Babeszjoza – źródła zakażenia, objawy, leczenie, powikłania

Babeszjoza to rzadka choroba odzwierzęca, która występuje przede wszystkim u psów, choć może być diagnozowana także u człowieka. Przyczyną babeszjozy jest ukąszenie przez zakażonego kleszcza, znacznie rzadziej dochodzi do transmisji pierwotniaka podczas przeszczepienia narządu, czy z matki na płód. Objawy babeszjozy to przede wszystkim osłabienie, bóle stawów i bóle mięśniowe, wymioty i biegunki, a także utrata apetytu. Leczenie babeszjozy polega na stosowaniu antybiotyków oraz leków przeciwpierwotniakowych.

Co to jest babeszjoza?

Babeszjoza to choroba wywołana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia: Babesia divergens, Babesia microti oraz Babesia duncani. Pierwotniaki te bytują przede wszystkim w organizmach zwierząt – psów, kotów, gryzoni, a wektorem zakażenia są kleszcze. W Polsce, podobnie jak w całej Europie odnotowywane są jedynie pojedyncze przypadki zachorowań. Na terenie naszego kraju najwięcej zachorowań zdarza się tam, gdzie występują duże skupiska kleszczy, a najbardziej narażone są osoby przebywające na terenach leśnych. Więcej zachorowań na babeszjozę występuje na terenie Stanów Zjednoczonych.

Przenosicielami babeszii są kleszcze, w organizmach których dochodzi do namnażania pasożytów w nabłonku jelita. Kolejne etapy rozwoju zachodzą m.in. w hemocytach, mięśniach kleszczy oraz jajnikach. Namnażaniu pasożytów w jajnikach umożliwia przekazywanie pasożyta kolejnemu pokoleniu kleszczy. Pasożyty babeszii namnażające się w nabłonku jelitowym kleszcza docierają następnie do gruczołów ślinowych i są przekazywane do krwiobiegu ukąszonego przez kleszcza zwierzęcia.

Jak można się zakazić babeszjozą?

Do zakażenia babeszjozą dochodzi przede wszystkim przez ukąszenie kleszcza będącego nosicielem pasożyta. Znacznie rzadziej spotykanymi drogami zakażenia babeszjozą są przeszczepy narządu, transfuzje krwi lub przeniknięcie pasożyta przez łożysko i transmisja zakażenia z matki na płód. Profilaktyka babeszjozy sprowadza się zatem do ochrony przed kleszczami – należy stosować repelenty, odzież zasłaniającą jak największą powierzchnię skóry. Po powrocie z lasu należy dokładnie obejrzeć całą powierzchnię skóry, a jeśli widoczny jest kleszcz – należy go jak najszybciej usunąć.

Objawy babeszjozy

W wielu przypadkach babeszjoza przebiega bezobjawowo – dotyczy to zwłaszcza młodych, zdrowych osób. Na cięższy przebieg babeszjozy narażone są:

• osoby starsze,
• chorzy na AIDS,
• w trakcie leczenia immunosupresyjnego,
• po zabiegu usunięcia śledziony.

W przebiegu babeszjozy pierwsze objawy pojawiają się po około sześciu tygodniach od zakażenia. Mogą pojawić się objawy grypopodobne – gorączka, bóle głowy, dreszcze, bóle mięśni i stawów czy utrata apetytu. W przebiegu babeszjozy dochodzi do nasilonej hemolizy, czyli rozpadu krwinek czerwonych. Z erytrocytów uwalniana jest bilirubina, która wydalana jest w nadmiarze z moczem, a więc pojawia się ciemne zabarwienie moczu. Ponadto może dojść do rozwoju żółtaczki oraz powiększenia wątroby i śledziony. W ciężkich przypadkach rozwija się zapalenie płuc i zaburzenia oddychania, niewydolność nerek i wątroby, wstrząsy. Istnieje ryzyko wystąpienia zgonu.

Biorąc pod uwagę, że babeszjoza to choroba, z którą najczęściej mają kontakt te osoby, których pies zostanie zakażony, warto poznać objawy babeszjozy u psa. Pojawia się gorączka, osłabienie, brak apetytu, zaburzenia równowagi, duszności, wymioty i krwawe biegunki. Ponadto zaobserwować można żółte zabarwienie gałek ocznych i błon śluzowych, a także ciemnoczerwone zabarwienie moczu. Nieleczona babeszjoza u psa prowadzi do śmierci w konsekwencji nasilonej hemolizy, czyli rozpadu krwinek czerwonych.

Jak rozpoznać babeszjozę?

Samo wystąpienie objawów babeszjozy nie wystarczy, aby rozpoznać chorobę. Przede wszystkim objawy nie są charakterystyczne wyłącznie dla tej choroby. Ponadto wiele osób nie zauważa ukąszenia kleszcza i nie jest w stanie skojarzyć faktu wystąpienia choroby z poprzedzającym ją o kilka tygodni ukąszeniem. W celu rozpoznania babeszjozy konieczne jest wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych. Jednym z nich jest ocena mikroskopowa rozmazu krwi, w którym zauważyć można rozpadnięte krwinki czerwone zainfekowane pierwotniakiem. Można wykonać także badania molekularne, umożliwiające detekcję materiału genetycznego pierwotniaka we krwi chorego. Z kolei badania serologiczne polegają na oznaczeniu poziomu specyficznych przeciwciał.

W przebiegu babeszjozy zaobserwować można ponadto charakterystyczne zmiany w morfologii krwi – spadek liczby krwinek czerwonych, obniżony poziom hemoglobiny, spadek liczby płytek krwi (trombocytopenia) oraz retikulocytozę. Ponadto zwiększa się poziom bilirubiny całkowitej i dehydrogenazy mleczanowej, uwalnianych z rozpadających się erytrocytów.

Leczenie babeszjozy

W terapii babeszjozy stosowane są antybiotyki oraz leki przeciwpierwotniakowe. Zazwyczaj taka terapia trwa 7 – 10 dni i ma postać terapii skojarzonej. Azytromycyna stosowana jest w połączeniu z atowakwonem, a klindamycyna – w połączeniu z chininą. Po zakończonej terapii zawsze należy powtórzyć badanie na obecność pierwotniaka we krwi. Jeśli po trzech miesiącach od zakończenia terapii uzyskany zostanie pozytywny wynik badania na obecność pasożyta (rozmaz krwi, badania molekularne), konieczne jest powtórzenie terapii. W przypadku osób z niedoborami odporności leczenie powinno być kontynuowane przez sześć tygodni. Jeśli dochodzi do intensywnego namnażania się pierwotniaka, konieczna może być transfuzja krwi.

Jeśli dojdzie do rozwoju powikłań babeszjozy, takich jak uszkodzenie narządów, konieczna jest hospitalizacja oraz leczenie podtrzymujące, mające na celu wspomaganie funkcjonowania nerek, wątroby, układu oddechowego.

Bibliografia:

1. Kazubski S., Pierwotniaki pasożytnicze; Problemy Nauk Biologicznych, 2000, tom 49, nr 4.