Próchnica – najczęstsza choroba zakaźna. Co warto o niej wiedzieć?

Mówi się, że może dotyczyć nawet 90 proc. ludzi w całej Polsce. Pewne jest to, że nie można jej ignorować. Próchnica, bo o niej mowa, to cywilizacyjna choroba zakaźna, która atakuje zarówno zęby mleczne, jak i stałe. Co więcej, może obejmować tylko jeden ząb lub kilka. Jak ją leczyć? Jaka jest jej przyczyna?

Czym jest próchnica? 

Próchnica to choroba bakteryjna zębów, która – wbrew pozorom – może mieć groźne konsekwencje. Polega na demineralizacji szkliwa i rozkładzie kolejnych tkanek, w wyniku czego powstają ubytki. Później może dojść do rozpadu zębiny, a z czasem również do zniszczenia miazgi. W konsekwencji, w najgorszych przypadkach zęby trzeba całkowicie usunąć i zastąpić je implantami bądź mostami.

Objawy próchnicy 

Główne objawy próchnicy to: 

• widoczne ubytki lub plamki na zębach, 
• nieprzyjemna woń z ust, 
• nadwrażliwość zębów na zimną lub gorącą temperaturę, 
• nadwrażliwość na kwaśny i słodki smak, 
• ból zęba (który z czasem zmienia się w coraz bardziej ostry), 
• tkliwość przy szczotkowaniu i żuciu, 
• bóle głowy, 
• ogólne osłabienie organizmu.

Jak wygląda próchnica? 

Zastanawiasz się, jak wygląda próchnica? Na początku widoczne są jedynie białe przebarwienia, plamki, które z czasem stają się bardziej chropowate, a do tego ciemnieją. W następnej kolejności dochodzi do pojawiania się coraz głębszych ubytków, a próchnica może przyjmować na zębach kolory od jasnożółtego poprzez brązowy aż do czarnego. 

Rodzaje próchnicy 

Ze względu na przebieg choroby, można wyróżnić następujące rodzaje próchnicy: 

• próchnica przewlekła – zwykle atakuje osoby dorosłe i starsze, wolno się rozwija, przybiera ciemne zabarwienie i ma relatywnie twardą konsystencję, 
• próchnica ostra – jest najczęściej problemem osób młodych, z szerokimi kanalikami zębinowymi, u których proces pełnej mineralizacji szkliwa się jeszcze nie zakończył; wyróżnia się jasnym kolorem i mazistą konsystencją, 
• próchnica zatrzymana – obejmuje zmiany w zębach, które pod wpływem intensywnych zabiegów higienicznych udało się zatrzymać i powstrzymać rozwój choroby. 

Istnieje również próchnica wtórna. Pojawia się wokół założonych już wypełnień (plomb) bądź pod nimi. To częsty problem stomatologiczny – zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Można wyróżnić dwa rodzaje: 

• próchnica wtórna wewnętrzna (próchnica ścienna) – wykształca się wzdłuż ścian wypełnienia, pojawienie się jej jest rezultatem nieodpowiedniego nałożenia plomby przez dentystę; 
• próchnica wtórna zewnętrzna (próchnica powierzchniowa) – dochodzi do jej rozwoju pod powierzchnią szkliwa w wyniku zalegania zbyt dużej ilości płytki nazębnej wokół plomby, jest to efekt nieodpowiedniej higieny jamy ustnej.

Etapy próchnicy 

Można wyróżnić następujące etapy próchnicy: 

1. pojawienie się białych plamek na zębach (próchnica początkowa), 
2. demineralizacja szkliwa (próchnica powierzchniowa), 
3. rozpad zębiny (próchnica średnia), 
4. zajęcie miazgi zębowej, związane z powstaniem ropnia (próchnica głęboka), 
5. wypadnięcie zęba.

Jak leczyć próchnicę? 

Jak pozbyć się próchnicy? Na początkowym etapie rozwój choroby można powstrzymać. Wystarczy stosować pastę z fluorem oraz zrezygnować ze spożywania cukru (lub przynajmniej ograniczyć jego ilość w diecie). Kiedy jednak szkliwo zostało już uszkodzone i powstał ubytek, wymagane jest założenie plomby. W niektórych przypadkach wykorzystuje się metody mniej inwazyjne, takie jak: 

• infiltracja próchnicy, 
• wypełnienie zapobiegawcze, 
• lakowanie, 
• preparacja abrazyjna, 
• preparacja tunelowa, 
• preparacja przy pomocy lasera, 
• preparacja szczelinowa, 
• chemomechaniczne usuwanie próchnicy. 

Kiedy dochodzi do zajęcia miazgi zębowej, stosuje się najczęściej leczenie kanałowe. Polega ono na tym, że najpierw stomatolog pozbywa się miazgi z kanałów, dezynfekuje je, szczelnie wypełnia odpowiednimi materiałami, a na końcu zabezpiecza koronę kliniczną zęba. Na kolejnym etapie, jeśli istnieje taka potrzeba, ząb się usuwa.

