Fascjoloza – przyczyny, objawy, leczenie i profilaktyka

Fascjoloza to choroba spowodowana zarażeniem pasożytem – motylicą wątrobową lub motylicą olbrzymią. Spożyta forma inwazyjna motylicy z jelita przemieszcza się do wątroby i dróg żółciowych, gdzie osiada i powoduje stopniowe niszczenie tkanek. Jak można zarazić się fascjolozą? Jakie objawy daje obecność motylicy wątrobowej w organizmie człowieka?

Czym jest fascjoloza?

Fascjoloza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez przywrę – motylicę wątrobową (Fasciola hepatica) lub rzadziej, motylicę olbrzymią (Fasciola gigantica). Z tego powodu schorzenie nazywane jest także chorobą motyliczą. Motylica w postaci dorosłej bytuje u człowieka oraz zwierząt hodowlanych, zwierząt jeleniowatych i żubrów. W organizmie żywiciela zasiedla przede wszystkim wątrobę i drogi żółciowe, choć opisano także przypadki nietypowej lokalizacji pasożyta w płucach, sercu, mózgu, mięśniach, tkance podskórnej i gałce ocznej.

Fascjoloza – przyczyny

Jak można zarazić się motylicą wątrobową? Postacią inwazyjną tego pasożyta są metacerkarie, które mogą występować w skażonej wodzie i na roślinach wodnych. Najczęściej do zarażenia i rozwoju fascjolozy dochodzi na skutek spożycia surowej rukwi wodnej albo roślin, które podlewane lub myte były skażoną wodą. Do organizmu metacerkarie mogą wniknąć także na skutek pogryzania ździebeł traw rosnących na terenach zalewowych i przy brzegach zbiorników wodnych.

Objawy zarażenia fascjolozą

Bezpośrednio po zarażeniu motylicą wątrobową następuje trwający od kilku dni do kilku miesięcy okres inkubacji, w czasie którego pacjent nie odczuwa żadnych objawów fascjolozy. W dalszym przebiegu choroby możemy wyróżnić dwie następujące po sobie fazy:

1. Faza ostra, w której niedojrzałe formy motylicy wędrują przez ścianę jelita do wątroby, a następnie, migrując przez tkanki tego narządu, docierają do dróg żółciowych. Ta inwazja powoduje niszczenie komórek wątroby i może skutkować pojawieniem się krwawienia wewnętrznego. Typowo towarzyszą temu objawy fascjolozy, takie jak bardzo silny ból brzucha, gorączka, mdłości, powiększenie wątroby, wysypka skórna. Faza ostra zarażenia motylicą wątrobową trwa dwa-cztery miesiące.
2. Faza przewlekła, która rozpoczyna się, gdy pasożyt dotrze do dróg żółciowych. Tam motylica dojrzewa i zaczyna produkować jaja. Wraz z żółcią jaja trafiają do jelita, skąd z kałem wydalane są do środowiska zewnętrznego. W tej fazie pacjent okresowo odczuwa ból, może rozwinąć się żółtaczka (zażółcenie skóry i białkówki oczu) oraz anemia. Dodatkowo u niektórych osób zarażonych pojawia się zapalenie trzustki lub kamica żółciowa. Fascjoloza może wywołać także marskość wątroby wywołaną przewlekłym stanem zapalnym toczącym się w tym organie.

U części pacjentów cały przebieg zarażenia ma charakter bezobjawowy.

Jak wykryć zarażenie fascjolozą?

W przypadku podejrzenia występowania fascjolozy u pacjenta, lekarz zleca badania diagnostyczne w celu potwierdzenia obecności pasożyta w organizmie. Rozpoznania można dokonać w oparciu o:

• badanie próbki kału na obecność jaj motylicy wątrobowej – ten test wykonuje się u pacjentów w fazie przewlekłej choroby, czyli po trzech-czterech miesiącach od zarażenia; w badaniu w każdej z faz możliwe jest uzyskanie wyniku fałszywie negatywnego (jaja w kale mogą nie zostać wykryte nawet jeśli pacjent zarażony jest pasożytem),
• badanie immunologiczne na obecność specyficznych przeciwciał we krwi lub antygenów we krwi lub w kale.

Leczenie fascjolozy

Fascjoloza jest chorobą uleczalną. W terapii najskuteczniej działa triklabendazol, który zwalcza zarówno formy dorosłe, jak i niedojrzałe motylicy wątrobowej.

Profilaktyka fascjolozy

Profilaktyka indywidualna przed zarażeniem fascjolozą polega przede wszystkim na unikaniu spożywania surowych roślin wodnych i roślin rosnących w pobliżu zbiorników śródlądowych oraz nieprzegotowanej wody ze zbiorników wodnych. Dodatkowo zawsze należy dokładnie myć warzywa i owoce w wodzie, co do której mamy pewność, że nie jest skażona (warto o to zadbać szczególnie w czasie podróży do krajów o niskich standardach higieniczno-sanitarnych).

Bibliografia:

1. Centers for Disease Control and Prevention (2020) Fasciola.
2. World Health Organization Foodborne trematode infections. Fascioliasis.
3. Gogol-Morozińska J. (red.) Parazytologia medyczna. Kompendium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.