Niedokrwistość z niedoboru żelaza. Jakie są przyczyny i objawy anemii, jak ją leczyć, jakie badania wykonać?

Masz problemy z koncentracją, wciąż jesteś zmęczona, a do tego zmagasz się nawracającymi bólami głowy? Być może to tylko wpływ pogody albo przesilenie wiosenne. Przyczyną może być jednak  również niedokrwistość z niedoboru żelaza. Z nieprawidłowością tą da się jednak skutecznie walczyć. Wystarczy, że zadbasz o prawidłowe zbilansowanie diety i wdrożysz suplementy lub leki zalecone przez specjalistę.

Czym jest anemia (niedokrwistość z niedoboru żelaza)?

Niedokrwistość (anemia) wynikająca z niedoboru żelaza to jeden ze stanów patologicznych organizmu. Liczba erytrocytów, czyli czerwonych krwinek oraz ilość hemoglobiny są wówczas zbyt małe, aby zaspokoić zapotrzebowanie tkanek obwodowych na tlen.

Jest to jeden z wielu typów anemii. Niedokrwistość z niedoboru żelaza lekarz diagnozuje wówczas, gdy stężenie hemoglobiny albo hematokrytów są poniżej normy. Podstawą tego stwierdzenia jest analiza wyniku morfologii. W zależności od poziomu poszczególnych parametrów badania krwi można mówić o niedokrwistości łagodnej, umiarkowanej lub ciężkiej. Każdy z tych przypadków wymaga innego postępowania zaleconego przez lekarza. Nie zawsze wystarczy zwiększona dawka żelaza i witaminy C. Niekiedy konieczne jest przetoczenie krwi.

Anemia – przyczyny

Anemia i powiązane z nią niska hemoglobina oraz niski poziom żelaza mogą mieć szereg różnych przyczyn. Wymienić spośród nich należy:

• utratę krwi (w tym w wyniku obfitych miesiączek u kobiet i urazów);
• okres ciąży i laktacji;
• okres dojrzewania;
• niedobór kobalaminy (witaminy B12);
• nieprawidłowo zbilansowana dieta;
• zaburzenie wchłaniania żelaza na skutek chorób dwunastnicy (m.in. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna);
• obecność pasożytów w jelitach;
• stany zapalne jelit;
• infekcję helicobacter pylori.

Anemia (niedokrwistość) – objawy

Anemia objawiać się może niespecyficznie. Towarzyszące niedoborowi żelaza zmiany w organizmie mogą być powiązane także z innymi nieprawidłowościami. Dlatego dla pełnej diagnozy konieczne jest poszerzenie diagnostyki o analizę laboratoryjną próbki krwi. Niemniej do kontaktu ze specjalistą i wykonania morfologii powinny cię zmobilizować symptomy takie jak:

• osłabienie,
• zmęczenie,
• bladość skóry,
• bóle i zawroty głowy,
• utrata apetytu,
• pogorszenie samopoczucia,
• duszności,
• ciągłe uczucie zimna,
• pogorszenie koncentracji.

Anemia u dzieci

Anemia u niemowlaka i starszego dziecka zwykle rozwija się powoli i ma przewlekły charakter. Nieleczona może doprowadzić do szeregu poważnych konsekwencji zdrowotnych. Niedokrwistość wynikająca z niedoborów żelaza objawiać się może zaburzeniem wzrostu, ograniczoną motoryką czy utrudnioną koncentracją. Mogą także rozwinąć się zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego. Mowa tu o tachykardii (zaburzony rytm serca), szmerach skurczowych i powiększeniu mięśnia sercowego.

Noworodki urodzone w terminie mają zwykle zapasy żelaza zgromadzone jeszcze w życiu płodowym. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie anemia jest niestety dość częstym problemem, ponieważ żelazo jest im krócej dostarczane przez łożysko matki.

Jednak nawet dzieci donoszone często zaczynają zmagać się anemią po czwartym miesiącu życia. W ich przypadku dieta (do szóstego miesiąca życia powinno być to wyłącznie mleko matki lub modyfikowane) powinna pokryć aż 30 proc. zapotrzebowania na ten mikroelement. Wziąwszy pod uwagę biodostępność żelaza i szereg czynników ograniczających jego wchłanianie (m.in. błonnik i herbata), nietrudno o rozwój anemii u dzieci. Ważne jednak, by kontrolować wyniki morfologii u lekarza i podjąć odpowiednie leczenie.

