Ugryzienie pchły – jak wygląda i czy jest groźne? Jak pomóc sobie a jak swojemu psu?

Pchły żyły na Ziemi jeszcze zanim pojawił się na niej człowiek. Były wówczas znacznie większe, co pozwalało im przebijać się przez grubą skórę żyjących w zamierzchłych czasach zwierząt. Obecnie wielkość dorosłego owada jest nieco większa niż 0,5 cm. Mimo niewielkich rozmiarów pchła jest wyjątkowo dokuczliwa, a przy tym może przenosić groźne choroby zakaźne. Ugryzienie pchły nie należy do przyjemnych, dlatego warto wiedzieć wcześniej, jak wówczas postępować i jak pozbyć się insektów z domu.

Jak wygląda pchła? 

Pchła (łac. Siphonaptera) jest niewielkich rozmiarów owadem bezskrzydłym i pozbawionym oczu złożonych (zwanych również mozaikowymi) charakterystycznymi m.in. dla muchy, komara czy osy. W przypadku pcheł oczy niekiedy w ogóle nie występują! Owad ten ma bardzo duży spłaszczony obustronnie odwłok i niewielkich rozmiarów głowę wyposażoną w aparat kłująco-ssący. To z jego pomocą wbija się w ciało ofiary, aby żywić się jej krwią. 

Na świecie żyje około 2500 gatunków pcheł. W Polsce zaledwie 73 z nich. Długość dorosłego osobnika waha się między 0,8 a 7 mm. Bardzo trudno go złapać. To zasługa tylnych odnóży, które pozwalają skakać owadowi wysoko i daleko. Pchła psia jest w stanie jednym susem przemierzyć 50 cm, natomiast pchła kocia – 48 cm. 

Jak wygląda ugryzienie pchły? 

Ugryzienie pchły nie należy do bolesnych, ale z całą pewnością nie można go przeoczyć. Wywołuje bowiem silne swędzenie. Pojawia się też zaczerwienienie z niewielką i nieregularną opuchlizną, w której centrum znajduje się czerwony punkcik – miejsce przebicia skóry przez aparat kłująco-ssący. W przypadku osób uczulonych może pojawić się dodatkowo stan zapalny i pieczenie. Ukąszenia pchły pojawiają się zwykle jedno przy drugim – tworzą nieregularne linie pojedynczych ukąszeń. 

Częściej niż pchły psie atakują pchły kocie. Żerują zarówno na ludziach, jak i zwierzętach domowych oraz dzikich. Bez względu jednak na to, który z gatunków jest nieproszonym gościem w twoim domu – natychmiast po zauważeniu pojedynczego osobnika podejmij kroki w celu zapobiegnięcia inwazji.

Co zrobić po ugryzieniu pchły? 

Jeśli zauważysz pchły u psa lub kota, możesz się spodziewać, że wkrótce któryś z domowników zostanie ukąszony przez tego pasożyta. Jak postępować po ugryzieniu pchły? Przede wszystkim przemyj skórę wodą z mydłem. Jeśli swędzenie jest bardzo dokuczliwe albo pchła ugryzła dziecko – sięgnij też po preparat antyhistaminowy do miejscowego stosowania (np. w formie maści lub kremu). Nie zapomnij przy tym upewnić się przed zakupem, czy dany produkt jest odpowiedni dla wieku malucha. 

Skuteczne, choć w ograniczonym zakresie, są też okłady z sody oczyszczonej połączonej z odrobiną wody oraz ze skórką z cytryny. Nade wszystko jednak unikaj drapania, aby nie stworzyć ran i przyczynić się do rozwoju infekcji.

Czy ugryzienie przez pchłę może być niebezpieczne? 

Pchły są nosicielami chorób zakaźnych (przenoszą patogeny chorobotwórcze). Przypadki zakażenia przez te owady nie są częste w wysoko rozwiniętych krajach.  Niemniej wciąż się zdarzają. Pchły mogą przenosić choroby takie jak: 

• wywołane przez bakterie Bartonella henselae (np. choroba kociego pazura), 
• riketsjozy (ostre choroby gorączkowe), 
• salmonelloza, 
• tularemia (tzw. gorączka zajęcza), 
• wąglik, 
• trąd, 
• nosacizna (rzadkie i przewlekłe zakażenie), 
• dur mysi, 
• dżuma. 

