Siatkówka oka – budowa, funkcje, zwyrodnienia

Siatkówka oka to wewnętrzna struktura zlokalizowana na tylnej powierzchni gałki ocznej. Odpowiada za odbieranie impulsów świetlnych i przekształcanie ich w impulsy elektryczne, które drogą nerwu wzrokowego docierają do mózgu. Choroby siatkówki zazwyczaj rozwijają się na podłożu zmian zwyrodnieniowych – może pojawić się retinopatia cukrzycowa czy zwyrodnienie plamki żółtej związanej z wiekiem. 

Budowa i funkcje siatkówki w oku

Tylna część gałki ocznej wyścielona jest błoną naczyniową. Od środka przylega do niej siatkówka – struktura wrażliwa na światło. Niemal na całej powierzchni naczyniówki siatkówka przylega dzięki oddziaływaniu ciśnienia panującego wewnątrz gałki ocznej oraz obecności ciałka szklistego. Siatkówka przymocowana jest jedynie w miejscu, z którego wychodzi nerw wzrokowy. W skład siatkówki wchodzi 10 warstw komórek nerwowych oraz ich wypustek. Najgłębszą warstwą siatkówki jest warstwa receptorowa, w której skumulowane są receptory wrażliwe na światło – czopki i pręciki. Czopki są receptorami odpowiadającymi za widzenie barw, z kolei pręciki umożliwiają obserwowanie ruchu i widzenie w ciemnościach. Największe zagęszczenie czopków określane jest jako plamka żółta, z kolei plamka ślepa to miejsce, w którym włókna nerwowe kumulują się tworząc nerw wzrokowy.

Siatkówka odpowiada za odbieranie impulsów świetlnych. Są one następnie przekształcane w obrębie czopków i pręcików na impulsy elektryczne i przekazywane za pośrednictwem nerwu wzrokowego do mózgu.

Zwyrodnienie plamki żółtej

Jednym z najczęściej występujących schorzeń dotykających siatkówki jest zwyrodnienie plamki żółtej związanej z wiekiem AMD. U podłoża tego schorzenia leży odkładanie się złogów pod nabłonkiem siatkówki. Z czasem dochodzi do degeneracji siatkówki i zaniku komórek receptorowych. W ten sposób rodzi się postać sucha AMD. Natomiast postać wysiękowa rozwija się w efekcie powstania nieprawidłowości w ścianach naczyń krwionośnych – stają się one bardziej przepuszczalne, pojawiają się wysięki i obrzęki. Konsekwencją zwyrodnienia plamki żółtej jest zaburzenie widzenia centralnego, a nawet całkowita utrata widzenia.

Najważniejsze – poza wiekiem – czynniki ryzyka rozwoju AMD to:

• palenie papierosów,
• nadciśnienie i inne schorzenia układu sercowo-naczyniowego,
• otyłość,
• predyspozycje genetyczne,
• nadmierna ekspozycja na słońce.

Leczenie postaci suchej AMD polega na stosowaniu odpowiedniej suplementacji. Z kolei w postaci wysiękowej stosowane są iniekcje do oka preparatów hamujących powstawanie niekorzystnych zmian w obrębie naczyń krwionośnych.

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa to choroba siatkówki rozwijająca się na podłożu cukrzycy. W przebiegu cukrzycy dochodzi do utrzymywania się podwyższonego poziomu glukozy we krwi, a to sprzyja nasileniu zjawiska glikemii. Jest to uszkodzenie rozmaitych struktur organizmu. Jedną z nich mogą być naczynia krwionośne siatkówki. Ponadto, cukrzycy nierzadko towarzyszy nadciśnienie, które także może osłabiać ściany naczyń krwionośnych. W obrębie naczyń krwionośnych siatkówki może dojść do rozwoju takich zmian jak mikrotętniaki, wybroczyny, mikrowylewy. Mogą powstawać nowe, nieprawidłowe naczynia krwionośne.

Retinopatia objawia się pod postacią:

• zaburzeń ostrości widzenia,
• załamywania się linii prostych,
• zniekształcenia oglądanych obiektów,
• blaknięcia kolorów,
• częściowej lub całkowitej utraty widzenia.

Leczenie retinopatii cukrzycowej sprowadza się do kontrolowania poziomu glikemii we krwi, co może ograniczyć postępowanie zmian w siatkówce oka. Ponadto w celu powstrzymania powstawania niekorzystnych zmian w ścianach naczyń krwionośnych stosowana jest laseroterapia, polegająca na koagulowaniu naczynek krwionośnych.

Odwarstwienie siatkówki

Odwarstwienie siatkówki to bardzo poważne schorzenie narządu wzroku, w którego przebiegu dochodzi do oddzielenia siatkówki od nabłonka barwnikowego. Przyczynami odwarstwienia siatkówki mogą być:

• krótkowzroczność,
• zaćma,
• zapalenie siatkówki,
• urazy oka,
• wiek.

Zazwyczaj zmiany zachodzą stopniowo i przez długi czas mogą nie dawać żadnych objawów. Z czasem pojawiają się mroczki i błyski, pogorszenie ostrości wzroku, pojawienie się zmętnienia wzroku. Ostatecznie dochodzi do całkowitego odwarstwienia się siatkówki – wówczas ma miejsce nagłe pogorszenie wzroku, znaczny ubytek pola widzenia. Konieczne jest natychmiastowe wdrożenie leczenia, w przeciwnym razie może dojść do utraty wzroku. Leczenie polega na zastosowaniu laseroterapii, specjalnych wszczepów pozwalających na zbliżenie siatkówki do nabłonka barwnikowego, a także wewnętrznej tamponady.

Zakrzep żyły centralnej siatkówki

Do zakrzepu żyły środkowej siatkówki dochodzi w efekcie nadciśnienia, miażdżycy czy cukrzycy, hiperlipidemii, palenia papierosów, stosowania doustnych leków antykoncepcyjnych. W efekcie zamknięcia światła naczynia krwionośnego dochodzi do niedokrwienia siatkówki. Objawem zakrzepu żyły centralnej siatkówki jest nagłe, bezbolesne pogorszenie widzenia. W leczeniu wykorzystywane są leki rozrzedzające krew, takie jak kwas acetylosalicylowy, heparyna czy warfaryna. Niekiedy konieczne może być zastosowanie laseroterapii siatkówki.

Bibliografia:

1. Rejdak R., Rękas M., Siatkówka i ciałko szkliste; BCSC 2018 – 2019; Urban&Partner, 2020