Badanie fizykalne – co to jest i na czym polega?

Aby można było przeprowadzić skuteczne leczenie niezbędna jest prawidłowa diagnoza. Badanie fizykalne to tylko część bardziej rozbudowanego procesu. Może je przeprowadzić lekarz, pielęgniarka lub położna. Badanie fizykalne ma na celu poznanie kondycji zdrowotnej pacjenta i w razie potrzeby podjęcie odpowiednich działań. Dowiedz się, jakie są różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami badania fizykalnego.  

Na czym polega badanie fizykalne? 

Badanie fizykalne to inaczej badanie przedmiotowe. Ma na celu zebranie informacji o stanie zdrowia pacjenta. Do badania fizykalnego wykorzystywane są takie metody, jak:  

• oglądanie,
• obmacywanie (palpacja),
• opukiwanie,
• osłuchiwanie. 

Badanie fizykalne jest bazową i jednocześnie najważniejszą metodą diagnostyczną. Musi je poprzedzić wywiad lekarski, pielęgniarski lub położniczy. W czasie takiego wywiadu lekarz dowiaduje się o aktualnym stanie pacjenta. Wywiad lekarski może obejmować zarówno aktualne objawy, jak i wcześniej przebyte choroby. Badanie fizykalne w połączeniu z wywiadem lekarskim stanowi podstawę do zlecenia dalszych badań diagnostycznych, o ile zachodzi taka potrzeba.  

Jak przygotować się do badania fizykalnego?  

Nie ma konieczności wcześniejszego przygotowywania się do badania fizykalnego. Jest nieinwazyjne i nie daje żadnych powikłań. Ewentualnie można zastanowić się nad tym, jakie pytania padną w wywiadzie lekarskim. One mogą nakierować lekarza na obszary, na które powinien zwrócić szczególną uwagę w czasie badania fizykalnego. Warto również nastawić dziecko psychicznie przed tego rodzaju badaniem. Dobrze jest mu wytłumaczyć, na czym będzie ono polegało, aby się nie bało badania, ani samego lekarza. 

Badanie fizykalne – jak powinno zostać wykonane? 

Badanie fizykalne może odnosić się do jamy brzusznej, klatki piersiowej, układu krążenia, narządów rodnych i innych części ciała. Trochę inaczej będzie ono wyglądało u niemowlęcia, starszego dziecka, u kobiety, czy u mężczyzny. Szczegółowe wytyczne odnoszące się do przeprowadzania badania fizykalnego zależą od tego, z jakim problemem zdrowotnym trafia do lekarza pacjent. Podstawowe elementy badania fizykalnego, których nie można pomijać to: oglądanie, obmacywanie, opukiwanie i osłuchiwanie.  

Normy etyczne dotyczące badania fizykalnego 

Nawiązanie do norm etycznych znajduje się między innymi w Kodeksie etycznym Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego. Mówi się w nim o tym, że seksuolog jest zobowiązany do zachowania tajemnicy zawodowej. Jednak to nie wszystko, musi również prowadzić badania diagnostyczne z poszanowaniem godności, intymności i komfortu osoby badanej. Badanie fizykalne może być przeprowadzone wyłącznie przez osobę z wykształceniem medycznym. Wytyczne dotyczące badania fizykalnego wykonywanego przez seksuologa są ustalane przez krajowego konsultanta do spraw seksuologii. 

Kto wykonuje badanie fizykalne – pielęgniarka/położna/lekarz?  

Prawo do przeprowadzenia badania fizykalnego ma nie tylko lekarz, ale również położna i pielęgniarka. Warto tutaj jednak zaznaczyć, że pielęgniarka musi wcześniej odbyć specjalistyczny kurs. W czasie takiego szkolenia zdobędzie ona kompetencje potrzebne do samodzielnego i kompleksowego wykonania tego rodzaju badania oraz wyciągnięcia odpowiednich wniosków z badania, by prawidłowo zaplanować opiekę pielęgniarską nad pacjentem. Te same zalecenia odnoszą się do położnych. Zarówno pielęgniarka, jak i położna podobnie jak lekarz, przed wykonaniem badania fizykalnego powinna przeprowadzić wywiad z pacjentem.  

Różnice w badaniu kobiet, mężczyzn i dzieci 

Badania fizykalne kobiet i mężczyzn wyglądają bardzo podobnie. Największe różnice odnoszą się do dzieci, w szczególności do noworodków. Badanie fizykalne dziecka jest o wiele bardziej rozbudowane niż osoby dorosłej. W czasie badanie dziecka wykonuje się między innymi: pomiar obwodu głowy, wielkości ciemiączka czy badanie odruchów neurologicznych. Dodatkowo, to jak dokładnie będzie wyglądać takie badanie w dużym stopniu zależy od tego, czy dziecko jest zrelaksowane i współpracuje, czy nie.  

Bibliografia: 

1. Padykuła, Marlena & Czaja, Ewa & Pieczyrak, Urszula & Kózka, Maria. (2017). The importance of physical examination in neurological nursing. Pielegniarstwo XXI wieku / Nursing in the 21st Century. 16. 46-51. 10.1515/pielxxiw-2017-0037. https://www.researchgate.net/publication/324926259_The_importance_of_physical_examination_in_neurological_nursing  

1. Wioletta Mędrzycka-Dąbrowska, Renata Piotrkowska, Katarzyna Kwiecień-Jaguś, Piotr Jarzynkowski, Sandra Popiołek, Borgis Badanie fizykalne stosowane przez pielęgniarki na wybranych oddziałach szpitalnych, Medycyna Rodzinna 1/2018, s. 16-21 | DOI: 10.25121/MR.2018.21.1.16 http://www.czytelniamedyczna.pl/6266,badanie-fizykalne-stosowane-przez-pielgniarki-na-wybranych-oddziaach-szpitalnych.html  

1. Kodeks etyczny Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego https://pts-seksuologia.pl/sites/strona/62/kodeks-etyczny-pts  

1. Check-listy czynności i zabiegów pielęgniarskich : podstawy pielęgniarstwa i opieki położniczej : kierunek położnictwo. T. 2 / red. Augustyniuk Katarzyna, Grochans Elżbieta. – Szczecin : Wydawnictwo Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, 2020. – S. 253-255 https://integro.bs.katowice.pl/33205953079/ksiazka/check-listy-z-zakresu-badan-fizykalnych?bibFilter=3