PMDD, czyli przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (ang. premenstrual dysphoric disorder, PMDD), są najcięższą postacią zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Obejmują szereg symptomów psychicznych i fizycznych, które są tak uciążliwe, iż uniemożliwiają chorej normalne funkcjonowanie. Jak się objawia PMDD? W jaki sposób przebiega diagnoza i czy można tutaj wdrożyć skuteczne leczenie?

Co to jest PMDD?

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne w klasyfikacji ICD-11 mają kod GA34.41. Są zatem uznane za pełnoprawną patologię, która może zostać zdiagnozowana. Według danych, na PMDD cierpi 3-8% z kobiet, które w każdym cyklu doświadczają nieprzyjemnych objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Zasadnicza różnica pomiędzy jednym a drugim zaburzeniem jest taka, że PMDD uniemożliwia wykonywanie zwykłych, codziennych czynności, dlatego wymagają leczenia.

Podejrzewasz PMDD? Objawy, które powinny cię zaniepokoić

To, że dzień przed miesiączką bolą cię piersi, czujesz się zmęczona i najchętniej nakrzyczałabyś na koleżankę z pracy, jest z pozoru normalne. Pewnie myślisz, że przecież wszystkie kobiety przez to przechodzą, więc czemu u ciebie miałoby być inaczej? I być może faktycznie nie jest to tak uciążliwe, że wymagałoby interwencji lekarza, jednak kiedy nie panujesz nad symptomami, koniecznie umów się na wizytę do specjalisty. Objawy PMDD obejmują:

• skrajne wahania emocjonalne,
• depresję, stany lękowe, paranoję,
• ogromną wrażliwość, ciągły płacz,
• zawroty głowy, mdłości, wymioty,
• bóle pleców, głowy, brzucha, piersi,
• skurcze, drętwienie, mrowienie mięśni,
• pojawiające się lub zaostrzone zmiany skórne.

Te symptomy są podobne do PMS, jednak – jak już wspomniano – istotne jest tutaj przede wszystkim ich nasilenie, co może być odbierane mocno subiektywnie. Istnieją jednak również inne objawy, które mogą świadczyć o PMDD, a nie kojarzą się już tak bardzo z cyklem. Są to:

• zaburzenia widzenia, omamy,
• inne dolegliwości narządu wzroku,
• przyspieszone bicie serca,
• zapominanie, mgła mózgowa,
• uderzenia gorąca,
• patologie obejmujące układ oddechowy.

PMDD – przyczyny występowania zaburzenia

Nie wiadomo, dlaczego u niektórych kobiet rozwija się PMDD, podczas gdy inne doświadczają jedynie delikatnych objawów związanych z menstruacją. Obserwuje się jedynie wyraźną konotację z obciążeniem genetycznym – jeżeli twoja mama lub babcia cierpiały na przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne, prawdopodobnie rozwiną się one również u ciebie.

Jak zdiagnozować PMDD? Test internetowy w tym nie pomoże

Diagnoza PMDD wcale nie jest łatwa, ponieważ nie istnieje podręcznikowy model przebiegu choroby, a objawy nie są swoiste, co oznacza, że równie dobrze mogą świadczyć o zupełnie innej patologii. Żaden internetowy test nie pomoże ci także stwierdzić, czy to przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne. Co więcej, wcale nie musisz obserwować u siebie całego pakietu objawów. Wystarczy jeden, który eliminuje cię z życia na tydzień lub dłużej, aby wywołać niepokój. Zatem jak sobie z tym poradzić?

Przede wszystkim umów się na wizytę do internisty, który zbierze od ciebie wywiad medyczny oraz wykona badanie fizykalne i zleci te dodatkowe, pozwalające mu stworzyć wyraźny obraz twoich dolegliwości. Należy tutaj wykluczyć inne przyczyny występowania danych objawów, a więc np. choroby psychiczne, migreny czy schorzenia układu rozrodczego lub hormonalnego. Ważne jest także potwierdzenie korelacji pomiędzy poszczególnymi fazami cyklu a występowaniem dolegliwości, czyli:

1. Objawy pojawiają się po owulacji, ale jeszcze przed menstruacją.
2. Objawy ustępują do 5. dni od pierwszego dnia cyklu (od wystąpienia krwawienia).
3. Nasilenie objawów uniemożliwia wyjście do pracy, na zakupy, uczenie się, a nawet czytanie czy oglądanie telewizji.