Anemia – jakie badania wykonać, aby zdiagnozować niedokrwistość?

Objawy niedoboru żelaza, zwłaszcza w początkowym stadium rozwoju anemii, mogą nie dawać o sobie wyraźnie znać. Dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie morfologii. Badanie możesz wykonać prywatnie. Zapłacisz wówczas około 10 zł. Koszty jego wykonania mogą zostać także zrefundowane. Pamiętaj jednak, że wówczas musisz mieć skierowanie od lekarza, które okażesz w laboratorium przed pobraniem krwi.

O rozwijającej się niedokrwistości świadczą obniżone parametry czerwonokrwinkowe:

• stężenie hemoglobiny (Hgb/Hb),
• średnia masa hemoglobiny w erytrocycie (MCH),
• średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie (MCHC),
• średnia objętość krwinki czerwonej (MCV).

Pamiętaj, by uzyskany wynik analizować wyłącznie w odniesieniu do wartości referencyjnych przyjętych przez laboratorium dokonujące analizy próbki krwi. Nie stawiaj jednak autodiagnozy. Jeśli którykolwiek wynik budzi twój niepokój – skonsultuj się z lekarzem.

Ważne jest również zbadanie poziomu żelaza. Nie wystarczy jednak oznaczenie samego poziomu żelaza we krwi. Dla uzyskania pełnego obrazu zbadaj również poziom ferrytyny, która pozwoli przeanalizować zapasy żelaza zgromadzone przez organizm.

Jak zwalczyć objawy anemii? Leczenie

Podstawą leczenia anemii z niedoboru żelaza jest uzupełnienie tego mikroelementu w organizmie, w tym przede wszystkim odbudowa jego zapasów. W tym celu należy zwiększyć podaż żelaza w diecie. Zapotrzebowanie wynosi 1 mg/dobę w przypadku mężczyzn, 2 mg/dobę w przypadku kobiet niebędących w ciąży i 3 mg/dobę u ciężarnych. Ze względu na niską przyswajalność żelaza, aby zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na ten mikroelement, konieczne jest jego spożywanie w dziesięciokrotnej dawce.

Jak poprzez dietę uzupełnić niedobory żelaza? Co jeść, by uniknąć anemii lub ją wyleczyć? W twoich codziennych posiłkach nie powinno zabraknąć:

• wątroby,
• mięsa wołowego,
• soczewicy,
• szpinaku,
• tłustych ryb,
• jajek,
• płatków kukurydzianych.

Pamiętaj, by produktom bogatym w żelazo towarzyszyły te z witaminą C. Dzięki temu zwiększysz przyswajalność tego mikroelementu.

Jeśli masz niebezpiecznie niski poziom żelaza we krwi, wówczas zwiększenie podaży produktów spożywczych zawierających dużą ilość żelaza nie będzie wystarczające. Lekarz może zalecić ci stosowanie żelaza na receptę. Rekomendowana dawka wynosi 3–6 mg/dobę na każdy kilogram masy ciała. Przy czym nie należy przekraczać dobowej dawki 150 mg. Po czterech tygodniach terapii powinien nastąpić wzrost poziomu hemoglobiny o 1 g/dl.

Źródła:

1. M. Chełstowska, K. Warzocha, Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości, „Onkologia w Praktyce Klinicznej”, t. 2, nr 3, s. 105–116.
2. M. Janczak, A. Janczak, Anemia z niedoboru żelaza u dzieci – o czym warto pamiętać, „Nowa Pediatria” 2019, nr 4, s. 123–128.
3. E. Żuk, K. Skrypnik, Analiza wybranych grup produktów spożywczych wzbogaconych w żelazo, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, 2018, t. 9, nr 3, s. 103–111.
4. P. Lipiński, R, R. Starzyński i in., Niedokrwistość na tle niedoboru żelaza w diecie, „Kosmos. Problemy nauk Biologicznych” 2014, t. 63, nr 3, s. 373–379.