Pęcherz moczowy – budowa i choroby układu moczowego

Pęcherz moczowy to zbiornik mięśniowy, który może zwiększać swoją objętość i czasowo gromadzić mocz. Ze względu na odmienną budowę anatomiczną, u kobiet znacznie częściej dochodzi do zakażenia pęcherza moczowego i rozwoju zapalenia w jego obrębie. Z kolei rak pęcherza moczowego pojawia się przede wszystkim u mężczyzn. Jakie są objawy i leczenie chorób pęcherza moczowego?

Budowa pęcherza moczowego

Pęcherz moczowy to struktura odpowiedzialna za gromadzenie moczu do czasu wydalenia go z organizmu przez cewkę moczową. Pusty pęcherz kształtem przypomina piramidę. Kiedy zaczyna się wypełniać, jego pofałdowane ściany stają się gładkie. Położenie pęcherza zależne jest od wieku i stanu fizjologicznego. U dorosłych pusty pęcherz znajduje się nisko w miednicy, natomiast wypełniony unosi się i wnika do jamy brzusznej. U dzieci narząd ten leży wyżej w jamie brzusznej, także wtedy, gdy jest pusty.

Wnętrze pęcherza moczowego wyściela błona śluzowa pokryta nabłonkiem przejściowym, który jest odporny na zmianę stężenia moczu. W ścianie pęcherza znajduje się mięsień wypieracz. Zbudowany jest on z mięśni biegnących w różnych kierunkach, dzięki czemu możliwe jest obkurczanie się pęcherza i usuwanie jego zawartości. Na podstawie pęcherza, pomiędzy ujściami moczowodów a ujściem wewnętrznym cewki moczowej zlokalizowany jest tzw. trójkąt pęcherza.

Usytuowanie pęcherza moczowego, jego wielkość i kształt u mężczyzn i kobiet są odmienne. Męski pęcherz położony jest wyżej w miednicy, między kością łonową z przodu i odbytnicą z tyłu, a cewka moczowa jest znacznie dłuższa, około 20-centymetrowa i ciągnie się aż do prącia. Kobiecy pęcherz moczowy położony jest niżej w miednicy, przed pochwą i macicą, z tyłu za kością łonową, a cewka moczowa ma długość trzy lub cztery cm. Choć pojemność pęcherza moczowego wynosi 250-500 ml, po rozciągnięciu może on pomieścić nawet litr moczu.

Rak pęcherza moczowego

Rak pęcherza moczowego to nowotwór złośliwy, na który najczęściej chorują mężczyźni (80 proc. przypadków). Do jego rozwoju może przyczyniać się brodawczak pęcherza moczowego. Największą liczbę przypadków stanowi rak przejściowonabłonkowy, pozostałymi typami nowotworów są: rak błaskonabłonkowy i rak gruczołowy. Ryzyko zachorowania wzrasta u osób palących papierosy, narażonych zawodowo na karcynogeny, leczonych chemioterapią z użyciem cyklofosfamidu i radioterapią w obrębie miednicy.

Do objawów raka pęcherza należą:

• kwriomocz ze skrzepami krwi,
• częstomocz,
• bolesne parcie na mocz,
• ból przy oddawaniu moczu,
• ból w okolicy lędźwi,
• czasowe zatrzymanie moczu,
• pieczenie cewki moczowej.

Diagnostyka choroby polega na wykonania badania ogólnego moczu oraz badania mikrobiologicznego, a następnie badania USG pęcherza moczowego. Jeżeli zostanie wykluczone zapalenie pęcherza moczowego, do postawienia diagnozy konieczne jest wykonanie cystoskopii, która polega na pobraniu wycinka nabłonka oraz tomografii komputerowej jamy brzusznej i miednicy.

