Bullying – czym jest? Jakie są przyczyny, skutki i skala bullyingu i cyberbullyingu

Bullying to zjawisko, które rozwija się na szeroką skalę. Możemy je zauważyć nie tylko w szkole, ale również w środowisku zawodowym. Niestety, jego ignorowanie prowadzi często do poważnych konsekwencji. Osoby, wobec których została zastosowana przemoc, mierzą się z lękami, nerwicami, depresją. Jaka jest definicja bullyingu? Czym jest cyberbullying? Na czym polega bullying w szkole i pracy? W tym artykule znajdziesz odpowiedź.

Bullying – definicja

Czym jest bullying? To rodzaj przemocy psychicznej lub fizycznej stosowany zwykle w stosunku do rówieśników. Obejmuje on agresywne działania podejmowane celowo w stosunku do danej osoby. Często mają one charakter ciągły, trwają przez dłuższy czas. Odpowiadają za nie pojedynczy sprawcy (lub całe ich grupy), natomiast cierpią na ich skutek ofiary (zwykle są to pojedyncze osoby). Charakterystyczne dla bullyingu jest również to, że ofiary są z reguły słabsze od oprawców. Zazwyczaj zjawisko to obejmuje osoby w wieku 7-16 lat, choć mogą być one oczywiście zarówno starsze, jak i młodsze. Warto zaznaczyć, że skala tego zjawiska jest tak duża, że zwróciła na nie uwagę Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), traktując je jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia psychicznego, zwłaszcza dzieci oraz młodzieży. 

Cyberbullying – co to jest? 

Cyberbullying to jedna z najpopularniejszych form bullyingu. Polega ona na znęcaniu się nad ofiarami w internecie, np. poprzez publikowanie poniżających ich fotografii bądź tekstów. Nierzadko są treści nieprawdziwe – zdjęcia są preparowane, a informacje na temat ofiary nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Co więcej, niektórzy znęcający się tworzą fikcyjne konta w social mediach, w których podają się za inne osoby i piszą różne ośmieszające je komentarze. W tym przypadku sprawcami są zwykle rówieśnicy, a przede wszystkim koledzy z klasy. Oprócz mediów społecznościowych, w cyberbullyingu wykorzystywane są także blogi, e-maile oraz różne internetowe komunikatory. 

Bullying w szkole – na czym polega?

Bullying to częste zjawisko również i w samej szkole – zazwyczaj od tego miejsca znęcanie się rozpoczyna, a następnie częściowo przenosi się do internetu. Jeśli chodzi o samą placówkę edukacyjną, bullying może przyjmować różne postaci. Najprostszy podział tego zjawiska obejmuje: 

• bullying bezpośredni – jak sama nazwa wskazuje, jest on wymierzony bezpośrednio w ofiarę; często jest to przemoc fizyczna (kopanie, bicie, plucie, zmuszanie do wykonywania upokarzających czynności, zabieranie i chowanie rzeczy), ale również przemoc werbalna (wyśmiewanie, groźby, używanie wyzwisk, zastraszanie, obrażanie, przezywanie, ośmieszanie wśród rówieśników, prowokowanie); 
• bullying pośredni – to zawoalowana forma bullyingu, jednak jest ona równie szkodliwa (a czasem nawet bardziej); może ona polegać np. na rozpowszechnianiu plotek na temat jakiejś osoby, a także na zachęcaniu innych do wykluczenia jej z towarzystwa, ignorowania i odrzucania. 

Niestety, bardzo wiele dzieci i nastolatków boryka się z problemem bullyingu. Mówi się, że w Polsce aż co 10. uczeń zmaga się z tym problemem. Co więcej, wiele dzieci boi się zgłosić w tej sprawie do pedagoga czy nawet porozmawiać o kłopotach z rodzicami – obawiają się one, że przyniesie to jeszcze gorsze skutki. Często więc ofiary pozostają ze swoim problemem całkiem same. 

Bullying w pracy – na czym polega?

