Kora mózgowa – funkcje, budowa, zanik i śmierć

Kora mózgowa to część istoty szarej mózgu, zlokalizowana na powierzchni mózgu. Stanowi skupisko ogromnej ilości komórek nerwowych odpowiedzialnych za odbieranie, przetwarzanie i przekazywanie impulsów nerwowych. Podział funkcjonalny wyróżnia liczne ośrodki w korze mózgowej – ruchowe, czuciowe i kojarzeniowe. Zanik kory mózgowej to utrata neuronów oraz połączeń między nimi i jest konsekwencją fizjologicznych procesów starzenia się, urazów mózgu, przebytego udaru czy nadużywania alkoholu. Objawy uszkodzenia kory mózgowej zależą od lokalizacji zmian chorobowych.

Co to jest kora mózgowa?

Kora mózgowa to najbardziej zewnętrzna warstwa mózgu o grubości od dwóch do czterech milimetrów. Jej powierzchnia wynosi 0,2-0,25 metra kwadratowego, a kora mózgowa stanowi około 40 proc. masy mózgowia. Stanowi ona skupisko kilkunastu miliardów komórek nerwowych, tworzących skomplikowaną sieć połączeń nerwowych. Filogenetycznie wyróżniamy korę starą i korę nową. U człowieka niemal 95 proc. stanowi kora nowa, wykazująca sześciowarstwową budowę. Z kolei kora stara została zepchnięta w głąb mózgu tworzy układ limbiczny.

Kora mózgowa – funkcje

Kora mózgowa odpowiada za kontrolowanie takich aktywności jak:

• percepcja czuciowa, czyli odbieranie bodźców dotykowych, dotykowych, termicznych, a także bodźców wzrokowych, słuchowych, zapachowych i smakowych,
• aktywność umysłowa, czyli uczenie się, rozumienie, pamięć, inteligencja,
• sterowanie ruchami świadomymi wykonywanymi z udziałem mięśni szkieletowych.

Budowa kory mózgowej

Pod względem anatomicznym kora mózgowa dzieli się na pięć płatów. W każdej półkuli mózgu wyróżnić można następujące płaty kory mózgowej: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny oraz limbiczny. Każdy z płatów kory mózgowej zbudowany jest z sześciu warstw:

• najbardziej zewnętrznie położona jest warstwa drobinowa, w której znajduje się niewiele neuronów, a także liczne włókna nerwowe,
• warstwa ziarnista zewnętrzna zbudowana z gęsto ułożonych komórek ziarnistych oraz komórek piramidowych,
• warstwa piramidowa zewnętrzna, którą tworzą luźno ułożone komórki piramidowe, a także nielicznie występujące komórki ziarniste,
• warstwa ziarnista wewnętrzna, którą tworzą liczne komórki ziarniste i piramidowe,
• warstwa piramidowa wewnętrzna utworzona przede wszystkim przez duże komórki piramidowe,
• warstwa komórek wielokształtnych, zbudowana z komórek trójgraniastych i wrzecionowatych.

Ośrodki w korze mózgowej – podział funkcjonalny

Poza podziałem anatomicznym, istotny jest podział funkcjonalny i to, na jakie obszary dzieli się kora mózgowa. Funkcje poszczególnych obszarów znajdują odzwierciedlenie w ich nazewnictwie. Jednym z najlepiej poznanych podziałów czynnościowych kory mózgu jest podział zaproponowany przez Brodmanna i wyróżniający 44 pola w korze mózgowej człowieka. Te środki w korze mózgowej odpowiadają m.in. za mowę, czucie powierzchniowe, widzenie, węch, widzenie, świadomość i myślenie, mimikę twarzy czy emocje i pamięć. Ponadto funkcjonuje podział funkcjonalny kory mózgowej na większe obszary, obejmujące rozmaite pola Brodmanna.

Za co odpowiada kora mózgowa? Kora ruchowa zlokalizowana jest w obrębie płata czołowego i odpowiada za generowania impulsów nerwowych umożliwiających podejmowanie aktywności ruchowej. Kora czuciowa, znajdująca się w płacie ciemieniowym pozwala na odbieranie bodźców czuciowych ze skóry.

Za co odpowiada płat potyliczny? W płacie potylicznym znajduje się kora wzrokowa umożliwiająca analizowanie bodźców wzrokowych, a w płacie skroniowym znajduje się kora słuchowa. natomiast kora smakowa zlokalizowana jest w obrębie płata ciemieniowego.

Uszkodzenie kory mózgowej – przyczyny zaniku kory mózgowej

Choroby kory mózgowej prowadzą do postępującego jej zanikania. Co oznacza zanik kory mózgowej? Pod tym pojęciem kryje się zmniejszanie liczby komórek nerwowych, a także połączeń między nimi. Kora mózgowa może ulec uszkodzeniu w wyniku działania rozmaitych czynników. Zanik kory mózgowej może występować jako fizjologiczna oznaka starzenia się organizmu, towarzyszy także schorzeniom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera czy stwardnienie rozsiane.

Zanikanie kory mózgowej może być także konsekwencją palenia papierosów czy nadużywania alkoholu, a także urazy mózgu, przebyty udar krwotoczny lub niedokrwienny, a także nowotwory mózgu. U dzieci ubytek kory mózgowej może towarzyszyć uszkodzeniu poporodowemu i porażeniu mózgowemu.

Zanik kory mózgowej – objawy

Gdy uszkodzona zostanie kora mózgu, zanik kory może objawiać się na wiele sposobów – wszystko zależy od lokalizacji zmian. Co czego prowadzi zanik kory mózgowej? Uszkodzenie kory mózgowej może objawiać się zaburzeniami czucia powierzchniowego, zaburzeniami mowy czy słuchu, pojawieniem się problemów z pamięcią i demencji, drgawek. Niekiedy występują objawy psychotyczne, takie jak urojenia, możliwe jest występowanie problemów z orientacją i myśleniem. Zanik kory mózgowej móżdżku prowadzi do wystąpienia zaburzeń równowagi, chodu oraz spadkiem napięcia mięśniowego.

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy, PZWL, Warszawa 1981.
2. Nolte J., Mózg człowieka. Anatomia czynnościowa mózgowia, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011.