Mięsień brzuchaty łydki – budowa, funkcje, ćwiczenia

Mięsień brzuchaty łydki to mięsień dwugłowy należący do mięśni goleni człowieka. To dzięki niemu możliwa jest rotacja stopy, wspinanie się na palce i utrzymywanie prawidłowej postawy ciała. Nadmierne rozciągnięcie mięśnia może prowadzić do jego urazu – naderwania lub zerwania mięśnia brzuchatego łydki. Kto jest najbardziej narażony na uszkodzenie tego mięśnia i jakie ćwiczenia wykonywać, by wzmocnić mięśnie łydek?

Mięsień brzuchaty – budowa

Mięsień brzuchaty łydki (musculus gastrocnemius) to mięsień powierzchowny łydki składający się z dwóch głów (mięsień dwugłowy łydki). Należy do mięśni grupy tylnej goleni, którą tworzą dwie warstwy: powierzchowna i głęboka. W warstwie powierzchownej znajdują się: mięsień trójgłowy łydki i mięsień podeszwowy, natomiast w warstwie głębokiej: mięsień podkolanowy, mięsień piszczelowy tylny, mięsień zginacz długi palców i mięsień zginacz długi palucha.  Mięsień brzuchaty łydki wraz z mięśniem płaszczkowatym tworzą mięsień trójgłowy łydki.

Przyczepem początkowym mięśnia brzuchatego łydki są: głowa boczna, której początek znajduje się powyżej kłykcia bocznego kości udowej oraz głowa przyśrodkowa zaczynająca się powyżej kłykcia przyśrodkowego kości udowej. W połowie wysokości goleni obie głowy przechodzą we wspólne ścięgno końcowe.  Przyczep końcowy mięśnia brzuchatego łydki to ścięgno Achillesa kończące się na guzie piętowym. Pod mięśniem przechodzi nerw piszczelowy, a unaczynienie pochodzi od tętnic łydkowych i gałęzi tętnicy podkolanowej. Mięsień brzuchaty łydki ma trzy kaletki maziowe: kaletkę podścięgnową przyśrodkową, podścięgnową boczną i kaletkę ścięgna piętowego.

Funkcje mięśnia brzuchatego łydki

Mięsień brzuchaty łydki używany jest podczas biegania i skakania. Jest to najsilniejszy zginacz podeszwowy stopy, który umożliwia odrywanie pięty od podłoża w czasie ruchów lokomocyjnych i stawanie na palcach. Czynność tego mięśnia jest zbieżna z czynnością mięśnia płaszczkowatego i polega również na:

• odwracaniu i przywodzeniu stopy,
• rotacji goleni,
• warunkowaniu utrzymania pionowej postawy ciała podczas chodzenia i biegania,
• wspomaganiu zginania stawu kolanowego.

Naderwanie mięśnia brzuchatego łydki

Naderwanie mięśnia brzuchatego łydki to częsta kontuzja pojawiająca się u osób uprawiających sport, a w szczególności bieganie i lekkoatletykę. Do uszkodzenia mięśnia może dojść także podczas gry w piłkę nożną, tenisa, squasha czy siatkówkę. Większe ryzyko naderwania mięśnia spowodowane jest brakiem odpowiedniej rozgrzewki, w której rozciąga się i rozgrzewa mięśnie. Przyczyną bywa również przetrenowanie, ze względu na występujące napięcie mięśni oraz brak możliwości ich regeneracji.

Do naderwania mięśnia brzuchatego łydki dochodzi w wyniku przeciążeń. Uraz powstaje zazwyczaj podczas gwałtownego ruchu lub po potknięciu się. Czynnikiem ryzyka jest wiek (ryzyko wzrasta wraz z wiekiem), płeć (uraz częściej powstaje u mężczyzn), masa ciała (predysponowane są osoby z nadwagą i otyłością) oraz źle dobrane obuwie.

Najczęstszym objawem jest ból mięśnia brzuchatego łydki. W przypadku niewielkiego urazu (naderwanie I stopnia) ból może się nie pojawić wcale bądź być delikatny. W stopniu II występuje dodatkowo obrzęk goleni oraz zaczerwienienie skóry, a w stopniu III kontuzja jest na tyle dotkliwa, że uniemożliwia chodzenie. Po naderwaniu mięśnia brzuchatego łydki zaleca się zastosowanie na obrzęk zimnego okładu i odciążenie nogi. Odpoczynek powinien trwać od pięciu do siedmiu dni.

Ważnym elementem leczenia jest rehabilitacja, której celem jest poprawa elastyczności i kurczliwości mięśnia. Dodatkowo można stosować zabiegi fizykoterapeutyczne. Jeśli ból i obrzęk nie zmniejszają się po kilku dniach, konieczne jest wykonanie badania USG lub rezonansu magnetycznego, aby sprawdzić, czy mięsień łydki nie został zerwany. Jeśli tak się stało, pacjent zostanie skierowany na operację.

Mięsień brzuchaty łydki – ćwiczenia

Trening łydek jest ważny, aby utrzymać ciało w dobrej kondycji. Jak już wspomniano, mięsień brzuchaty łydki pracuje podczas chodzenia i biegania. Dodatkowo można wzmacniać go i rozciągać wykonując następujące ćwiczenia:

• Stań prosto. Postaw przednią część stopy na podwyższeniu, np. na schodach. Odepchnij się, wspinając na palce, utrzymaj pozycję przez kilka sekund, podczas których łydka jest napięta. Potem zrób wydech i powoli opuść pięty do poziomu palców.
• Stań na prostych kończynach dolnych, stopy ustaw obok siebie. Wykonaj skłon do przodu i postaraj się dotknąć palcami podłoża.
• Stań przodem do ściany, w rozkroku. Lewa noga powinna znajdować się z tyłu i być wyprostowana w kolanie. Przesuwaj biodra w przód, przytrzymując się dłoniami o ścianę. Podczas wykonywania ćwiczenia powinno być wyczuwalne rozciąganie łydki.

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
2. Ignasiak Z., Anatomia układu ruchu, 2013.