Aceton w moczu – przyczyny, objawy, leczenie

Aceton w moczu występuje naturalnie w śladowych ilościach. Jeśli jednak zostanie oznaczony w analizie laboratoryjnej – może stanowić symptom cukrzycy typu 1, odwodnienia czy wygłodzenia. Każdorazowo nieprawidłowość ta wymaga szerszej diagnostyki, by stwierdzić, jakie pierwotne schorzenie ją wywołało.

Aceton w moczu – czym jest?

Aceton obok beta-hydroksymaślanu i kwasu acetooctowego zalicza się do ciał ketonowych. Stanowi produkt uboczny spalania tłuszczu (zamiast glukozy) w celu dostarczenia organizmowi energii. Uwalniany jest do krwiobiegu i wydalany z moczem.

Aceton w moczu występuje naturalnie w śladowych ilościach, dlatego w rutynowo wykonywanych analizach laboratoryjnych jest niewykrywalny. Jeśli jednak jego stężenie zwiększy się, wówczas jest to sygnałem do poszerzenia diagnostyki, która pozwoli poznać pierwotną przyczynę obecności ciał ketonowych w moczu.

Przyczyny acetonu w moczu

Obecność acetonu w moczu najczęściej sugeruje cukrzycę typu 1. Wynika to z zaburzenia gospodarki węglowodanowo-tłuszczowej. Innymi słowy – organizm w celu pozyskania energii niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania metabolizuje tłuszcz, a nie glukozę.

Innymi przyczynami obecności acetonu w moczu są:

• gorączka,
• stosowanie restrykcyjnych diet (w tym głodówek oraz diet o zwiększonej podaży białka i zmniejszonej podaży węglowodanów),
• długotrwały i intensywny wysiłek fizyczny,
• biegunka,
• wymioty,
• choroby tarczycy i trzustki,
• zespół Fanconi,
• choroby genetycznie uwarunkowane,
• stany pooperacyjne.

Aceton w moczu w ciąży

Ciałka ketonowe w moczu w ciąży mogą być też (poza cukrzycą ciążową, która wiąże się też podwyższonym poziomem glukozy w moczu) konsekwencją wymiotów charakterystycznych dla pierwszego trymestru, a także utraty łaknienia związanego z nawracającymi nudnościami.

Aceton w moczu u dziecka

Aceton (ketony) w moczu u dziecka diagnozuje się najczęściej w przypadku cukrzycy typu 1. oraz po zatruciu pokarmowym i związanych z tym wymiotach.

Aceton w moczu – objawy

Obecność acetonu w moczu zwykle daje o sobie znać, zanim jeszcze wykonana zostanie analiza laboratoryjna. Jeśli w twoim organizmie zwiększyła się produkcja ciał ketonowych, mogą ci towarzyszyć:

• owocowy zapach moczu i z ust,
• suchość w ustach połączona najczęściej z ciągłym pragnieniem,
• utrzymujące się zmęczenie,
• bóle brzucha połączone często z nudnościami i wymiotami,
• bóle głowy,
• podwyższone stężenie glukozy we krwi,
• obecność glukozy w moczu.

Aceton w moczu – badanie i norma

Obecność acetonu w moczu (ketonuria) pozwala stwierdzić test paskowy. Jest to rozwiązanie tanie i wygodne. Nie wymaga również transportu próbki moczu do laboratorium. Uzyskany wynik należy traktować jednak jako wstępny. Jeśli obserwujesz u siebie niepokojące objawy, sugerujące podwyższone stężenie ciał ketonowych w moczu, a wynik testu paskowego był negatywny – wykonaj badanie laboratoryjne.

Pobierz mocz podczas porannej mikcji (po przynajmniej czterogodzinnej przerwie w oddawaniu moczu), ze środkowego strumienia. Wcześniej jednak dokładnie umyj okolice intymne i osusz je papierowym ręcznikiem. Próbkę moczu dostarcz w jałowym pojemniku do laboratorium.

Bez względu na punkt dokonujący analizy, przy oznaczaniu acetonu (ketonów) w moczu, normą jest ich brak. Jeśli zostaną stwierdzone, wówczas konieczne jest podjęcie leczenia schorzenia pierwotnego, które doprowadziło do nadprodukcji ciał ketonowych.

Aceton w moczu – leczenie

Aceton w moczu to nieprawidłowość, które stanowi objaw choroby. Z tego względu stwierdzenie jego obecności w próbce dostarczonej do analizy laboratoryjnej, wymaga podjęcia dalszej diagnostyki.

Jeśli  aceton w moczu jest powiązany z cukrzycą, wówczas konieczne jest ustabilizowanie poziomu insuliny i glukozy we krwi. Stanowi to bowiem bezpośrednie zagrożenie dla życia, jeśli doprowadzi do kwasicy ketonowej i śpiączki ketonowej.

Natomiast po intensywnych wymiotach i biegunce podstawą jest wyrównanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Jeśli nieprawidłowy wynik analizy składu moczu wynika ze stosowania drastycznych diet lub utraty łaknienia – konieczne jest zwiększenie kaloryczności posiłków.

Bibliografia:

1. Badanie ogólne moczu, https://szp.uwm.edu.pl/sites/default/files/download/202003/badanie_ogolne_moczu_2015_0.pdf, dostęp: 5.01.2022 r.
2. W. Hryniewicz, K. Pawlik, A. Deptuła, M. Wanke-Rytt, Rekomendacje diagnostyki laboratoryjnej zakażeń. 1. Zakażenia układu moczowego, Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2017.
3. H. Bielarczyk, A. Ronowska, S. Gul-Hinc, Mocz jako materiał diagnostyczny. Badania przyłóżkowe (point of care testing), [w:] A. Szutowicz, A. Raszei-Specht (red.), Diagnostyka Laboratoryjna, t. 2, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2011, s. 9–27.