Karotenoidy – właściwości i źródła, skutki niedoboru

Znajdziesz w: czerwonych, żółtych, pomarańczowych i ciemnozielonych warzywach i owocach, np. w marchwi, dyni, kantalupie i słodkich ziemniakach, pomidorach i arbuzach, w kukurydzy, szpinaku czy brokułach.

Karotenoidy – dzienne zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie dobowe: 15–50 mg; zalecenia dotyczą głównie spożycia różnokolorowych warzyw (z wyłączeniem ziemniaków), które wynosi min. 0,5 kg dziennie.

Karotenoidy – właściwości

Rola: grupa antyoksydantów będących pigmentami roślinnymi o barwie od żółtej, pomarańczowej i czerwonej: ochrona komórek przed niszczącym działaniem wolnych rodników – zwłaszcza skóry, błon śluzowych, oczu (plamka żółta) i ciałka żółtego odpowiedzialnego za produkcję hormonów płciowych niezbędnych dla zachowania płodności; działanie przeciwmiażdżycowe i antynowotworowe; karoteny przekształcane są w organizmie do witaminy A biorącej udział w produkcji białek, tłuszczów i hormonów, prawidłowym widzeniu czy procesach odpornościowych.

Karotenoidy – zastosowanie

Zastosowanie: niedobory wit. A; stres oksydacyjny wywołany m.in. przez intensywne uprawianie sportu, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, nadmierną ekspozycję na promienie UV i zanieczyszczenia; zaburzenia w układzie trawienia dotyczące m.in. pracy woreczka żółciowego, wątroby, trzustki, wchłaniania tłuszczów w jelicie; mukowiscydoza; stosowanie diety bardzo niskotłuszczowej i spożywanie warzyw bez dodatku składników zawierających tłuszcze (ich zalecane minimum to 3 g na porcję); dieta uboga w warzywa i owoce, bazująca na produktach wysokoprzetworzonych; przyjmowanie niektórych leków, m.in. obniżających stężenie cholesterolu, suplementów i produktów funkcjonalnych ze sterolami (np. specjalistycznych margaryn).

Karotenoidy – skutki niedoboru i przedawkowania

Objawy niedoboru: zwiększone ryzyko rozwoju chorób serca i nowotworów.

Skutki nadmiaru: przejściowe i niegroźne żółte zabarwienie skóry, zwłaszcza na dłoniach i podeszwach; luźne stolce; skłonność do powstawania siniaków; bóle stawów. Przyjmowanie syntetycznego beta-karotenu podnosi ryzyko raka płuc u palaczy, osób nadużywających alkoholu i narażonych na kontakt z azbestem.

Karotenoidy – źródła w pożywieniu

Źródła: czerwone, żółte, pomarańczowe i ciemnozielone warzywa i owoce, karoteny (m.in. alfa-, beta-, gamma-, delta-, epsilon- i zeta-karoten) zawarte są np. w marchwi, dyni, kantalupie i słodkich ziemniakach; likopen – w pomidorach i arbuzach (najlepiej przyswajany jest z przetworów poddanych ogrzewaniu); luteina i zesksantyna w kukurydzy, szpinaku, brokułach, kapuście, botwinie; beta-kryptoksantyna w cytrusach; kapsantyna w papryce; astaksantyna w algach i spożywających je rybach, np. dzikim łososiu; fukoksantyna w wodorostach hijiki.