Niestety, nie tylko w szkole czy sieci dochodzi do omawianego zjawiska. Czasem możemy zaobserwować bullying w pracy – najczęściej występuje on w środowisku zawodowym w pośredniej formie. Czym się zatem różni mobbing od bullyingu? 

Mobbing to szereg działań mających na celu ośmieszanie, zastraszanie i szykanowanie zarówno ze strony współpracownika (lub grupy współpracowników), jak i przełożonego. Często wiąże się on z izolacją ofiary, jej obmawianiem i nieprzyjaznymi odpowiedziami kierowanymi w jej stronę – a wszystko po to, aby wyeliminować ją z grupy. 

Bullying obejmuje te same formy działania, ale jedynie ze strony przełożonego. Celem jest najczęściej obniżenie jej poczucia własnej wartości poprzez stosowanie przemocy fizycznej, psychicznej, a także seksualnej oraz społecznej.  

Warto jednak zaznaczyć, że oba terminy często stosowane są dzisiaj zamiennie i w tym artykule właśnie w taki sposób je potraktujemy. 

Przyczyny bullyingu

Przyczyny bullyingu mogą być bardzo różne. Należą do nich: 

• zazdrość i poczucie zagrożenia ze strony danej osoby; 
• brak autorytetów; 
• brak odpowiednich wartości (np. poszanowania godności innych osób); 
• brak zainteresowania ze strony rodziców, opiekunów, szefów lub team liderów; 
• brak zaangażowania i obojętność ze strony nauczycieli, szefów lub team liderów. 

Duże znaczenie ma również nieodpowiednia organizacja szkoły lub miejsca pracy: 

• brak kontroli podczas przerw (lub brak zainteresowania podwładnymi w ramach obowiązków służbowych); 
• brak zespołowej pracy nauczycieli (lub osób z zarządu czy team liderów); 
• lekceważenie kradzieży, pobić, wagarów (bądź widocznej agresji w stosunku do konkretnego pracownika); 
• brak dialogu między nauczycielami a uczniami (a także między szefami a podwładnymi); 
• brak dialogu między rodzicami a nauczycielami (a także między team liderami a szefami); 
• brak jasnych zasad dotyczących postępowania w określonych sytuacjach. 

Często do interwencji osób dorosłych (lub szefostwa) nie dochodzi nigdy, a jeżeli już, to wtedy, gdy sprawa jest bardzo poważna. Nierzadko nie zagłębiają się one również w szczegóły określonych konfliktów, traktując je po prostu powierzchownie. 

Skutki bullyingu

Długotrwały bullying w szkole lub pracy może doprowadzić do szerokiej gamy negatywnych konsekwencji. Jego ofiary mogą zmagać się z: 

• bezradnością, 
• złością, 
• gniewem, 
• smutkiem, 
• osłabieniem, 
• obniżoną samooceną, 
• nerwicą, 
• depresją, 
• lękami, 
• obniżeniem energii, 
• problemami z nauką. 

Aby nie mieć kontaktu z oprawcami, ofiary często zaczynają chodzić na wagary lub biorą urlopy (nawet jeśli są one bezpłatne). W pewnym momencie można u nich nierzadko zaobserwować symptomy ze strony ciała: 

• bezsenność, 
• bóle brzucha, 
• bóle głowy, 
• moczenie się w nocy, 
• brak apetytu. 

W skrajnych przypadkach w głowie ofiary pojawiają się myśli samobójcze. Dlatego też, aby nie doszło do tragedii, nie można pozostawać na takie sytuacje obojętnymi. 

Ofiary bullyingu – kim są?

Zwykle ofiarami bullyingu zostają osoby: 

• ciche i nieśmiałe, 
• z niską samooceną, 
• zmagające się z lękami, 
• mające problemy z nawiązywaniem relacji. 

Nie oznacza to jednak, że ofiary nie mogą zostać osoby odważne, o wysokim poczuciu własnej wartości – takie sytuacje również się zdarzają. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441930/ (dostęp: 27.07.2022).
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4552909/ (dostęp: 27.07.2022).