Rak (nowotwór) – czym jest? Jakie są jego stopnie? Jak się przed nim uchronić?

Rak jest jedną z trzech podstawowych odmian nowotworu złośliwego i stanowi aż 90 proc. wszystkich nowotworów złośliwych diagnozowanych w Polsce i w większości krajów na świecie. Jego nazwa pochodzi od podobieństwa zaawansowanego raka sutka do zwierzęcia wodnego o tej nazwie.

Czym jest nowotwór (rak)?

Rak jest nowotworem wywodzącym się z tkanki nabłonkowej. W zależności od nabłonka, z którego wywodzi się nowotwór, rozróżnia się różne rodzaje raka:

1. Gruczolakoraki – najczęściej powstają w przewodzie pokarmowym, wątrobie, trzustce, trzonie macicy, gruczołach dokrewnych, płucach, jajnikach, gruczole krokowym (prostacie), śliniankach, nerkach i sutku. Oceniając stopień zaawansowania, agresywność i podatność na leczenie tego rodzaju raka, określa się jego stopień dojrzałości (I, II lub III), ukształtowanie struktur gruczołowych, rodzaj wydzielanej substancji, obecność cech wydzielania śluzu (nowotwory wydzielające śluz są oporne na naświetlania), kształt komórek i tzw. desmaplazję, czyli to, czy nowotwór jest gruczolakorakiem twardym, czy miękkim.
2. Raki płaskonabłonkowe – powstają w jamie ustnej, przełyku, oskrzelach, skórze, tarczy szyjki macicy, gardle, rzadziej w innych narządach. Dzieli się je na nabłoniaki limfatyczne (dotyka najczęściej migdałków podniebiennych), raki podstawnokomórkowe (nowotwór półzłośliwy; nie tworzy przerzutów odległych, najczęściej zlokalizowany na twarzy) i płaskonabłonkowe kolczystokomórkowe.
3. Raki urotelialne – powstają w drogach moczowych.

Rak – badania

Określenia rodzaju raka można dokonać na podstawie obserwacji mikroskopowych próbek tkanki i komórek wyizolowanych z guza (badanie histopatologiczne i cytopatologiczne) oraz wyznaczając rodzaj białek charakterystycznych dla różnych rodzajów komórek rakowych.

Etapy i rozległość choroby nowotworowej u poszczególnych pacjentów są określane wg systemu TNM (z łaciny: tumor – wielkość guza pierwotnego, nodus – liczba zajętych węzłów chłonnych, metastasis – liczba narządów objętych przerzutami).

Stopnie zaawansowania raka

I stopień – rak przedinwazyjny, w początkowym stadium rozwoju. Komórki rakowe występują tylko w zaatakowanym nabłonku. Usunięcie zmienionej tkanki w tym stadium gwarantuje pełne wyleczenie. Oznaczenie według systemu TNM: pTis.
II stopień – rak w okresie wczesnej inwazji. Stopień ten wyróżnia się najczęściej w przypadku raka żołądka lub szyjki macicy. Dostatecznie szeroki zabieg chirurgiczny pozwala usunąć zmianę bez ryzyka wznowy guza. Oznaczenie według systemu TNM: pT1a.
III stopień – rak w okresie naciekania. Komórki rakowe naciekają na okoliczne tkanki, w późniejszym etapie odrywają się i przedostają do krwi i chłonki, tworzą przerzuty najczęściej najpierw do węzłów chłonnych, a następnie do innych narządów. Oznaczenie według systemu TNM: pT1 do pT4.

Leczenie raka

Metody leczenia raka są podobne do metod leczenia innych typów nowotworów i obejmują: zabieg chirurgiczny, chemioterapię, radioterapię, immunoterapię, hormonoterapię. Wybór metody uzależniony jest przede wszystkim od umiejscowienia, rodzaju i zaawansowania choroby nowotworowej.

Profilaktyka raka

Profilaktyka przeciwrakowa obejmuje: unikanie palenia tytoniu (powoduje 30 proc. przypadków raka) i nadużywania alkoholu (powoduje 5 proc. przypadków raka), zdrową dietę (błędy żywieniowe powodują ok. 30 proc. nowotworów), unikanie nadmiernego opalania, przeprowadzanie samobadania (skóry, piersi, warg, jamy ustnej, jąder), zgłaszanie się na badania kontrolne (kobiety nie rzadziej niż co trzy lata na cytologię i mammografię).

Do wizyty powinien skłonić nas każdy nowy, niepokojący objaw utrzymujący się dłużej niż dwa tygodnie. Należy też niezwłocznie zgłosić się do lekarza w przypadku zaobserwowania zmiany wyglądu znamion, pojawienia się guzków, utrzymujących się owrzodzeń i zgrubień, krwawienia z naturalnych otworów ciała, zmiany barwy głosu, trudności z połykaniem, oddawaniem moczu lub stolca.

Kto choruje na raka?

Rak jest chorobą przede wszystkim ludzi starych, ale zdarza się w każdym wieku. Jest wynikiem działania czynników genetycznych, upływu czasu i ekspozycji na szkodliwe czynniki.