Fosfor – właściwości, nadmiar i niedobór, naturalne źródła

Fosfor to pierwiastek mineralny, który razem z wapniem i witaminą D odpowiada za zdrowe i mocne kości. Ponadto jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Odpowiednie ilości fosforu można dostarczyć wraz z dietą, a w razie potrzeby można sięgać po suplementy diety. Niedobór fosforu prowadzi do osłabienia kości.

Co to jest fosfor?

Fosfor (P) to pierwiastek zaliczany do niemetali. Wyróżnia się zdolnością chemiluminescencji, czyli świecenia. Występowanie fosforu w przyrodzie jest powszechne. Fosfor nie występuje co prawda w przyrodzie w stanie wolnym, ale nie brakuje go  w postaci takich związków jak sole kwasu fosforowego. Fosfor wykorzystywany jest do produkcji kwasu ortofosforowego, środków piorących oraz detergentów, a także nawozów sztucznych.

Właściwości fosforu

Fosfor to minerał powszechnie występujący w przyrodzie. Fosfor w organizmie skumulowany jest przede wszystkim w tkance kostnej i zębach. Główną funkcją fosforu jest budowa kości i zębów, ponadto fosfor to składnik związków magazynujących i transportujących energię. Wchodzi w skład fosfolipidów tworzących błony komórkowe i otoczki mielinowe komórek nerwowych oraz uczestniczy w syntezie kwasów nukleinowych.

Dzienne zapotrzebowanie na fosfor

Dobowe zapotrzebowanie na fosfor różni się dla poszczególnych grup wiekowych i wynosi odpowiednio:

• niemowlęta – 150 mg
• od 5 do 12 m. ż. – 300 mg
• 1 – 3 r. ż. – 460 mg
• 4 – 6 r. ż. – 500 mg
• 7 – 9 r. ż. – 600 mg
• 10 – 18 r. ż. – 1250 mg
• mężczyźni – 700 mg
• kobiety – 700 mg.

Zwiększone zapotrzebowanie na fosfor

Zwiększeniu zapotrzebowania na fosfor sprzyja częste spożywanie alkoholu, zażywanie leków zobojętniających kwas żołądkowy, schorzenia wątroby, nerek, nadczynność gruczołów przytarczycznych, nowotwory.

Źródła fosforu w diecie

Fosfor to pierwiastek powszechnie dostępny w diecie. Fosfor w jedzeniu występuje przede wszystkim w produktach białkowych, jak mięso, ryby, owoce morza, nabiał, jaja, soja i inne nasiona roślin strączkowych. Kolejne wartościowe źródło fosforu to orzechy, pestki słonecznika i dyni; zarodki pszenne. Jako dodatek do żywności kwas fosforowy i jego związki występują w produktach wysokoprzetworzonych, m.in. napojach typu cola, serach topionych, skondensowanym mleku.

W przypadku dobrze zbilansowanej diety nie jest konieczna suplementacja fosforu. Jak dawkować preparat, gdy pojawi się niedobór fosforu i konieczne jest zwiększenie jego podaży? Należy dawkować fosfor zgodnie z zaleceniem lekarza, nie przekraczając wartości dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek.

Niedobór fosforu w organizmie

W związku z dobrą dostępnością fosforu w diecie, niedobór fosforu zdarza się rzadko. Niedoborowi fosforu sprzyja niedożywienie, nadużywanie alkoholu, a także stosowanie leków na nadkwasotę, ograniczających przyswajalność fosforanów z przewodu pokarmowego. Co się dzieje, gdy w organizmie jest za mało fosforu? Niedobór fosforu objawia się jako osłabienie, utrata apetytu, bóle kończyn, osłabienie kośćca, krzywica.

Nadmiar fosforu w organizmie

Gdy w nadmiarze spożywane są suplementy zawierające fosfor, nadmiar tego pierwiastka w organizmie sprzyja wystąpieniu takich objawów jak  zaburzenia pracy serca, przyspieszony oddech, drgawki; długofalowe skutki nadmiaru fosforu we krwi to demineralizacja kości. Objawy nadmiaru fosforu są konsekwencją przede wszystkim nadmiernego wydalania wapnia z moczem. Wóczas warto oznaczyć wapń i fosfor w moczu (w dobowej zbiórce).  Jak usunąć nadmiar fosforu z organizmu? Lekarz może zalecić stosowanie leków na obniżenie fosforu, wiążących ten pierwiastek i ułatwiających jego usuwanie z organizmu.

Bibliografia:

Kozłowska L., Źródła fosforu w diecie a ryzyko powikłań mineralnych i kostnych u osób z przewlekłą chorobą nerek; Bromat. Chem. Toksykol., 2013