Fizykoterapia – czym jest i jakie są rodzaje fizykoterapii?

Fizykoterapia to dziedzina fizjoterapii wykorzystująca różne czynniki fizyczne, takie jak: promieniowanie świetlne, niską temperaturę czy prąd elektryczny do leczenia chorób i łagodzenia bólu. Wśród zabiegów fizykoterapeutycznych wymienia się m.in: magnetoterapię, biostymulację laserową, elektrostymulację, krioterapię i terapię ultradźwiękami. Poddają się im osoby ze schorzeniami reumatycznymi, bólami kręgosłupa oraz pacjenci po urazach.

Co to jest fizykoterapia?

Fizykoterapia to metoda leczenia opierająca się na działaniu czynników fizycznych: promieniowania słonecznego, świetlnego, ultrafioletowego, podczerwonego i laserowego, ciepła i zimna, prądów o różnej częstotliwości oraz ultradźwięków. Nie należy mylić jej z fizjoterapią, czyli zawodem medycznym, w którym fizykoterapia stanowi tylko jeden ze sposobów terapii.

Historia fizykoterapii sięga setek lat w przeszłość, do czasów, kiedy w celach leczniczych zaczęto wykorzystywać wodę, ciepło i zimno. Już w starożytności stosowano lecznictwo uzdrowiskowe. Odkrycie w XVI i XVII wieku prądu elektrycznego oraz procesu rozszczepienia światła dało początek elektro- i światłolecznictwu. Dwa wieki później, w roku 1800 odkryto promienie nadfioletowe. Z kolei ultradźwięki zostały wprowadzone do lecznictwa w 1951 roku.

Dziś fizykoterapia odgrywa ważną rolę w diagnostyce, leczeniu i rehabilitacji różnego typu schorzeń. Może być stosowana jako metoda wspomagająca lub główna terapia lecznicza. Aparaty, którymi przeprowadza się zabiegi fizykoterapeutyczne, pozwalają na precyzyjny dobór dawek i osiąganie zamierzonych efektów zdrowotnych.

Rodzaje zabiegów fizykoterapeutycznych

Fizykoterapia opiera się na wielu rodzajach zabiegów o odmiennym mechanizmie działania. U chorych stosuje się:

Laser

W fizykoterapii wykorzystuje się lasery biostymulujące niskoenergetyczne. Emitują one promieniowanie świetlne z zakresu światła widzialnego i podczerwieni. Laseroterapia stosowana jest w rehabilitacji ze względu na swoje działanie:

• przeciwzapalne,
• przeciwbólowe – w przypadku zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa i kończyn, urazów stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów, stanów pooperacyjnych i neurobóli,
• zmniejszające obrzęki limfatyczne i pourazowe,
• regenerujące tkanki – w przypadku złamań i urazów kości, przewlekłego zapalenia stawów, oparzeń, łuszczycy i uszkodzenia nerwów obwodowych,
• usprawniające mikrokrążenie – w angiopatii cukrzycowej i miażdżycowej oraz w owrzodzeniach podudzi,
• wzmacniające procesy odpornościowe.

Zabieg laseroterapii nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Należy jednak pamiętać, że nie mogą korzystać z niego osoby z chorobami nowotworowymi, epilepsją, ostrą chorobą wieńcową oraz kobiety w ciąży.

Ultradźwięki

W terapii ultradźwiękami (nazywanej też sonoterapią lub fonoterapią) wykorzystuje się drgania mechaniczne o częstotliwości 800-24 000 kHz. Wykonywany za pomocą specjalnej głowicy mikromasaż tkanek rozgrzewa je i poprawia ich ukrwienie. Z tego względu ultradźwięki działają na mięśnie przeciwzapalnie, regenerująco i rozluźniająco. Wykazują także właściwości łagodzące ból, zmniejszające obrzęki i przyspieszające gojenie się ran. Ultradźwięki stosuje się w takich schorzeniach, jak:

• rwa kulszowa,
• nerwobóle,
• ostrogi piętowe,
• choroba Reynaud,
• choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa.