Rodzaj zastosowanego leczenia raka pęcherza moczowego zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie jej rozpoznania. Rak nienaciekający błonę mięśniową pęcherza jest usuwany operacyjnie. Wykonuje się tzw. przezcewkową radykalną elektroresekcję guza pęcherza (TURT). Rokowania zależą od cech guza pierwotnego. Szacuje się, że pięcioletnie przeżycie chorego z zaawansowanym nowotworem pęcherza moczowego, poddanego cystektomii radykalnej wynosi około 60 proc. Im wcześniej rak zostanie wykryty, tym większa szansa na wyleczenie pacjenta.

Jak wygląda życie po operacji pęcherza moczowego? Całkowite usunięcie pęcherza wymaga utworzenia urostomii, czyli przetoki moczowo-skórnej. Zabieg polega na wytworzeniu z jelita nowego zbiornika, którym mocz odprowadzany jest do worka przyklejanego na skórze. Inną metodą jest wytworzenie pęcherza jelitowego, do którego wszczepia się moczowody. Dzięki temu pacjent może oddawać mocz naturalnie, jednak musi to robić co dwie lub trzy godziny, ponieważ jelito nie jest przystosowane do kurczenia się i rozciągania.

Zapalenie pęcherza moczowego

Do zapalenia pęcherza moczowego dochodzi w wyniku bakteryjnego zakażenia układu moczowego, najczęściej pałeczką Escherichia coli. Stan zapalny mogą powodować także inne patogeny: bakterie Proteus i Klebsiella, gronkowce oraz paciorkowce, rzadziej grzyby i wirusy (HSV, adenowirusy).

W prawidłowych warunkach drobnoustroje, które dostaną się do pęcherza moczowego, zostają zneutralizowane przez bakteriostatyczne działanie moczu – jego kwaśny odczyn i obecne immunoglobuliny, a następnie usuwane w wyniku regularnego oddawania moczu.

Zapalenie pęcherza – objawy

• bolesność i pieczenie podczas oddawania moczu,
• częste oddawanie moczu,
• krew w moczu,
• parcie na mocz,
• ból podbrzusza.

Zapalenie pęcherza – ile trwa?

Zapalenie pęcherza może trwać od kilku do kilkunastu dni. Do „przeziębienia” pęcherza cztery razy częściej dochodzi u kobiet, ze względu na krótszą cewkę moczową. Szczególnie narażone są na nie kobiety w ciąży, ze względu na zachodzące w ich organizmach zmiany hormonalne. Przyczyną powstania zapalenia u mężczyzn może być cewnikowanie pęcherza moczowego i wady anatomiczne narządu. Ryzyko wzrasta też u osób z chorobami przewlekłymi: cukrzycą, kamicą oraz rakiem pęcherza moczowego.

Podstawą do rozpoznania zakażenia pęcherza moczowego jest podwyższone stężenie leukocytów w moczu, obecność bakterii oraz nabłonków płaskich w ilościach przekraczających normy. W przypadku nawracających zakażeń konieczne jest wykonanie posiewu moczu, który pozwala na identyfikację patogenów wywołujących chorobę. Prawidłowo pobrana próbka powinna pochodzić ze środkowego strumienia moczu, a pojemnik, w którym zostanie umieszczona, musi być jałowy.

Co na zapalenie pęcherza?

Leczenie zapalenia pęcherza opiera się na lekach przeciwbakteryjnych przepisanych przez lekarza. Antybiotyki należy przyjmować przez z góry określony czas, ponieważ ich odstawienie zaraz po ustąpieniu objawów może prowadzić do oporności bakteryjnej i utrudnionego leczenia w przyszłości. Na infekcje dróg moczowych polecane są także preparaty żurawinowe. Należy pamiętać o spożywaniu dużej ilości wody (co najmniej dwóch litrów), która pomaga szybciej wydalić bakterie z moczem.

Bibliografia:

1. Michał Andrzej Skrzypczyk i wsp., „Rak pęcherza moczowego w Polsce”, Postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 4, 2012.
2. Traczyk W.Z., Trzebski A. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL; wydanie III; s: 317-320.
3. Artur Antoniewicz, Łukasz Zapała, „Cystektomia radykalna – standard operacji we współczesnej uroonkologii”, Przegląd urologiczny 2011/2 (66).