Chinina – co to jest, właściwości i skutki uboczne, cena

Chinina to bardzo gorzka substancja w postaci białego proszku, która swoje największe zastosowanie znalazła w leczeniu malarii. Wykorzystywana jest także w przypadku innych schorzeń oraz w przemyśle spożywczym. Co ciekawe, znajdziesz ją również w kosmetykach, głównie do pielęgnacji włosów. Z uwagi na liczne skutki uboczne chininy jest to produkt, na który należy jednak szczególnie uważać. W jakich jeszcze produktach można znaleźć chininę i jakie dokładnie ma skutki uboczne?

Co to jest chinina?

Chinina to organiczny związek chemiczny zaliczany do alkaloidów. Pozyskiwana jest z kory wiecznie zielonego drzewa chinowego, zwanego Chinowcem. Naturalnie rośnie on w Ameryce Południowej w Andach, ale niektóre jego odmiany uprawiane są także w Indiach, Australii, Nowej Gwinei, Afryce oraz na Jamajce, Jawie i Cejlonie. Chinowce to niezwykle okazałe drzewa. Osiągają nawet 30 metrów wysokości, intensywnie pachnące kwiaty zebrane są w rozłożyste wiechy, a eliptyczne liście są duże i skórzaste. Jednak to kora Chinowca jest najbardziej pożądanym elementem drzewa. Kupić można ją nawet w postaci suszu ziołowego.

Chinina – lek na malarię

Właściwości lecznicze chininy znane były od setek tak. Pierwsze wzmianki o chininie jako leku pochodzą z 1938 roku, kiedy to przy użyciu sproszkowanej kory Chinowca wyleczono z nieuleczalnej jak dotąd gorączki hrabinę Cinchon. Inne zapiski podają, że już w 1936 roku Indianin z peruwiańskiej prowincji Loxa, podając do wypicia wyciąg z kory drzewa chinowego,  wyleczył urzędnika administracji króla Hiszpanii.

Przełom w wykorzystaniu chininy przyniósł początek XIX wieku kiedy to francuscy naukowcy wynaleźli metodę ekstrakcji chininy z kory drzewa. Od tego czasu rozpoczęła się produkcja leku na malarię.

Chinina uznana jest za pierwszy oficjalny lek wykorzystywany w leczeniu malarii. Zabija ona zarodźca sierpowego tzw. plasmodium falciparum, czyli pasożyta wywołującego malarię, a ponadto działa przeciwgorączkowo i przeciwbólowo, łagodząc tym samym przebieg choroby. W przeciwieństwie do paracetamolu oraz ibuprofenu chinina nie działa jednak przeciwzapalnie.

Chinina – pozostałe właściwości lecznicze

Właściwości lecznicze chininy wykorzystywane są także w przypadku innych dolegliwości. Stosowana jest ona jako środek wspomagający trawienie, działa bowiem pobudzająco na wydzielanie soków trawiennych. Używa się jej także w walce ze skurczami łydek oraz w leczeniu gośćca stawowego, czyli jednej z najczęściej występujących chorób autoimmunologicznych. Chinina zmniejsza ponadto pobudliwość i przewodnictwo serca, dlatego stosowana jest w leczeniu arytmii. Wykorzystuje się ją również w przypadku zmian skórnych wywołanych uczuleniem na słońce.

Na szczególną uwagę zasługuje szampon z chininą oraz odżywki. Chinina pobudza mikrokrążenie w cebulkach włosów, co skutecznie je wzmacnia i jednocześnie stymuluje ich wzrost. Na rynku dostępne są także preparaty łączące chininę z kofeiną, które zapobiegają dodatkowo wypadaniu włosów.

Skutki uboczne chininy

Stosowanie chininy wiąże się jednak z wystąpieniem skutków ubocznych. Zaliczają się do nich:

• spowolnienie akcji serca,
• reakcje alergiczne lub nadwrażliwość, w tym świąd i wysypka,
• bóle i zawroty głowy,
• mdłości i biegunka,
• pogorszenie słuchu, a nawet jego utrata,
• zmiany barwy skóry i włosów,
• zaburzenia wzroku, w tym trwałe uszkodzenie siatkówki, zamglenie obrazu, zaburzenie akomodacji,
• podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego,
• zmiany w funkcji wątroby,
• niepokój,
• skurcze macicy, a nawet poronienie.

Z możliwych skutków ubocznych wynika także grupa okoliczności, które stanowią przeciwwskazanie do stosowania chininy. Należą do nich:

• ciąża,
• epilepsja,
• wady wzroku lub słuchu.

Tonik z chininą

Chinina w toniku – brzmi niewiarygodnie? Jednak to prawda. Na początku XX wieku brytyjski oficer podczas okupacji terenów dzisiejszych Indii połączył chininę z wodą gazowaną, dodając nieco limonki i ginu. Taki płyn miał być skutecznym sposobem armii brytyjskiej przeciwko malarii. Jak się okazało, z uwagi na zawartość alkoholu – bardzo popularnym wśród żołnierzy. Jednocześnie, łącząc gorzką chininę w wodą gazowaną, stworzył on bardzo orzeźwiający napój. W 1858 roku napój gazowany z chininą został wprowadzony do masowej sprzedaży pod nazwą „tonik”.

Mając na uwadze skutki uboczne chininy pojawia się pytanie – czy tonik jest zdrowy? Z całą pewnością można stwierdzić, że toniki z chininą nie są obojętne dla organizmu. Obecnie obowiązuje jednak dyrektywa Komisji 2002/67/WE, która zobowiązuje producentów produktów spożywczych do umieszczania na etykiecie informacji o tym, że w ich składzie znajduje się chinina. Ponadto w krajach Unii Europejskiej toniki mogą zawierać maksymalnie 7,5 ml tego związku na 100 ml napoju. Należy jednak pamiętać, że spożywanie toników z chininą w zbyt dużej ilości może powodować negatywne konsekwencje zbliżone do skutków ubocznych chininy.

Chinina – cena

Chininę w postaci suszu ziołowego można kupić w sklepach zielarskich. Chininę w aptekach znajdziesz zaś w lekach i produktach leczniczych, w tym w szamponach i odżywkach do włosów.

Cena chininy różni się w zależności od rodzaju preparatu – susz ziołowy to wydatek do 10 zł/100 gram, zaś cena szamponów i odżywek jest uzależniona od producenta danego kosmetyku.

Źródła:

1. A. Czajkowska, B. Bartodziejska, M. Gajewska, Ocena zawartości chlorowodorku chininy w napojach bezalkoholowych typu tonik. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2012,
2. P. Daszkiewicz, Drzewo chinowe – historia widziana z francuskiej perspektywy, Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, 2012.
3. Dyrektywa Komisji 2002/67/WE z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie etykietowania środków spożywczych zawierających chininę oraz środków spożywczych zawierających kofeinę.