Mięśnie skośne brzucha – anatomia, ból, ćwiczenia

Mięśnie skośne brzucha (mięsień skośny zewnętrzny i mięsień skośny wewnętrzny) są parzystymi strukturami znajdującymi się w przednio-bocznej części ściany brzucha. Biorą udział m.in. w zgięciu tułowia. W tym artykule omówimy budowę i funkcje tych struktur. Z tekstu dowiesz się także, jakie ćwiczenia angażują mięśnie skośne brzucha.

Anatomia mięśni skośnych brzucha

Mięśnie skośne brzucha położone są po obu stronach przednio-bocznej części ściany brzucha. W ciele człowieka wyróżniamy dwa parzyste mięśnie skośne brzucha: zewnętrzny i wewnętrzny. Nazwy dają nam informację o ich położeniu i kształcie.

Włókna mięśniowe omawianych struktur biegną na skos; mięsień skośny zewnętrzny przykrywa mięsień skośny wewnętrzny.

Mięsień skośny zewnętrzny brzucha

Mięsień skośny zewnętrzny brzucha posiada początkowe przyczepy na powierzchni zewnętrznej żeber od V do XII (zarówno po stronie lewej, jak i prawej). Włókna mięśniowe biegną dalej w kierunku linii pośrodkowej oraz ku dołowi. Przyłączają się do kresy białej, więzadła pachwinowego oraz grzebienia biodrowego.

Mięsień skośny wewnętrzny brzucha

Mięsień skośny wewnętrzny brzucha znajduje się bezpośrednio pod mięśniem skośnym zewnętrznym. Gdzie są zlokalizowane i jak przebiegają włókna tego mięśnia?

• włókna przednie wychodzą z bocznych 2/3 górnej powierzchni więzadła pachwinowego, przechodzą w dół i w kierunku linii pośrodkowej, a następnie łączą się z włóknami mięśnia poprzecznego brzucha (tworzą razem z nim wspólne ścięgno, które przyłącza się do powrózka nasiennego u mężczyzn i więzadła obłego macicy u kobiet),
• włókna boczne rozpoczynają się w przedniej części grzebienia biodrowego, a następnie biegną ku górze i w kierunku linii pośrodkowej; budują rozcięgno, które współtworzy pochewkę mięśnia prostego i przyłącza się do kresy białej,
• włókna tylne rozpoczynają swój bieg w tylnej części grzebienia biodrowego i powięzi piersiowo-lędźwiowej, a następnie biegną w górę i do boku; przyłączają się do brzegów dolnych żeber od XII do X lub IX.

Unaczynienie mięśni skośnych brzucha

Unaczynienie mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha pochodzi od gałęzi dolnych tętnic międzyżebrowych (część górna mięśnia) oraz gałęzi tętnicy głębokiej okalającej biodro lub tętnicy biodrowo-lędźwiowej (część dolna mięśnia).

Mięsień skośny wewnętrzny brzucha jest unaczyniony przez tętnice:

• dolne międzyżebrowe,
• głęboką okalającą biodro,
• nadbrzuszną górną i dolną,
• lędźwiowe.

Unerwienie mięśni skośnych brzucha

Za unerwienie mięśni skośnych brzucha odpowiadają:

• nerwy międzyżebrowe (od VII do XI),
• nerw biodrowo-podbrzuszny,
• nerw biodrowo-pachwinowy.

Funkcje mięśni skośnych brzucha

Rola mięśnia skośnego zewnętrznego przy aktywacji jednostronnej polega przede wszystkim na rotacji tułowia do przeciwnej strony. Ponadto bierze on udział w zgięciu bocznym do tej samej strony. Jednoczesny skurcz mięśnia skośnego zewnętrznego po prawej i lewej stronie zachodzi w czasie zgięcia tułowia do przodu. Aktywacja dwustronna mięśni ma duże znaczenie w kontekście zwiększania napięcia ściany jamy brzusznej oraz ciśnienia w jamie brzusznej. Jest to potrzebne przy czynnościach życiowych, takich jak oddawanie moczu, defekacja czy aktywny wydech. Mięśnie aktywowane są także podczas porodu.

Mięsień skośny wewnętrzny współpracuje z mięśniem skośnym zewnętrznym leżącym po przeciwnej stronie przy zgięciu bocznym. Ich wspólna praca pozwala m.in. na skręcenie prawego ramienia do lewego biodra (i odwrotnie). Obustronny skurcz mięśnia skośnego wewnętrznego, podobnie jak zewnętrznego, ma znaczenie przy zgięciu tułowia do przodu, a także przyczynia się do zwiększania napięcia ściany jamy brzusznej oraz ciśnienia w jamie brzusznej.

Ćwiczenia na mięśnie skośne brzucha

Ćwiczenia na mięśnie skośne brzucha obejmują przede wszystkim te związane z ruchami tułowia na boki. Jak ćwiczyć „skosy” brzucha? Wykorzystaj poniższe ruchy:

• rowerek – przyjmij pozycję leżącą na plecach, z uniesionymi kolanami i dłońmi umieszczonymi za potylicą; zbliżaj do siebie łokieć i przeciwległe kolano, wykonując skręt tułowia raz na lewą, raz na prawą stronę,
• podpór na przedramieniu – oprzyj ciężar ciała się na przedramieniu z przeciwległą ręką uniesioną do sufitu i utrzymaj pozycję przez ok. 30-60 sekund,
• „wspinaczka” po skosie – w podporze przodem (tzw. desce) na wyprostowanych ramionach naprzemiennie przyciągaj kolano do przeciwległego ramienia.

Po treningu nie zapomnij o rozciąganiu mięśni skośnych brzucha. Wykonaj np. zgięcie boczne (w pozycji stojącej wyciągnij lewą kończynę górną nad głowę i w prawo, powtórz na drugą stronę) i skręty tułowia w pozycji siedzącej (usiądź z wyprostowanymi nogami, zegnij prawe kolano, umieszczając stopę przy biodrze, sięgnij prawą ręką za siebie, starając się zachować wyprostowane plecy; powtórz na drugą stronę).

Naderwanie mięśnia skośnego brzucha

Nagły ból mięśnia skośnego brzucha podczas wykonywania ruchu rotacyjnego może świadczyć o naderwaniu włókien tej struktury. Naderwanie mięśnia skośnego brzucha stanowi uraz występujący przede wszystkim u osób uprawiających sporty wymagające użycia znacznej siły przy ruchach rzucania i skręcania (np. tenis, golf, baseball, piłkę ręczną, rzut oszczepem). Uszkodzony mięsień brzucha to zazwyczaj ten leżący po stronie ręki niedominującej.

Naderwanie mięśnia skośnego brzucha wywołuje objawy, takie jak ból i tkliwość w miejscu uszkodzenia, a także znaczny dyskomfort w czasie brania głębokiego oddechu czy kaszlu.

Źródła:

1. Sendic G., Internal abdominal oblique muscle, Kenhub, 2021.
2. Vasković J., External abdominal oblique muscle, Kenhub, 2021.
3. Flynn W., Vickerton P., Anatomy, Abdomen and Pelvis, Abdominal Wall, StatPearls, 2021.
4. Asai K., Nakase J., Shimozaki K. i wsp., Internal Oblique Muscle Strain on the Side of the Dominant Arm in Representative Handball Player, Current Sports Medicine Reports, 18(10): 358-360, 2019.