Przyczyny próchnicy zębów 

Główną przyczyną próchnicy zębów jest niedostateczna higiena jamy ustnej. Dochodzi wówczas do powstawania płytki nazębnej, na której z kolei rozwijają się bakterie – zwłaszcza paciorkowce (głównie Streptococcus mutans oraz L. acidophilus). Produkują one kwasy organiczne i doprowadzają do odwapnienia szkliwa oraz tworzenia płytki nazębnej, czyli żółtego nalotu, składającego się głównie z bakterii, co prowadzi do powstawania ubytków, a tym samym do próchnicy. 

Warto zaznaczyć, że dużo częściej choroba występuje u osób, które spożywają sporo węglowodanów i długo trzymają je w ustach pomiędzy głównymi posiłkami. Bakterie powstają bowiem właśnie w środowisku bogatym w cukier. Które cukry są najgroźniejsze? Z pewnością te rafinowane, dodawane do produktów spożywczych. Powstawanie próchnicy ma także podłoże genetyczne.

Jak zapobiegać próchnicy? 

W profilaktyce próchnicy podstawą jest oczywiście odpowiednia higiena jamy ustnej. Przede wszystkim należy dwa razy dziennie myć zęby i szczotkować je bardzo precyzyjnie. Nie można zapomnieć również o korzystaniu z nici dentystycznej oraz specjalistycznych płynów do płukania. Wszystkie tego typu zabiegi pozwolą zahamować rozwój próchnicy, a zarazem wzmocnić szkliwo. 

Niebagatelne znaczenie ma również właściwa dieta. Dobrze jest ograniczyć ilość cukrów prostych, a także przetworzoną żywność. To wszystko sprawia, że pogarsza się nie tylko stan zębów, ale także kondycja całego organizmu. Aby zmniejszyć ryzyko próchnicy, warto unikać przede wszystkim: 

• żelek, 
• cukierków krówek, 
• mleka w tubce, 
• gum rozpuszczalnych, 
• słodkich napojów. 

Co uwzględnić zatem w jadłospisie, aby lepiej dbać o zęby? Z pewnością warto pozostawić w nim miejsce na pokarmy twarde, ziarniste oraz włókniste. Wskazane są owoce i warzywa. Między posiłkami warto jeść – zamiast słodyczy – takie przekąski, jak: 

• świeże warzywa i owoce, 
• frytki z warzyw bulwiastych, 
• orzechy, 
• chrupki kukurydziane, 
• pieczywo chrupkie, 
• wafle ryżowe. 

Co jeszcze robić, aby zapobiegać chorobom zębów? Pamiętaj o tym, że jeżeli jesz owoce cytrusowe, należy odczekać po ich spożyciu przez kilka minut, jeżeli chcesz wyczyścić zęby. W wyniku kontaktu kwasu z fluorem dochodzi wszak do uszkodzenia szkliwa. Aby nie doszło do pojawienia się próchnicy, poleca się również regularnie odwiedzać dentystę, najlepiej co 6 miesięcy (chyba że istnieje jakikolwiek problem z zębami, wówczas należy to robić częściej). Podczas wizyty dobrze jest systematycznie usuwać kamień na zębach.

Próchnica u dziecka 

Próchnica u dziecka może występować z bardzo różnych powodów. Przykładowo, wpływa na nią nieodpowiednia dieta w ciąży oraz w okresie niemowlęcym. Jak się okazuje, próchnica pojawia się znacznie rzadziej wtedy, gdy dziecko było wcześniej karmione mlekiem matki. Jednocześnie, jeśli naturalne karmienie bardzo się przedłuża, to również może wyrządzić szkodę zębom dziecka. 

U małych dzieci występuje także próchnica butelkowa. Jak sama nazwa wskazuje, pojawia się ona zwłaszcza u tych maluchów, które piją mleko lub inne napoje z butelki. Słodzone, papkowate pokarmy często przez długi czas zalegają w miejscu, w którym smoczek styka się z ząbkami, a to z kolei łatwa pożywka dla różnych bakterii.

Powikłania próchnicowe 

Nieleczona próchnica prowadzi do poważnych problemów, takich jak: 

• choroby kardiologiczne (np. zapalenie wsierdzia), 
• parodontoza, 
• choroby nerek (np. kłębuszkowe zapalenie nerek), 
• sepsa, 
• cukrzyca, 
• zapalenie zatok, 
• depresja, 
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, 
• problemy ze stawami i kręgosłupem, 
• zapalenie migdałków i gardła, 
• nadciśnienie, 
• alergie, 
• zapalenie nerwu wzrokowego.

Ile kosztuje leczenie próchnicy? 

Jeśli nie doszło do żadnych powikłań, leczenie próchnicy powinno kosztować około 100-200 zł. Inaczej wygląda kwestia leczenia kanałowego, ceny w tym przypadku są bardzo różne. Jeśli leczeniu poddawany jest jeden kanał, cena wynosi minimum 300-400 zł. W przypadku dwóch kanałów cena wzrasta dwukrotnie, a czasem nawet kilkukrotnie. Oczywiście możesz także iść do dentysty na NFZ. 

Bibliografia 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279514/ [dostęp 16.03.23]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551699/ [dostęp 16.03.23]. 
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6373711/ [dostęp 16.03.23].