Kość gnykowa – budowa, funkcje, złamanie i torbiel

Kość gnykowa jest strukturą anatomiczną znajdującą się w szyi, między podstawą żuchwy i chrząstką tarczowatą tworzącą górną część krtani. Ze względu na swoje połączenie z wieloma mięśniami i więzadłami języka i gardła ma wpływ na ważne funkcje organizmu, w tym mowę i połykanie. Ból kości gnykowej może być spowodowany złamaniem tej struktury, które występuje bardzo rzadko, ale skutkuje poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Co to jest kość gnykowa?

Kość gnykowa jest niewielką w strukturą w kształcie podkowy. Leży w szyi, na poziomie trzeciego i czwartego kręgu szyjnego (między podstawą żuchwy, a chrząstką tarczowatą budującą krtań). Zaliczamy ją do kości czaszki.

Anatomia kości gnykowej

W budowie kości gnykowej możemy wyróżnić następujące elementy:

• trzon – część środkowa kości gnykowej; ma wypukłą powierzchnię przednią i wklęsłą powierzchnię tylną,
• dwa kolce większe – jeden po prawej, jeden po lewej stronie; wyrastają z górnej części kości gnykowej i są skierowane do tyłu; stanowią przyczepy dla wielu mięśni szyi,
• dwa kolce mniejsze – ulokowane po obu stronach trzonu kości gnykowej, obok kolców większych, nieco wyżej od nich.

Kość gnykowa nie ma bezpośrednich połączeń z żadną inną kością. W swojej lokalizacji utrzymywana jest m.in. dzięki licznym mięśniom. Mięśnie, które mają swoje przyczepy w kości gnykowej możemy podzielić na trzy grupy:

• mięśnie jamy ustnej i gardła, w tym zwieracz środkowy gardła, mięsień gnykowo-językowy, mięsień bródkowo-językowy,
• mięśnie nadgnykowe, w tym mięsień dwubrzuścowy, rylcowo-gnykowy, żuchwowo-gnykowy, bródkowo-gnykowy,
• mięśnie podgnykowe, w tym mięsień mostkowo-gnykowy, łopatkowo-gnykowy, tarczowo-gnykowy.

W utrzymywaniu kości gnykowej w jej typowym położeniu biorą udział także więzadła, m.in. więzadło rylcowo-gnykowe, które biegnie od kości skroniowej.

Rozwój kości gnykowej

W rozwoju embrionalnym kość gnykowa powstaje z:

• drugiej pary łuków skrzelowych – rogi mniejsze i górna część trzonu,
• trzeciej pary łuków skrzelowych – rogi większe i dolna część trzonu.

Kostnienie rogów większych kości gnykowej zachodzi pod koniec prawidłowego czasu trwania ciąży, trzonu – w niedługim czasie po urodzeniu, a rogów mniejszych – w pierwszym lub drugim roku życia. U niemowląt kość gnykowa znajduje się wyżej niż u dorosłych (na poziomie drugiego i trzeciego kręgu szyjnego).

Funkcje kości gnykowej

Ze względu na swoje położenie wobec innych struktur anatomicznych i liczne połączenia z nimi, kość gnykowa bierze udział w wielu czynnościach związanych z działaniem narządów głowy i szyi.

Jej podstawową rolą jest zapewnianie punktu przyczepu dla języka, gardła i krtani. Odpowiada także do pewnego stopnia za zapobieganie zadławieniom i utrzymywanie drożności dróg oddechowych. Do innych funkcji kości gnykowej zaliczyć można udział w wytwarzaniu dźwięków i mowy, przeżuwaniu pokarmu oraz połykaniu. Ponadto dzięki połączeniom z żuchwą i kręgosłupem szyjnym wpływa na utrzymywanie pozycji głowy.

Ze względu na złożone funkcje kości gnykowej, urazy tej struktury mogą mieć groźne konsekwencje zdrowotne.

Złamanie kości gnykowej

Złamanie kości gnykowej najczęściej dotyczy rogów większych lub okolicy pomiędzy trzonem i rogami. Zdarza się rzadko ze względu na to, że struktura jest dobrze chroniona przez elementy kostne (żuchwę i kręgosłup szyjny). Poważne uszkodzenia powstają na skutek bardzo silnego urazu szyi.

Przyczyny złamania kości gnykowej

Złamanie kości gnykowej to typowy uraz, który obserwuje się w badaniu pośmiertnym u osób uduszonych lub zmarłych na skutek powieszenia. Zabójstwo lub samobójstwo są najczęstszymi przyczynami tego uszkodzenia.

Rzadziej złamanie kości gnykowej powstaje na skutek urazów odniesionych w wypadkach samochodowych lub podczas uprawiania sportów (koszykówki, sztuk walki, hokeja na lodzie). Opisano także przypadek złamania tej struktury podczas prób resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Objawy złamania kości gnykowej

Do objawów złamania kości gnykowej zaliczyć można:

• ostry ból w okolicy kości gnykowej, który nasila się przy połykaniu i kaszlu,
• obrzęk szyi,
• trudności w mówieniu i połykaniu,
• duszność.

Diagnostyka złamania kości gnykowej

Rozpoznanie złamania kości gnykowej jest zazwyczaj trudne, a dostępne metody różnicowania mogą nie dawać całkowitej pewności co do trafności postawionej diagnozy. Stosowane badania obejmują rentgen, tomografię komputerową oraz laryngoskopię.

Torbiel w okolicy kości gnykowej

Torbiel w środkowej części szyi to inny rodzaj nieprawidłowości związanej z kością gnykową. Początki procesu powstawania tego problemu mają miejsce w życiu płodowym, jednak same torbiele najczęściej diagnozuje się u osób w okresie dojrzewania. Torbiel środkowa szyi zlokalizowana jest często przed trzonem kości gnykowej lub przebiega przez niego. Wypełnia ją płyn śluzowo-surowiczy. Może powodować uwypuklanie się okolicy podbródka.

Leczenie torbieli środkowej szyi polega na jej całkowitym usunięciu chirurgicznym, czasami łącznie z fragmentami kości gnykowej.

Bibliografia:

1. TeachMeAnatomy (2021) The Hyoid Bone.
2. AlJulaih G. H., Menezes R. G. (2020) Anatomy, Head and Neck, Hyoid Bone, StatPearls.
3. Keerthi R., Quadri A. (2016) Hyoid Bone Fracture: Associated With Head and Neck Trauma – A Rare Case Report, Journal of Maxillofacial and Oral Surgery, 15(2): 249-252.
4. Janiak-Kiszka J., Kaźmierczak W. (2012) Diagnostyka i leczenie torbieli szyi, Otolaryngologia, 11(1): 13-16.