Niedoczynność przytarczyc – przyczyny, objawy i leczenie

Niedoczynność przytarczyc to zaburzenie, w przebiegu którego dochodzi do zmniejszenia wydzielania parathormonu PTH przez przytarczyce. W przebiegu pierwotnej niedoczynności przytarczyc na zmniejszenie wydzielania PTH wypływają schorzenia autoimmunologiczne przytarczyc, uszkodzenie lub usunięcie przytarczyc. Z kolei wtórna niedoczynność przytarczyc rozwija się w konsekwencji hiperkalcemii, czyli zbyt wysokiego poziomu wapnia we krwi. Leczenie niedoczynności uzależnione jest od jej przyczyny.

Czym jest niedoczynność przytarczyc?

Przytarczyce to niewielkie gruczoły zlokalizowane w okolicy tarczycy. Zazwyczaj w ciele człowieka występują cztery przytarczyce, choć ich liczba może być inna. Przytarczyce odpowiadają za syntezę parathormonu – hormonu odpowiedzialnego za normalizowanie poziomu wapnia we krwi na drodze uwalniania wapnia z tkanki kostnej. Ponadto parathormon zwiększa wchłanianie zwrotne wapnia w nerkach oraz przyswajanie wapnia w przewodzie pokarmowym.

Pierwotna niedoczynność przytarczyc rozwija się, gdy przytarczyce nie wydzielają wystarczających ilości PTH, co prowadzi do wystąpienia hipokalcemii, czyli zbyt niskiego poziomu wapnia we krwi. Przyczyną pierwotnej niedoczynności przytarczyc może być usunięcie tarczycy i przytarczyc lub nieumyślne uszkodzenie przytarczyc podczas zabiegu tyreoidektomii, Niedoczynność przytarczyc po operacji tarczycy to nie jedyna przyczyna tego zaburzenia. Może wystąpić niedoczynność przytarczyc spowodowana przez pourazowe uszkodzenie przytarczyc. Możliwe jest także uszkodzenie przytarczyc podczas radioterapii nowotworów szyi. Kolejną przyczyną jest autoimmunologiczne zapalenie przytarczyc lub rzadko spotykana wrodzona hipoplazja przytarczyc, czyli niewykształcenie się przytarczyc w rozwoju płodowym.

Wtórna niedoczynność przytarczyc rozwija się jako konsekwencja hiperkalcemii, czyli zbyt wysokiego poziomu wapnia we krwi. Wówczas przytarczyce reagują na wysoki poziom wapnia zmniejszeniem syntezy parathormonu. Z kolei rzekoma niedoczynność przytarczyc (osteodystrofia Albrighta) to stan, w którym przytarczyce działają prawidłowo i wydzielają optymalne ilości PTH. Jednak parathormon nie działa prawidłowo, gdyż jego aktywność zostaje zablokowana. Jest to dziedziczone schorzenie metaboliczne.

Niedoczynność przytarczyc – objawy skórne i nie tylko

Objawy pierwotnej niedoczynności tarczycy wynikają ze zbyt niskiego poziomu wapnia we krwi, wywołanego spadkiem syntezy PTH przez przytarczyce. U osób, u których rozwija się pierwotna niedoczynność przytarczyc, objawy skórne to przede wszystkim pogrubienie i przesuszenie skóry, pojawia się także pogorszenie kondycji włosów i paznokci – nasilone wypadanie włosów oraz wzmożona łamliwość paznokci. Może dojść do rozwoju tężyczki, czyli bolesnych skurczów mięśni, drętwienia i mrowienia palców stóp i dłoni oraz ust. Ponadto może pojawić się osłabienie, przewlekłe zmęczenie, bóle głowy oraz problemy z pamięcią.

W przebiegu wtórnej niedoczynności przytarczyc objawy wynikają z występowania hiperkalcemii, która prowadzi do wtórnego zaburzenia wydzielania parathormonu. Można wówczas zaobserwować następujące objawy:

• senność,
• bóle głowy,
• zmęczenie,
• pogorszenie samopoczucia psychicznego,
• nudności i wymioty,
• bóle brzucha,
• zaparcia,
• wydalanie zwiększonych objętości moczu,
• wzmożone pragnienie.

Diagnostyka niedoczynności przytarczyc

W celu rozpoznania niedoczynności przytarczyc konieczne jest wykonanie badań obrazowych i laboratoryjnych. W pierwszej kolejności lekarz zbiera dokładny wywiad kliniczny, a następnie zleca odpowiednią diagnostykę. Wskazane jest oznaczenie poziomu wapnia we krwi, a jednocześnie – należy oznaczyć poziom białka, gdyż może ono wpływać na stężenie jonów wapniowych. Kolejne badanie to dobowe wydalanie wapnia wraz z moczem – w tym celu konieczne jest przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu. Wskazane jest oznaczenie we krwi poziomu parathormonu. Pomocne mogą być także takie badania obrazowe przytarczyc jak tomografia czy badanie USG.

Pierwotna niedoczynność przytarczyc rozpoznawana jest wówczas, gdy niskiemu poziomowi wapnia we krwi towarzyszy śladowe stężenie parathormonu. Z kolei w przebiegu wtórnej niedoczynności przytarczyc niski poziom parathormonu występuje wraz z wysokim poziomem wapnia we krwi.

Leczenie niedoczynności przytarczyc

Postępowanie w przebiegu niedoczynności tarczycy zależy przede wszystkim od charakteru niedoczynności. Jeśli pojawi się pierwotna niedoczynność tarczycy, leczenie polega przede wszystkim na zwiększeniu poziomu wapnia we krwi. W przypadku pojawienia się tężyczki konieczne jest dożylne podawanie preparatów zawierających wapń, a poza tą sytuacją – stosowane są doustne suplementy wapnia. U osób, u których rozwinęła się pierwotna niedoczynność przytarczyc, dieta powinna koncentrować się nie tylko na dostarczeniu odpowiednich ilości wapnia, ale także – ograniczeniu spożycia fosforanów. Niewskazane jest zatem spożywanie napojów gazowanych czy gotowych wędlin.

W przebiegu wtórnej niedoczynności przytarczyc kluczowe znaczenie ma wyeliminowanie przyczyny hiperkalcemii, co pozwoli na obniżenie zbyt wysokiego poziomu wapnia we krwi.

Bibliografia:

1. Jurecka-Lubieniecka B. i in., Hypoparathyroidism after surgery on thyroid cancer: is there a delayed chance for recovery after a prolonged period of substitutive therapy?, Endokrynologia Polska tom 57, nr 5/ 2006.