Pole magnetyczne

W magnetoterapii wykorzystuje się pole magnetyczne o niskiej częstotliwości. Zabieg ten działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Wskazany jest w chorobach zwyrodnieniowych stawów, osteoporozie, neuralgii nerwu trójdzielnego, urazach sportowych, zaburzeniach krążenia obwodowego, zanikach mięśni czy nerwobólach. Magnetoterapia różni się od innych zabiegów fizykoterapeutycznych tym, iż pole magnetyczne oddziałuje na większą powierzchnię ciała, a nie na jeden, konkretny punkt.

Przed zabiegiem konieczne jest ściągnięcie wszystkich metalowych elementów. Nie trzeba natomiast rozbierać się, ani w żaden inny sposób specjalnie przygotowywać. Dawka pola magnetycznego dostosowana jest do stanu zdrowia pacjenta i wynosi odpowiednio:

• w stanach ostrych częstotliwość impulsów: 1-5 Hz oraz natężenie pola magnetycznego 0,5-3 mT (militesli),
• w stanach podostrych częstotliwość impulsów: 5-20 Hz oraz natężenie pola magnetycznego 3-5 mT (militesli),
• w chorobach przewklekłych częstotliwość impulsów: 20-50 Hz oraz natężenie pola magnetycznego 6-10 mT (militesli).

Prąd elektryczny

Jednym z zabiegów fizykoterapeutycznych wykorzystujących prąd elektryczny jest elektrostymulacja. Przy pomocy prądu impulsowego pobudzany jest układ nerwowo-mięśniowy. Wyróżnia się elektrostymulację jedno- i dwubiegunową. W elektrostymulacji jednobiegunowej elektroda czynna umieszczana jest w tzw. punkcie motorycznym nerwu lub mięśnia w celu jego stymulacji do pracy. Elektrostymulacja dwubiegunowa wykorzystuje dwie elektrody tej samej wielkości, które przymocowuje się w miejscach przyczepów mięśnia. Zabieg ten przeprowadza się przede wszystkim na mięśniach odnerwionych.

Terapia zimnem

Terapia zimnem, czyli krioterapia polega na działaniu na wybrany obszar ciała bardzo niskiej temperatury (poniżej 100 st. Celsjusza) przez czas nie dłuższy niż trzy minuty.  Do ochłodzenia tkanek wykorzystuje się dwutlenek węgla oraz pary ciekłego azotu. Krioterapia wykazuje działanie przeciwbólowe analgetyczne, poprawia komfort snu oraz ułatwia transport tlenu do mięśni.

Fizykoterapia – ile zabiegów należy wykonać?

Zabiegi fizykoterapeutyczne wykonuje się w serii, ponieważ tylko wtedy możliwe jest osiągnięcie poprawy stanu zdrowia. Dobór odpowiedniej metody leczniczej oraz ilość i częstość zabiegów powinny być konsultowane z lekarzem i fizjoterapeutą w odniesieniu do stanu klinicznego pacjenta. Zazwyczaj zabiegi wykonuje się w serii po 10-15 powtórzeń w cyklu od jednego do trzech razy w tygodniu. Kolejna sesja zabiegowa nie powinna być rozpoczynana wcześniej niż po sześciu tygodniach.

Bibliografia:

1. „Lasery w medycynie i rehabilitacji”, Rehabilitacja w praktyce, 2/2006.
2. Kamila Przybyszewska, „Krioterapia miejscowa i ogólna”, Inżynieria Mechaniczno-Medyczna, 2012-2013.
3. Włodzisław Kuliński, „Metody terapeutyczne w rehabilitacji” w: Andrzej Kwolek, „Rehabilitacja medyczna”, Edra Urban & Partner, 2013.