glukometr, czyli aparat służący do domowego pomiaru cukru, to niezbędny sprzęt dla diabetyka. Musimy jednak mieć świadomość, że wynik stężenia glukozy we krwi na glukometrze będzie nieco odbiegał od poziomu cukru mierzonego z krwi żylnej w laboratorium.

– Niestety wyniki glukometryczne są obarczone błędem, a dopuszczalny zakres błędu może sięgać nawet 20 proc. I o ile np. w cukrzycy typu 2 ta różnica nie będzie aż tak istotna, to już w przypadku cukrzycy ciążowej takie rozbieżności mogą powodować błędne decyzje lekarskie, stąd niezbędne jest uważne podejmowanie decyzji – tłumaczy dr n. med. Jacek Walewski, diabetolog z Centrum Medycznego Damiana.

Glukozę mierz prawidłowo

Żeby mieć pewność, że glukometr pokazuje prawidłową wartość, musimy przede wszystkim dokonać pomiaru we właściwy sposób. Istnieje kilka zasad, których pacjent powinien przestrzegać. Przede wszystkim pomiaru dokonujemy na czczo, po przebudzeniu. Dłonie powinny być suche (wolne od kremów, maści, kosmetyków, środków do dezynfekcji), krwi z palca nie należy wyciskać (krew powinna płynąć samoistnie), każdy pomiar musi być dokonywany z nowego nakłucia, a pomiaru należy dokonywać w temperaturze pokojowej. Na wynik glukometryczny ma wpływ również błąd ludzki np. zbyt mała do pomiaru ilość krwi, zabrudzone czy spocone palce rąk.

Jeśli powyższe zasady są przestrzegane, a stężenie glukozy na glukometrze osiąga zdumiewające wartości, najpierw sprawdzamy stan kliniczny pacjenta.

– Trzeba przeanalizować, czy nie wystąpiły czynniki mogące wpłynąć na poziom glukozy – mówi dr Jacek Walewski. – Przykładowo: jeśli ktoś jest przeziębiony i ma gorączkę, będzie to przyczyną podwyższonego poziomu glukozy. Również jeśli pacjent nagle zmieni dietę, to poziom cukru też może się zmienić. Podobnie jest z wysiłkiem fizycznym. Może ktoś dotąd nie trenował i nagle zaczął ćwiczyć? Wtedy z kolei niski poziom glukozy we krwi nie będzie nas dziwił. Innymi słowy – jeśli został zmodyfikowany styl życia, będzie to miało wpływ na poziom glukozy – dodaje diabetolog.

Gdy jednak styl życia pozostał bez zmian, a poziom glukozy zaczął „szaleć” (nastąpiła różnica w pomiarach o kilkadziesiąt mg/dl), czas przyjrzeć się glukometrowi.

Czy to wina sprzętu?

Zarówno glukometr, jak i paski powinny być przechowywane w czystym, suchym miejscu. Nie należy narażać ich na skrajne temperatury. Powinniśmy stosować się do umieszczonych na opakowaniu zaleceń producenta dotyczących przechowywania. Uwaga! Prawidłowe funkcjonowanie glukometru może zakłócić silne pole elektromagnetyczne wytwarzane m.in. przez komputery, telefony czy nawet kuchenki mikrofalowe.

Niektóre glukometry mogą wymagać kalibracji – pamiętajmy o tym.

Jeśli również te warunki zostały spełnione, koniecznie sprawdźmy datę ważności glukometru oraz pasków.

– Jeżeli sprzęt oraz paski nie są przeterminowane, rekomenduję sprawdzenie poziomu hemoglobiny glikowanej. Jest to uśrednione stężenie glukozy z ostatnich 3 miesięcy. Istotna rozbieżność pomiędzy poziomem hemoglobiny glikowanej a pomiarem na glukometrze może wskazywać, że glukometr pokazuje wyniki zafałszowane.

W przypadku tych rozbieżności dr Jacek Walewski zaleca swoim pacjentom, żeby zabrali ze sobą glukometr do laboratorium.

– Wtedy dokonujemy pomiaru glukozy w dwójnasób: pobieramy krew włośniczkową z opuszki palca, umieszczamy ją na pasku i sprawdzamy poziom glukozy na glukometrze oraz pobieramy krew żylną i badamy ją w laboratorium. Porównawczych pomiarów dokonujemy na czczo oraz 2 godziny po przyjęciu leków i spożyciu posiłku. Bardzo duże różnice w wynikach pomiędzy glukometrem a pomiarem dokonanym w laboratorium wskazują na wadliwość sprzętu – mówi dr Walewski.

Diabetolog z CMD zwraca uwagę na ważną kwestię: glukometr to sprzęt domowy, nie należy więc oczekiwać superprecyzyjnych pomiarów.

– Glukometr ma odpowiedzieć na pytanie, czy glukoza jest prawidłowa, zła, bardzo zła czy krytyczna. Jeśli więc pacjent po posiłku ma zazwyczaj poziom glukozy ok. 120 mg/dl, a nagle uzyskuje wynik 130 mg/dl, to ta różnica nie będzie miała aż takiego znaczenia, bo oba wyniki są prawidłowe – zauważa ekspert, dodając, że jeśli pacjent posługuje się nawet wieloletnim glukometrem (o ile ten ma datę ważności), ale pokazującym wartości bez zarzutu, to nie ma potrzeby jego wymiany.  – Dla mnie jako lekarza najważniejsza jest wiarygodność pomiaru. Jeśli do pomiaru na glukometrze mam jakiekolwiek zastrzeżenia, od razu proszę o wymianę sprzętu na nowy. Nawet jeśli ten sprzęt ma miesiąc – podkreśla dr Walewski. – Wymiana glukometru jest darmowa, można dokonać tego w przychodni.

Co robić w przypadku „skoku” poziomu glukozy? Podsumowanie

Kiedy poziom glukozy zaczyna „szaleć”, należy:

1. Sprawdzić stan kliniczny, czy pacjent nie jest chory albo czy nie doszło do modyfikacji stylu życia.
2. Upewnić się, czy nie zawinił tzw. czynnik ludzki mogący zafałszować wynik.
3. Upewnić, się, że glukometr oraz paski były prawidłowo przechowywane, po czym sprawdzić termin ich ważności.
4. Sprawdzić ostatni wynik poziomu hemoglobiny glikowanej.
5. Sprawdzić prawidłowość funkcjonowania glukometru poprzez pomiar glukozy z krwi żylnej w laboratorium i porównując wynik z wynikiem uzyskanym na glukometrze.

– Takie postępowanie pozwoli ustalić, czy poziom glukozy rzeczywiście odbiega od dotychczasowych wartości, czy też po prostu sprzęt jest wadliwy. Dopiero jeśli lekarz nabierze pewności, że to poziom glukozy istotnie się zmienił, może podjąć decyzję o zmodyfikowaniu dawki leku – sumuje dr Jacek Walewski.