Obecności pcheł w domu nie należy bagatelizować. Jest to szczególnie ważne, gdy w domu przebywają zwierzęta i dzieci. Trudno po ugryzieniu pchły wytłumaczyć maluchowi, aby nie drapał swędzącego miejsca. Łatwo wówczas o rozdrapanie skóry aż do krwi, powstanie rany i doprowadzenie do wtórnego zakażenia.

Jak długo żyją pchły w domu? 

Rozwój pchły ludzkiej, psiej czy kociej może trwać tylko 18 dni, ale może też… 322 dni! Wszystko to zależy od wilgotności i temperatury panującej w miejscu ich bytowania. Najszybciej jaja pcheł przeobrażają się w poczwarkę, larwę, aż wreszcie imago, czyli dorosłego osobnika, jeśli jest bardzo ciepło i wilgotno – panuje  temperatura 30–32 st. Celsjusza i wilgotność około 75 proc. Im bardziej temperatura spada, tym dłuższy czas trwania całego cyklu rozrodczego. Nie zostaje on jednak całkowicie zahamowany. Możesz mieć wrażenie, że zimą problem zniknie, ale będzie to wyłącznie efekt oczekiwania insektów na bardziej sprzyjające warunki do namnażania się. 

Pamiętaj również, że pchła u psa czy kota ma doskonałe warunki do żerowania przez cały rok. Temperatura ciała tych zwierząt wynosi 38–39 st. Celsjusza. W gęstej sierści może więc składać jaja każdego dnia. Co prawda jaja z niej spadają, ale najczęściej wprost do kojca zwierzęcia, gdzie podczas jego odpoczynku ponownie są ogrzewane, co skraca cykl ich rozwoju. Właśnie dlatego tak ważne jest podjęcie kroków w celu likwidacji insektów, gdy tylko zauważysz choćby jedną pchłę u kota czy psa.

Jak pozbyć się pcheł z domu? 

Gdy tylko zauważysz dorosłe osobniki na swoim ciele – usuń je rękoma. A jak pozbyć się pcheł u psa czy kota? Jeśli zasiedlają sierść zwierząt domowych – dokładnie wykąp swoje pupile w odpowiednim dla nich szamponie. Możesz też zastosować repelent w formie aerozolu, ampułkę do aplikacji na kark psa i kota lub opaskę przeciwko pchłom. Nie zapomnij o regularnym szczotkowaniu zwierzęcia. Dzięki temu zmniejszysz ryzyko inwazji pasożytów. 

To jednak nie wszystko! Zanim pchła stanie się dorosłym osobnikiem, przebywa poza organizmem zwierzęcia i człowieka oraz żywi się resztkami organicznymi takimi jak martwy naskórek czy odchody. Zasiedla wówczas szczeliny przy listwach przypodłogowych, ciemne kąty, a także obicia kanap i foteli oraz kojce zwierząt domowych.

Skoro się tak ukrywają, to jak sprawdzić, czy są pchły w domu? Nie jest to łatwe. Nawet dorosłe osobniki są bardzo małe i ciężko je wytropić. Najczęściej złapiesz je podczas kąsania. Ślady obecności pcheł możesz też zauważyć na białym prześcieradle czy jasnej podłodze – te ciemne drobinki to ich odchody.

A co z jajami, poczwarkami larwami? Ponieważ tak doskonale się ukrywają – raczej nie uda ci się ich zauważyć, ale możesz skutecznie się ich pozbyć. Wypierz wszystkie tekstylia i ubrania, w których chodzili domownicy w momencie zauważenia insekta. Jeśli rodzaj tkanin na to pozwala, nastaw pralkę na 60 st. Celsjusza. Dokładnie odkurz podłogi, zwracając szczególną uwagę na kąty i okolicy listew przypodłogowych. Odkurz i wypierz obicia kanap i foteli oraz kojce zwierząt. Umyj też podłogi gorącą wodą. Najlepszym rozwiązaniem będzie mop parowy. 

Źródła: 

1. K. Kowalski, Rola pcheł w przyrodzie i życiu człowieka, „Wszechświat” 2015, t. 116, nr 7–9, s. 209–214. 
2. D. Dwużnik, A. Bajer, Nie tylko pies zły, gdy gryzą go pchły, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 2018, nr 4, s. 3–10.