Stopa wydrążona – cecha anatomiczna czy choroba? Jaka wkładka przy wysokim podbiciu stopy

Stopa wydrążona, a więc taka z nadmiernie wysokim podbiciem może być wadą wrodzoną lub nabytą. Niekiedy nie wywołuje żadnych dolegliwości, ale znacznie częściej powoduje ból i stopniowe deformowanie się stopy. Właśnie dlatego tak ważna jest szybko podjęta fizjoterapia i stosowanie odpowiednich wkładek ortopedycznych do butów. 

Budowa stopy a wysokie podbicie w stopie 

Stopa zbudowana jest z trzech podstawowych części: 

• stępu składającego się z siedmiu kości, 
• śródstopia składającego się z pięciu kości, 
• paliczków składających się z trzech kości. 

Jeśli stopa rozwija się prawidłowo, wówczas jej wysklepienie powinny tworzyć prawidłowo zbudowane: 

• łuk podłużny przyśrodkowy, 
• łuk podłużny boczny, 
• łuk poprzeczny. 

Dzięki nim stopa ma zapewnione trzy punkty podparcia wyznaczone przez piętę oraz główki pierwszej i piątej kości śródstopia. To na te punkty przenoszony jest ciężar z podudzia. 

Stopa wydrążona (wysokie podbicie) – co to znaczy? 

Z punktu widzenia anatomii o stopie wydrążonej mowa jest, gdy wspomniany łuk podłużny boczny jest nadmiernie wysklepiony i skrócony. Nie zawsze jest to chorobą. Jeśli wysokie sklepienie nie wywołuje bólu ani nie zniekształca stopy, wówczas traktowane jest jako specyficzna cecha anatomiczna. Wada może być już zdiagnozowana u niemowląt albo rozwinąć się na etapie dojrzewania na skutek wystąpienia nieprawidłowości w obrębie układu nerwowego i mięśniowego. Może być to również efekt noszenia nieprawidłowo dobranego obuwia czy zbyt ciasnych skarpet. 

Jeśli jednak stopa wydrążona stanowi źródło dyskomfortu oraz negatywnie oddziałuje na budowę stopy – wówczas jest to wada, która wymaga leczenia. U dorosłych może rozwinąć się ona na skutek chorób powodujących zanik mięśni lub rozwijających się nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego. 

Wada określana mianem stopy wydrążonej lub wysokiego podbicia może występować w dwóch postaciach: 

• stopa wydrążona wynikająca z ustawienia przodostopia (efekt nadmiernego zgięcia pierwszego promienia), 
• stopa wydrążona wynikająca z ustawienia tyłostopia (stanowi konsekwencję szpotawości). 

Jak rozpoznać stopę wydrążoną? 

Stopę wydrążoną rozpoznasz po: 

• wysokim podbiciu stopy, 
• szponiastych palcach, 
• szpotawości pięt, 
• odciskach w okolicy pierwszej i piątej głowy kości śródstopia, 
• bólu stóp, kolan, kości piszczelowych, rozcięgna podeszwowego, 
• deformacji paliczków, 
• zwyrodnienia stawów stopy. 

Wysokie podbicie – leczenie i diagnostyka 

Zanim lekarz ortopeda wskaże odpowiednie metody leczenia, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań. Obejmują one ocenę wyglądu stopy, a także analizę diagnostyki obrazowej (w  tym przede wszystkim RTG, czyli rezonansu magnetycznego oraz TK, czyli tomografii komputerowej). 

Ponieważ przyczyną rozwoju stopy wydrążonej może być zaburzenie funkcjonowania układu mięśniowo-nerwowego, lekarz może zlecić także wykonanie EMG, czyli elektromiografii, której zadaniem jest ocena reakcji mięśni pod wpływem stymulacji elektrycznej. 

Wkładki ortopedyczne na stopę wydrążoną 

Stopa wydrążona ma ograniczoną zdolność do amortyzowania wstrząsów. W związku z tym dochodzi do kumulacji nacisku w punktach pięty i głów kości śródstopia (czyli tuż za paliczkami). 

Aby zapobiec dalszemu rozwojowi nieprawidłowości i zredukować dyskomfort, lekarz może zalecić stosowanie wkładek ortopedycznych. Powinny mieć wbudowany boczny klin przy przodostopiu oraz obniżenie w miejscu głowy pierwszej kości śródstopia. Zapewnia to większe zgięcie pierwszej kości śródstopia, w efekcie czego zamortyzowane zostają wstrząsy, który bez wkładki przeniesione zostałyby na tyłostopie. 

Ćwiczenia korekcyjne na stopę wydrążoną 

Zabiegi mające na celu usprawnienie mięśni i przywrócenie stopie jej naturalnej formy powinny być prowadzone wyłącznie pod okiem fizjoterapeuty. Tylko wówczas można liczyć na wyraźną poprawę, a nawet całkowite wyeliminowanie nadmiernego wysklepienia. 

Ćwiczenia powinny zostać połączone z terapią manualną oraz kinesiotapingiem. Niestety nie zawsze rehabilitacja okazuje się skuteczna. Wówczas konieczna może okazać się operacja. 

Wysokie podbicie – jak leczyć chirurgicznie? 

Metody chirurgiczne służące leczeniu stopy wydrążonej mogą obejmować tkanki miękkie (np. likwidacja przykurczy) oraz kości (likwidacja deformacji). Zabieg korekcji struktur kostnych i mięśniowo-więzadłowych odbywa się etapowo, począwszy od tyłostopia. Tylko wówczas możliwe jest podczas jednej operacji nadanie kościom anatomicznego ustawienia, a mięśniom przywrócenie równowagi. Innymi słowy – stopa dobrze zoperowana powinna być nie tylko stabilna, ale obciążana w pozycji stojącej na całej płaszczyźnie. 

Konsekwencje nieleczonej stopy wydrążonej 

Jeśli masz stopę wydrążoną, która wywołuje ból i deformuje kości, koniecznie rozpocznij leczenie. Zaniechanie terapii zwiększa ryzyko: złamania kości piszczelowej i skręcenia stawu skokowo-goleniowego w wyniku przeciążenia. 

Ponadto ze względu na ograniczoną zdolność amortyzowania wstrząsów powstających podczas chodu czy biegu – stopa wydrążona może wywoływać: 

• bóle stawowe, 
• ból sklepienia podeszwowego stopy, 
• ból stawu kolanowego, 
• bóle mięśni spowodowane ich przykurczem. 

Źródła: 

1. J. Wytrykowska, Dobór indywidualnych wkładek ze szczególnym wskazaniem na stopy biegaczy, „Kosmetologia Estetyczna” 2014, vol. 3, nr 1, s. 65–69. 
2. M.D. Miller, S.R. Thompson, Ortopedia, (red.) L. Romanowski, Wydawnictwo Edra Urban&Partner, Wrocław 2020. 
3. M. Firlej–Pruś, Wady postawy u dzieci i młodzieży. To już epidemia!, „Lady’s Club” 2019, nr 60, s. 98–101.