Giardioza – objawy i leczenie zakażenia Giardia lamblia

Giardioza należy do częstych zakażeń pasożytniczych, charakterystycznych dla krajów rozwijających się. Wywołujący ją wiciowiec Giardia lamblia u wielu osób nie powoduje żadnych objawów chorobowych, ale czasem prowadzi do nieżytu żołądkowo-jelitowego, kurczowych bólów brzucha i spadku masy ciała. W jaki sposób można zarazić się giardiozą i na czym polega leczenie tej choroby?

Czym jest giardioza?

Giardioza, nazywana też lambliozą jest chorobą pasożytniczą, którą wywołuje pierwotniak Giardia lamblia, zwany również Giardia intestinalis lub Giardia duodenalis. Choć schorzenie to występuje na całym świecie, największą liczbę zachorowań obserwuje się krajach rozwijających się, gdzie zarażonych jest nawet 5-50 proc. populacji. Giardia lamblia to wiciowiec przenoszony przez ludzi oraz zwierzęta domowe i dzikie, w tym psy, koty i bobry. Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, poprzez spożycie zanieczyszczonej cystami wody lub pożywienia, pływania w skażonej wodzie (baseny, jeziora, rzeki) lub w wyniku kontaktu z osobą zarażoną. Wyższe ryzyko zachorowania występuje u osób homoseksualnych, niedożywionych i wyniszczonych pacjentów, chorych z niedoborami odporności, pracowników żłobków i przedszkoli oraz turystów podróżujących do krajów ze złymi warunkami sanitarnymi.

Cykl rozwojowy pierwotniaka Giardia lamblia obejmuje dwa etapy: formę przetrwalnikową wiciowca nazywaną cystą oraz formę wegetatywną – trofozoit. Do zakażenia przyczynia się połknięcie cyst znajdujących się w wodzie, żywności, na powierzchni rąk lub przedmiotów.

Cysty wędrują do dwunastnicy, gdzie dzielą się i uwalniają trofozoity. Te formy wyposażone są w tarczę przyssawkową, którą przytwierdzają się do błony śluzowej i zaczynają się namnażać. Część trofozoitów pozostaje w jelicie cienkim, pozostałe przemieszczają się do jelita grubego. Pod wpływem żółci trofozoity przekształcają się w cysty, które zostają potem wydalone ze stolcem. Trofozoity obecne w jelicie cienkim niszczą rąbek szczoteczkowy enterocytów i prowadzą do zaniku kosmków jelitowych.

Objawy giardiozy

Obraz kliniczny giardiozy jest różnorodny. Choroba może przebiegać bezobjawowo i ustępować samoistnie. Wyróżnia się także postać z ostrym nieżytem żołądkowo-jelitowym, w której występuje wodnista biegunka, bóle w nadbrzuszu, osłabienie, brak apetytu i spadek masy ciała. Objawy utrzymują się przez 7-16 dni, a nieleczone zakażenie przechodzi w postać przewlekłą. Chorobie towarzyszy wtedy postępujący spadek masy ciała, wzdęcia, gazy, biegunki tłuszczowe i niedożywienie. Giardioza upośledza wchłanianie witamin, a u dzieci prowadzi do zahamowania wzrostu. Do rzadszych objawów giardiozy należą zmiany skórne, w tym wysypka i świąd skóry, jak również zapalenie błony naczyniowej oka czy alergie pokarmowe.

Diagnostyka giardiozy

Materiałem do badań zakażenia Giardia lamblia jest kał oraz treść dwunastnicy. W diagnostyce giardiozy wykorzystuje się kilka rodzajów badań:

1. Badanie mikroskopowe kału: umożliwia wykrycie cyst lub trofozoitów. Oznaczenie cyst wykonuje się z trzech próbek pobieranych co drugi dzień. Wykrywanie trofozoitów charakteryzuje się mniejszą czułością. Te formy pierwotniaka są obecne jedynie w świeżo badanym stolcu biegunkowym.
2. Badanie mikroskopowe treści dwunastniczej – wskazane jest w sytuacji, gdy badanie kału i testy serologiczne nie potwierdzają zakażenia.
3. Badanie mikroskopowe wycinka pobranego z błony śluzowej jelita cienkiego – obserwowane są trofozoity i zanik kosmków jelitowych.
4. Wykrywanie antygenów i DNA wiciowca.
5. Badanie serologiczne pozwalające na wykrycie swoistych przeciwciał w surowicy.

Leczenie zakażenia Giardia lamblia

Wszystkie przypadki giardiozy wymagają leczenia, nawet te bezobjawowe, ponieważ działanie to pozwala zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby. W terapii zakażenia giardia intestinalis stosuje się następujące leki: metronidazol, nitazoksanid, albendazol lub furazolidon, natomiast kobietom w ciąży podaje się paromomycynę. Istnieje możliwość nawrotu choroby w ciągu dwóch miesięcy po wyleczeniu, dlatego po zakończeniu leczenia ważne jest wykonanie badania stolca na obecność Giardia lamblia. Rokowania są dobre, jednak eliminacja pasożyta nie zawsze prowadzi do całkowitego ustąpienia objawów.

Profilaktyka giardiozy

Przestrzeganie zasad higieny może zapobiec zarażeniu pierwotniakiem Giardia lamblia.  Aby uchronić się przed zakażeniem, należy myć owoce i warzywa w czystej wodzie, unikać spożywania pokarmów niewiadomego pochodzenia oraz niegotowanej wody pochodzącej ze strumieni, rzek czy jezior. Chorzy na giardiozę mogą korzystać z kąpielisk dopiero po dwóch tygodniach od ustąpienia objawów.

Bibliografia:

1. Alicja Wiercińska-Drapało, Giardioza — obraz kliniczny, rozpoznawanie i leczenie, Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 3.
2. Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2017.
3. Joanna Błaszkowska i wsp., Zarys parazytologii medycznej, Edra Urban&Partner. 2017.