Pielografia – wskazania, przygotowanie i przebieg badania

Pielografia to badanie obrazowe dróg moczowych, w którym podany środek kontrastowy umożliwia obserwację nieprawidłowości w obrębie miedniczki nerkowej lub moczowodu. Ze względu na zastosowanie promieniowania rentgenowskiego pielografia nie może być wykonywana u kobiet w ciąży. Jak przebiega pielografia i jakie są wskazania do wykonania badania?

Co to jest pielografia?

Pielografia  to badanie rentgenodiagnostyczne nerek i/lub moczowodu. Wykonywane jest na podstawie skierowania i pisemnej zgody pacjenta na podanie środka kontrastowego. Wyróżnia się dwa rodzaje pielografii:

• pielografię wstępującą, inaczej ureteropielografię, w której środek kontrastowy podaje się przez cewnik wprowadzony przez cewkę moczową, pęcherz i moczowód do miedniczki nerkowej;
• pielografię zstępującą, czyli pieloureterografię, w której środek kontrastujący podaje się przez dren umieszczony w nerce przez skórę okolicy lędźwiowej.

Pielografia umożliwia poznanie anatomicznych szczegółów niemożliwych do zaobserwowania w badaniu ultrasonograficznym lub urografii. Ze względu na konieczność umieszczenia cewnika w drogach moczowych, uznawana jest za badanie inwazyjne. Można wykonać ją w trybie ambulatoryjnym bez konieczności przebywania w szpitalu. Pielografia należy do rzadko stosowanych metod diagnostycznych.

Wskazania i przeciwwskazania do zabiegu pielografii

Pielografię wykonuje się, jeśli urografia nie pozwala na odpowiednie zobrazowanie nerek i układu moczowego. Wskazaniem do pielografii są:

• złogi (kamienie, skrzepy krwi) w drogach moczowych,
• torbiele nerek, guzy dróg moczowych,
• zwężenie lub poszerzenie dróg moczowych,
• przeszkody w odpływie moczu,
• zaburzenia strukturalne dróg moczowych,
• urazy układu moczowego,
• niedrożność moczowodu.

Pielografii nie można wykonać u osób z uczuleniem na środek kontrastujący oraz u kobiet w ciąży, ze względu na działanie promieniowania rentgenowskiego.

Jak przygotować się do pielografii?

Dzień przed pielografią należy stosować dietę łatwostrawną i nie spożywać produktów wzdymających: cebuli, czosnku, roślin strączkowych (groch, fasola), kalafiora, brokułów, brukselki. Ważne jest, aby organizm był dobrze nawodniony. Kilka godzin przed badaniem należy pozostać na czczo. Czasem lekarz zaleca zażycie środka przeczyszczającego. Takie przygotowanie zapobiega pojawianiu się gazów w jelitach, które mogłyby utrudnić interpretację wyników badania. Po wykonaniu badania należy pić dużo wody.

Jak przebiega pielografia?

Przebieg pielografii różni się w zależności od miejsca podania środka kontrastowego. Zabieg pielografii wstępującej wykonuje się na sali endoskopowej. Pacjent proszony jest o zdjęcie ubrania i biżuterii, a następnie położenie się na stole zabiegowym w pozycji ginekologicznej. Badanie polega na wykonaniu cystoskopii (wziernikowania pęcherza moczowego), czyli wprowadzeniu specjalnego urządzenia zwanego cystoskopem przez cewkę moczową do pęcherza moczowego. Droga wprowadzenia cewnika musi być odpowiednio odkażona, a samo badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Kolejnym krokiem jest umieszczenie cewnika w miedniczce nerkowej i wstrzyknięcie środka kontrastującego. Wypełnienie moczowodu, miedniczki oraz kielichów nerkowych sprawdza się za pomocą fluoroskopii. Ostatnim etapem badania jest wykonanie zdjęć rentgenograficznych.

W pielografii zstępującej miejscem wprowadzenia drenu jest skóra okolicy lędźwiowej. Lekarz wykonuje przezskórne nakłucie i wprowadza cewnik nefrostomijny do układu kielichowo-miedniczkowego nerki.  Kolejne etapy badania są takie same jak w przypadku pielografii wstępującej – podaje się kontrast i wykonuje zdjęcia RTG. Zabieg jest z reguły dobrze znoszony przez pacjenta, choć czasem zgłaszane jest pobolewanie okolicy lędźwiowej. W niektórych przypadkach wykonuje się późne zdjęcie RTG w celu oceny spływu moczu zawierającego kontrast. Całe badanie trwa kilka godzin. Opis badania oraz zdjęcia otrzymuje się na płycie CD.

Powikłania pielografii

Pielografię uznaje się za badanie bezpieczne, jednak zabieg ten niesie ze sobą ryzyko pewnych skutków ubocznych. Do powikłań pielografii należy krwawienie, zakażenie układu moczowego lub uszkodzenie dróg moczowych spowodowane koniecznością umieszczenia cewnika w moczowodzie. Aby zapobiec zakażeniu układu moczowego, lekarz może profilaktycznie zalecić przyjmowanie antybiotyku.

Bibliografia:

1. K. Jobs, Badania obrazowe w diagnostyce układu moczowego, Wojskowy Instytut Medyczny, XVI Konferencja Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej, Warszawa 2017.
2. A. Borkowski, Urologia – podręcznik dla studentów medycyny, wyd. PZWL, Warszawa 2015
3. Catherine M. Owens, Jonathan H. Gillard,  „Obrazowanie w pediatrii”, Edra Urban & Partner, 2o17.