Podstawy stawiania diagnozy PMDD

Wytyczne dotyczące diagnozy PMDD mówią, że aby potwierdzić chorobę, u pacjentki musi pojawić się co najmniej pięć objawów, z czego jednym z nich jest:

• uczucie niepokoju lub napięcia,
• smutek, wrażenie beznadziei,
• złość, drażliwość,
• zmiany nastroju bez wyraźnej przyczyny.

Pozostałe objawy, które lekarz bierze pod uwagę podczas stawiania diagnozy, to:

• apatia, niechęć do życia,
• wycofanie społeczne,
• zmęczenie i problemy z koncentracją,
• zaburzenia apetytu,
• problemy ze snem – zarówno bezsenność, jak i hipersomnia,
• poczucie braku kontroli.

Leczenie PMDD jest konieczne

O ile w przypadku PMS objawy nie muszą być nasilone i możesz sobie z nimi poradzić sama, o tyle PMDD wymaga odpowiedniej diagnozy oraz szybkiego wdrożenia leczenia. Silne stany lękowe lub depresja mogą doprowadzić pacjentkę na skraj rozstroju emocjonalnego, co niestety kończy się niekiedy samobójstwem. Dlatego tak silnych symptomów pod żadnym pozorem nie wolno bagatelizować, nawet jeżeli wynikają z naturalnego cyklu miesiączkowego.

Leki na PMDD

PMDD można leczyć farmakologicznie. W zależności od objawów, lekarz może zalecić stosowanie:

• leków przeciwdepresyjnych SSRI (fluoksetyna, paroksetyna, citalopram, fluwoksamina, escitalopram, sertralina),
• tabletek antykoncepcyjnych,
• analogów LHRH (hormonu uwalniającego gonadotropinę),
• danazolu hamującego wydzielanie gonadotropin.

Kuracja omawianej patologii jest długotrwała, chociaż to, ile czasu będzie trwała u ciebie, zależy od wielu czynników indywidualnych. Dlatego szczegóły zawsze powinnaś omówić ze swoim lekarzem. Same objawy często występują aż do menopauzy.

Co warto jeść przy PMDD?

Osoby, które chorują na przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne, chwalą sobie działanie następujących suplementów diety:

• ekstrakt z niepokalanku,
• olej z wiesiołka,
• wapń, magnez, witamina B6 i E.

Musisz jednak pamiętać, że działanie tych substancji na dolegliwości obserwowane w przebiegu PMDD nie zostało potwierdzone badaniami naukowymi, a każdą suplementację witaminami powinnaś skonsultować z lekarzem, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar niektórych składników w organizmie może wywołać nieprzyjemne, często śmiertelnie niebezpieczne objawy.

Jak sobie pomóc przy PMDD? Alternatywne sposoby

Nasilenie objawów charakterystycznych dla PMS i przekształcenie się ich w PMDD może wynikać w pewnym stopniu z nawyków oraz w ogóle z tego, jak żyjesz na co dzień. Dlatego zmiana stylu życia może być krokiem ku zminimalizowaniu przykrych dolegliwości. Aby ulżyć sobie w bólu i uspokoić galopadę myśli, zacznij trenować jogę, rozciągaj się albo zacznij ćwiczyć oddech. Sporo kobiet korzysta także z masaży relaksacyjnych oraz akupunktury.

Jeżeli chodzi o dietę, to kofeina, cukier prosty, sól oraz alkohol mogą nasilać objawy okołomenstruacyjne, z kolei białko, węglowodany złożone, imbir i kakao sprawiają, że symptomy słabną. Każdego dnia staraj się unikać stresu, a swoimi problemami dziel się z partnerem, przyjacielem albo terapeutą. Zadbaj o siebie, o swoje ciało i nie zapominaj o tym, co naprawdę ważne w codziennej gonitwie.

Bibliografia:

1. Casper R. F., Patient education: Premenstrual syndrome (PMS) and premenstrual dysphoric disorder (PMDD) (Beyond the Basics), UpToDate, 2023.
2. https://www.womenshealth.gov/menstrual-cycle/premenstrual-syndrome/premenstrual-dysphoric-disorder-pmdd [dostęp 29.01.2024].
3. Mishra S., Elliott H., Marwaha R., Premenstrual Dysphoric Disorder, StatPearls 2023.
4. Nevatte T. i in., ISPMD consensus on the management of premenstrual disorders, Archives of Women’s Mental Health 2013, 16(4), 279-291.