Mięsień czworoboczny – lokalizacja, funkcje, ćwiczenia

Mięsień czworoboczny grzbietu (mięsień kapturowy) to duży mięsień grzbietu o kształcie przypominającym trójkąt. Mięsień zlokalizowany jest w okolicy karku i górnej części grzbietu i łączy łopatki z tułowiem. W ciele człowieka występują także inne mięśnie czworoboczne – mięsień czworoboczny uda oraz mięsień czworoboczny lędźwi. Ból mięśnia czworobocznego może pojawić się w efekcie utrzymywania nieprawidłowej postawy i wówczas towarzyszy mu nadmierne napięcie mięśnia. Inne przyczyny to stan zapalny lub naderwanie mięśnia czworobocznego. Pomocne są wówczas ćwiczenia na czworoboczny mięsień grzbietu.

Mięsień czworoboczny grzbietu – lokalizacja i anatomia

Mięsień kapturowy grzbietu to powierzchowny mięsień grzbietu, o płaskim, szerokim i trójkątnym kształcie. Zbudowany jest z dwóch części – lewej i prawej, z których każda ma trójkątny kształt. Leżąc razem obok siebie, mięśnie te mają kształt rombu i przypominają nieco mnisi kaptur – stąd określenie „kapturowy”. Mięśnie kapturowe rozciągają się od zewnętrznej wypukłości kości potylicznej aż do dolnych kręgów piersiowych; z kolei po bokach mięsnie te sięgają do łopatek.

Do jakich struktur przyczepiony jest mięsień czworoboczny? Przyczepy tego mięśnia obejmują wyrostki kolczyste C7 – T12 kręgosłupa, a także więzadła karku, obojczyków, łopatek oraz żeber. Mięsień czworoboczny pleców dzieli się na trzy części:

• część górną obejmującą kark;
• część środkową, zlokalizowaną w obrębie górnej części ramion i pleców;
• część dolną, która znajduje się w centralnej części pleców.

Mięsień czworoboczny pleców – funkcje

Mięsień kapturowy pełni przede wszystkim funkcje posturalne, ułatwiając utrzymanie prawidłowej masy ciała. Podtrzymuje kręgosłup, gdy przyjmujemy pozycję stojącą. Ponadto mięsień czworogłowy grzbietu pozwala na wykonywanie wielu ruchów górnej partii ciała:

• zginania bocznego i tylnego głowy,
• obracania głowy,
• podnoszenia i obniżania barków,
• zbliżania łopatek do kręgosłupa,
• wewnętrznego obracania ramienia.

Skąd bierze się ból mięśnia czworobocznego grzbietu?

Kontuzje mięśnia czworobocznego należą do rzadkości. Zazwyczaj dolegliwości bólowe związane są z nadmiernym napięciem mięśnia kapturowego. Najlepiej poznana jest zależność stres a mięsień czworoboczny. To właśnie stres i towarzyszące mu mimowolne napinanie mięśni karku, ramion i pleców prowadzą do pojawienia się w bólu w obrębie tzw. punktów spustowych. Wówczas wykonywanie ruchów ciała, w które zaangażowany jest mięsień czworoboczny, prowadzi do wystąpienia bólu promieniującego do ramion czy szyi.

W efekcie urazu mięśnia może pojawić się zapalenie mięśnia czworobocznego. Objawy stanu zapalnego to przede wszystkim ból, a także obrzęk, tkliwość i zaczerwienienie. Silny uraz mechaniczny może także prowadzić do przerwania włókien mięśnia czworobocznego. Zerwanie mięśnia czworobocznego grzbietu objawia się niemożnością wykonywania tych ruchów, w które zaangażowana jest naderwana część mięśnia kapturowego.

Mięsień czworoboczny – ćwiczenia wzmacniające i rozciągające

Warto codziennie wykonywać ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięsień czworogłowy – zarówno w ramach profilaktyki, jak i wspomagania leczenia już obecnych dolegliwości. Jak rozluźnić mięsień czworoboczny grzbietu?

Propozycje ćwiczeń rozciągających są następujące:

• przyciąganie brody do klatki piersiowej,
• „koci grzbiet” wykonywany w pozycji na czworakach lub w pozycji stojącej,
• odchylanie głowy do tyłu,
• przyciąganie głowy do barku.

Z kolei w celu wzmocnienia mięśnia czworobocznego grzbietu można wykonywać np. ćwiczenia z hantlami. Przykładami takich ćwiczeń jest wyciskanie hantli nad głową czy wiosłowanie. Inne propozycje ćwiczeń, to podciąganie na drążku czy ściąganie drążka wyciągu górnego maszyny treningowej.

Mięsień czworoboczny lędźwi

Mięsień czworoboczny lędźwi to mięsień zlokalizowany w tylnej okolicy brzucha, po obu stronach kręgosłupa. Mięsień ten ma spłaszczony, czworoboczny kształt. Przyczepy mięśni znajdują się na wyrostkach poprzecznych kręgów lędźwiowych od II do V, na XII żebrze, a także wyrostkach poprzecznych kręgów lędźwiowych I do IV. Funkcją mięśnia czworobocznego lędźwi jest stabilizowanie ostatniej pary żeber i przyczepów przepony, przez co określany jest jako mięsień wdechowy. Ponadto mięsień czworoboczny lędźwi odpowiada za prostowanie kręgosłupa oraz wykonywanie ruchu zgięcia bocznego.

Objawy nadwyrężenia mięśnia czworobocznego lędźwi to przede wszystkim bóle pleców w odcinku lędźwiowym. Taka przypadłość dotyka przede wszystkim osób przebywających długotrwale w pozycji siedzącej. Wówczas pomocne są ćwiczenia rozciągające mięsień czworoboczny, takie jak leżenie bokiem na piłce do ćwiczeń lub leżenie bokiem na podłodze i unoszenie tułowia przez oparcie się na łokciu, a następnie dłoni wyprostowanej ręki.

Mięsień czworoboczny uda

Mięsień czworoboczny uda zlokalizowany jest na tylnej stronie stawu biodrowego, pomiędzy guzem kulszowym a kością udową. Jest to parzysty mięsień o prostokątnym kształcie. Co ciekawe, u około 1% ludzi ten mięsień w ogóle nie występuje. Przyczep początkowy mięśnia czworobocznego uda znajduje się z obrębie guza kulszowego, a przyczep końcowy to grzebień międzykrętarzowy kości udowej. Funkcją mięśnia czworobocznego uda jest przede wszystkim umożliwienie ruchu przywodzącego uda, obracania uda na zewnątrz oraz prostowania.

Co zrobić, gdy boli mięsień uda? Jak rozciągnąć mięsień czworoboczny uda? Należy wykonywać te ruchy, które wymagają aktywacji mięśnia czworobocznego uda. Są to przede wszystkim ruchy rotacji zewnętrznej uda, a także przywodzenia i odwodzenia uda. Przykładem ćwiczeń aktywujących mięśnie czworoboczne ud są m.in. przysiady, wykroki, zakroki, wchodzenie po schodach czy na podwyższenie. Na siłowni można wykonywać ćwiczenia na suwnicy, przysiady ze sztangą.

Bibliografia:

1. Bochenek A., Anatomia człowieka; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012