Zmarszczka nakątna – jak wygląda, czy znika i co oznacza?

Zmarszczka nakątna to charakterystyczny fałd skóry, przebiegający od górnej do dolnej powieki. Jest to cecha charakterystyczna dla mieszkańców kontynentu azjatyckiego, ponadto może pojawić się w przebiegu takich chorób wrodzonych jak zespół Downa, zespół Turnera czy zespół Klinefeltera. Najczęściej zaobserwować można zmarszczkę nakątną u niemowląt, rzadziej widoczna jest u dzieci starszych. Zmarszczka nakątna u małych dzieci zazwyczaj nie wymaga żadnego postępowania leczniczego. Występowanie zmarszczki nakątnej u starszych dzieci, u których szpara powiekowa jest znacznie zmniejszona, wskazane jest wykonanie zabiegu plastyki powiek. Usunięcie problematycznego fałdu skórnego pozwala na przywrócenie pełnego pola widzenia.

Jak wygląda zmarszczka nakątna?

Zmarszczka nakątna jest pionowym fałdem skórnym, rozciągającym się od górnej do dolnej powieki i ulegającym na niej wygładzeniu. Rzadziej spotyka się zmarszczkę nakątną o przeciwnym przebiegu, czyli od powieki dolnej do górnej – i wówczas zmarszczka wygładza się na powiece górnej. Ta struktura leży od strony nosa i wewnętrznego kącika oka, pokrywając przyśrodkowy kąt szpary powiekowej. Tylko niekiedy zmarszczka nakątna zlokalizowana jest bliżej skroni i przesłania kąt zewnętrzny oka. Zmarszczka nakątna występuje symetrycznie i obserwowana jest zarówno na powiece lewej, jak i prawej.

Przyczyny występowania zmarszczki nakątnej

Zmarszczka nakątna jest cechą charakterystyczną dla populacji azjatyckiej i sprawia, że twarz mieszkańców Azji ma charakterystyczne rysy. Taka zmarszczka nie jest natomiast spotykana u przedstawicieli rasy białej (kaukaskiej) – za pewnymi wyjątkami. Przede wszystkim – występowanie zmarszczki nakątnej może być związane z obecnością niektórych schorzeń o charakterze wrodzonym. W przypadku jakich chorób pojawia się zmarszczka nakątna?

Zespół Downa, czyli trisomia chromosomu 21 to jedno z tych schorzeń, w przebiegu którego dzieci rodzą się ze zmarszczką nakątną. Nie jest to jedyna charakterystyczna zmiana w wyglądzie twarzy – towarzyszy jej szerszy rozstaw oczu, a także spłaszczenie nosa. Inne schorzenia o wrodzonym charakterze, w przebiegu których może pojawić się zmarszczka nakątna to:

• zespół Turnera,
• zespół Klinefeltera,
• zespół di George’a,
• zespół kociego krzyku,
• poalkoholowy zespół płodowy FAS,
• autyzm.

Można zaobserwować także zmarszczkę nakątną u wcześniaków. Należy podkreślić, że obecność zmarszczki nakątnej nie zawsze wiąże się ze współwystępowaniem chorób wrodzonych. Możliwe jest występowanie zmarszczki nakątnej u zdrowego dziecka. Wówczas przyczyną jest niepełny rozwój kości środka twarzy i grzbietu nosa. Zmarszczka nakątna może występować jako dziedziczna cecha wyglądu – jeśli u rodziców występuje taka cecha wyglądu u rodziców, istnieje spore prawdopodobieństwo, że pojawi się także u potomstwa. Kolejną możliwą przyczyną występowania zmarszczki nakątnej jest zez pozorny, gdy dziecko zezuje pomimo tego, że narząd wzroku ukształtowany jest w prawidłowy sposób.

Rozpoznanie zmarszczki nakątnej nie wymaga żadnej specjalnej diagnostyki, ponieważ takie zmarszczki u dzieci można zauważyć gołym okiem. Niekiedy lekarz wykonuje badanie okulistyczne, podczas którego odciąga powiekę uwidaczniając prawidłowy kąt powieki oraz dokonując pomiarów długości i szerokości szpary powiekowej.

Kiedy znika zmarszczka nakątna?

W przypadku wcześniaka lub zdrowego noworodka, zmarszczka nakątna powinna zniknąć średnio po około 12 miesiącach życia. Wówczas dochodzi do pełnego wykształcenia kości i chrząstek budujących grzbiet nosa. Jeśli zmarszczka nakątna jest cechą wyglądu współwystępującą z wymienionymi wcześniej schorzeniami wrodzonymi – nie zaniknie i będzie trwała.

Czy zmarszczkę nakątną się leczy?

Postępowanie lecznicze w przypadku zmarszczki nakątnej wskazane jest u starszych dzieci, u których zmarszczka znacząco przesłania większą część szpary powiekowej i może zaburzać prawidłowy proces widzenia. W takiej sytuacji rozwiązaniem jest operacyjne usunięcie nadmiarowego fałdu skórnego. Taki zabieg umożliwia przywrócenie komfortu widzenia (zwłaszcza podczas patrzenia w bok) na drodze poszerzenia szpary powiekowej. Skuteczność zabiegu jest wysoka i umożliwia pełną korektę zmarszczki nakątnej. Jeśli zmarszczka nakątna nie zaburza widzenia, wówczas nie ma możliwości korygowania kształtu powiek. Decyzję o zasadności zabiegu podejmuje okulista.

Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym i nie pozostawia widocznych blizn, ponieważ nacięcia wykonywane są w naturalnych zgięciach powiek. Po zabiegu proces gojenia przebiega bardzo sprawnie i wymagane są regularne kontrole okulistyczne.

Bibliografia:

Korniszewki L., Dziecko z zespołem wad wrodzonych. Diagnostyka dysmorfologiczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1994