Choroby przysadki – przyczyny, objawy, leczenie

Przysadka mózgowa to niewielki gruczoł o ogromnej roli w regulowaniu czynności licznych narządów. Ta mała struktura zlokalizowana w okolicy podstawy czaszki wydziela liczne hormony tropowe, które oddziałują na takie narządy jak tarczyca, nadnercza czy gruczoły płciowe. Niedoczynność przysadki to stan, w którym syntetyzowanych jest zbyt mało hormonów przysadki. Z kolei nadczynności towarzyszy nadmierne wydzielanie hormonów.

Co to jest przysadka i jakie hormony wydziela?

Przysadka mózgowa to struktura wielkości pestki od wiśni, która zlokalizowana jest w zagłębieniu kości klinowej u podstawy czaszki. Przysadka zbudowana jest z trzech płatów: przedniego, tylnego i środkowego. Przysadka wydziela kilka hormonów, które wpływają na regulowanie czynności kilku narządów. Hormony wydzielane przez przysadkę to:

• ACTH, czyli hormon adrenokortykotropowy oddziałujący na nadnercza,
• TSH, czyli hormon tyreotropowy wpływający na aktywność tarczycy,
• LH, czyli hormon luteinizujący,
• FSH, czyli hormon folikulotropowy,
• GH, czyli hormon wzrostu,
• prolaktyna,
• ADH, czyli hormon antydiuretyczny,
• oksytocyna.

Przyczyny niedoczynności przysadki

Niedoczynność przysadki to stan, w którym dochodzi do zmniejszenia wydzielania hormonów przysadki. Najczęstszą przyczyną niedoczynności jest obecność guza – gruczolaka przysadki, który uciska na jej struktury i zaburza jej funkcjonowanie. Inne możliwe przyczyny niedoczynności przysadki to:

• uszkodzenie przysadki w efekcie urazu mechanicznego, przeprowadzonego zabiegu operacyjnego czy napromieniowania,
• stany zapalne mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych,
• poporodowa martwica przysadki,
• zespół pustego siodła.

Jakie są objawy niedoczynności przysadki?

W przebiegu niedoczynności przysadki dochodzi do rozwoju takich zaburzeń, jak niedoczynność tarczycy, nadnerczy, a także zaburzenia funkcjonowania jajników i jąder. Zaobserwować można wówczas opóźnienie dojrzewania płciowego, problemy z płodnością, nieregularne cykle miesięczne u kobiet. Niedoczynności tarczycy mogą towarzyszyć takie objawy jak senność i osłabienie, zła tolerancja niskich temperatur, pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci, a także wzrost poziomu cholesterolu we krwi.

Leczenie niedoczynności przysadki

Leczenie objawowe niedoczynności przysadki polega na suplementowaniu niedoborowych hormonów, co ma na celu przywrócenie prawidłowego funkcjonowania narządów podlegających regulacji przez przysadkę. W przypadku niedoczynności tarczycy stosowane są preparaty z L – tyroksyną, zaburzenia funkcjonowania nadnerczy wymaga podawania glikokortykosteroidów. Z kolei leczenie przyczynowe niedoczynności przysadki polega na usunięciu guza przysadki lub wyleczeniu stanu zapalnego.

Przyczyny nadczynności przysadki

W przebiegu nadczynności przysadki dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonów przysadki. Główną przyczyną nadczynności jest obecność gruczolaka wydzielającego w nadmiarze hormonów przysadki. Istnieje kilka typów guzów hormonalnie czynnych:

• prolactinoma to guz wydzielający prolaktynę,
• somatotropinoma wydziela hormon wzrostu,
• guz gonadotropinowy odpowiada za nadmierne wydzielanie LH i FSH,
• guz tyreotropinowy syntetyzuje hormon TSH,
• guz kortykotropinowy wydziela duże ilości ACTH.

Objawy nadczynności przysadki mózgowej

Objawy towarzyszące nadczynności przysadki uzależnione są od typu guza i rodzaju wydzielanego przez guz hormonu. Nadmierne wydzielanie TSH prowadzi do rozwoju nadczynności tarczycy, której towarzyszyć może spadek masy ciała, rozdrażnienie i nerwowość, kołatanie serca, nasilona potliwość, duszności i drżenie rąk. Wysokiemu poziomowi prolaktyny towarzyszy mlekotok, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a także spadek libido i zaburzenia potencji u mężczyzn. Jeśli guz przysadki wydziela hormon wzrostu, prowadzi to do rozwoju akromegalii lub gigantyzmu. U dzieci dochodzi do rozwoju gigantyzmu, cechującego się wysokim wzrostem. Z kolei u dorosłych rozwija się akromegalia, z przerostem kości, powiększeniem żuchwy, dłoni i stóp, bólami głowy, nadciśnieniem. Obecność guza kortykotropinowego prowadzi do rozwoju choroby Cushinga, której objawy to otyłość, ścieńczenie skóry i rozstępy, zaokrąglona twarz, wzrost poziomu glukozy we krwi oraz osteoporoza.

Leczenie nadczynności przysadki

Guz prolactionoma zazwyczaj leczony jest przy pomocy leków dopaminergicznych. W przypadku innych rodzajów guza zazwyczaj stosowany jest zabieg chirurgiczny, mający na celu usunięcie przysadki mózgowej.

Bibliografia:

1. Nowacki P., Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, Polski Przegląd Neurologiczny, 2009.