Balantidioza – objawy i leczenie zakażenia Balantidium coli

Balantidioza, nazywana też szparkoszycą, to choroba pasożytnicza jelit przenoszona przez świnie i ludzi zarażonych pierwotniakiem Balantidium coli. Formą zakaźną pasożyta są cysty obecne w zanieczyszczonej wodzie i żywności. Większość osób zarażonych B. coli nie odczuwa żadnych objawów, dlatego szparkoszyca może być trudna do wykrycia. Jak diagnozuje się balantidiozę i na czym polega leczenie zakażenia?

Czym jest balantidioza?

Balantidioza (szparkoszyca) jest chorobą zakaźną przenoszoną przez pierwotniaka Balantidium coli, określanego też mianem balantidium okrężnicy lub szparkoszem okrężnicy. B. coli to kosmopolityczny orzęsek, który zasiedla przede wszystkim kraje o klimacie ciepłym. Częstość występowania pierwotniaka na świecie szacuje się na 0,02 do 1 proc., a liczba zachorowań jest ściśle uzależniona od położenia geograficznego. W klasyfikacji ICD-10 balantidioza oznaczana jest symbolem A 07.0 jako czerwonka balantidiozowa.

Do zarażenia szparkoszem dochodzi drogą fekalno-oralną, po połknięciu cyst znajdujących się w zanieczyszczonych produktach spożywczych i wodzie. Nosicielem pasożytów jest trzoda chlewna, dziki, szympansy i orangutany, ale do zarażenia może też dojść transmisją człowiek-człowiek. W krajach rozwiniętym głównym źródłem zakażenia jest woda znajdująca się w miejscach rekreacyjnych (np. na basenach) lub zanieczyszczona podczas awarii wodociągów. Grupą szczególnie narażoną na zachorowanie są hodowcy świń, pracownicy rzeźni i weterynarze.

Cykl rozwojowy Balantidium coli

Cykl rozwojowy balantidium coli rozpoczyna się wraz ze zjedzeniem zakażonego pożywienia lub wypiciem zanieczyszczonej wody. Połknięte cysty przekształcają się w jelicie w trofozoity, które następnie zasiedlają jelito grube. Tam pasożyty dzielą się poprzecznie i w procesie encystacji tworzą cysty. Część trofozoitów wędruje do przestrzeni podśluzowej jelita grubego, gdzie następuje ich namnażanie. Ostatnim etapem cyklu jest wydalenie dojrzałych cyst wraz z kałem.

Objawy balantidiozy

Infekcje spowodowane przez Balantidium coli w większości przypadków przebiegają bezobjawowo. Symptomy chorobowe pojawiają się przede wszystkim u osób z osłabioną odpornością i przypominają symptomy czerwonki pełzakowej. W postaci ostrej obserwuje się:

• biegunkę, czasem ze śluzem i krwią,
• bóle spastyczne brzucha,
• gorączkę,
• utratę apetytu,
• spadek masy ciała,
• odwodnienie,
• krwiste stolce z domieszką śluzu,
• nudności i wymioty.

W postaci przewlekłej choremu towarzyszą bóle brzucha i bezsenność. Trofozoity atakujące błonę śluzową jelita doprowadzają do powstawania drobnych owrzodzeń, szczególnie w obrębie końcowego odcinka jelita cienkiego i wyrostka robaczkowego.

Diagnostyka szparkoszycy

Głównym materiałem do badań przy podejrzeniu balantidiozy jest kał. Dodatek płynu Lugola umożliwia wykrycie w kale cyst i/lub trofozoitów. Z kału biegunkowego można wykonać preparat utrwalany płynem Schaudinna lub barwiony karminem, co pozwala na obserwację trofozoitów. W rozpoznawaniu szparkoszycy pomocne mogą być hodowle in vitro lub pobranie materiału z owrzodzeń znajdujących się w jelicie grubym.

Leczenie szparkoszycy

Podstawowym lekiem wykorzystywanym w terapii balantidiozy jest tetracyklina. Antybiotykoterapię stosuje się przez 10 dni. W niektórych przypadkach zastępuje się ją metronidazolem, tynidazolem lub jodochinolem. W celu sprawdzenia skuteczności terapii, po czterech tygodniach konieczne jest wykonanie badania kontrolnego kału. Leczeniu powinny być poddawane wszystkie osoby, także te z chorobą przebiegającą bezobjawowo i ustępującą samoistnie, ponieważ kluczowe jest powstrzymanie dalszego rozprzestrzeniania się orzęsków.

Zakażeniu szparkoszem okrężnicy można zapobiec przestrzegając zasad higieny osobistej: myjąc ręce mydłem i ciepłą wodą oraz opłukując warzywa i owoce przed ich spożyciem. Hodowcy świń nie powinni dopuszczać do poruszania się zwierząt przy zbiornikach wodnych wykorzystywanych do zaopatrywania mieszkańców danych terenów w wodę. Świnie nie mogą mieć również dostępu do obszarów, gdzie prowadzone są uprawy.

Bibliografia:

1. J. Błaszkowska i wsp., Zarys parazytologii medycznej, Edra Urban&Partner, 2017.
2. Centers for Disease Control and Prevention, Balantidiasis, online:https://www.cdc.gov/dpdx/balantidiasis/index.html.
3. F. Giarratana i wsp., Prevalence of Balantidium coli (Malmsten, 1857) infection in swine reared in South Italy: A widespread neglected zoonosis, Veterinary World, 2021.