Polineuropatia alkoholowa – przyczyny, objawy, leczenie

Polineuropatia alkoholowa to jedno z najczęstszych powikłań obserwowanych u pacjentów nadużywających alkoholu. Schorzenie to objawia się bólem kończyn, parestezjami, zaburzeniami czucia i nadmierną potliwością, a w zaawansowanej postaci niedowładami nóg i rąk. Jakie są przyczyny neuropatii alkoholowej i na czym polega diagnostyka tej choroby? Czy polineuropatia jest uleczalna? 

Neuropatia alkoholowa – co to jest? 

Neuropatia alkoholowa, określana też jako polineuropatia alkoholowa, to choroba spowodowana przewlekłym nadużywaniem alkoholu. Dochodzi w niej do zaburzenia funkcjonowania obwodowego układu nerwowego polegającego na uszkodzeniu lub rozpadzie licznych nerwów obwodowych. Nieprawidłowe działanie nerwów spowodowane jest degeneracją aksonów w neuronach czuciowych i motorycznych. W klasyfikacji ICD-10 polineuropatia alkoholowa oznaczana jest symbolem G62.1. Neuropatia alkoholowa pojawia się u 10-30% osób cierpiących na chorobę alkoholową.

Polineuropatia alkoholowa – przyczyny

Alkohol etylowy oraz produkty jego przemiany to substancje, które działają toksycznie na organizm człowieka. Nadużywanie alkoholu niesie ze sobą ryzyko wystąpienia ciężkich schorzeń wątroby, nerek, żołądka i serca. Alkohol upośledza też pracę układu nerwowego, w tym zaburza metabolizm białek, które odgrywają ważną rolę w szlakach sygnalizacyjnych neuronów i komórek glejowych. Skutki przewlekłej ekspozycji na alkohol widoczne są pod postacią zaburzeń funkcji korowych oraz zaburzeń motoryki. 

W polineuropatii alkoholowej dochodzi do: 

• niszczenia komórek nerwowych przez aldehyd octowy – produkt metabolizmu etanolu; 
• demineralizacji nerwów obwodowych – rozpad osłonek mielinowych powoduje wolniejsze przekazywanie impulsów nerwowych; 
• hamowania wchłaniania witaminy B1 (witamina ta jest ważnym koenzymem biorącym udział w metabolizmie węglowodanów oraz syntezie neuroprzekaźników), niedoborów kwasu foliowego i witaminy E. 

Do czynników ryzyka neuropatii alkoholowej, poza alkoholem zalicza się: 

• czynniki genetyczne; 
• współwystępowanie innych chorób: boreliozy, cukrzycy, miażdżycy; 
• niedożywienie i związane z tym niedobory żywieniowe.

Polineuropatia alkoholowa – objawy

W neuropatii alkoholowej występują objawy podobne do innych typów neuropatii: 

• mrowienie i drętwienie kończyn; 
• zaburzenia odczuwania temperatury; 
• zmniejszenie czucia dotyku i bólu; 
• skurcze mięśni i osłabienie mięśni spowodowane zmniejszoną gęstością włókien nerwowych; 
• utrata kontroli motorycznej; 
• niedowłady nóg i rąk; 
• impotencja; 
• problemy urologiczne: nietrzymanie moczu, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, trudności z rozpoczęciem oddawania moczu; 
• utrata masy ciała; 
• zaparcia; 
• biegunki; 
• nudności i wymioty; 
• trudności w połykaniu pokarmów. 

Neuropatia alkoholowa – diagnostyka

Stan zdrowia pacjenta z podejrzeniem neuropatii oceniany jest na podstawie wywiadu medycznego oraz badania fizykalnego. Pomocnym narzędziem do wykrycia choroby alkoholowej jest kwestionariusza CAGE. Pozwala on zidentyfikować problem alkoholowy, dzięki czemu lekarz może powiązać występujące objawy z neuropatią alkoholową. W kwestionariuszu pojawiają się następujące pytania: 

• Czy zdarzały się w Twoim życiu takie okresy, kiedy odczuwałeś konieczność ograniczenia swojego picia? 
• Czy zdarzało się, że różne osoby z Twojego otoczenia denerwowały Cię uwagami na temat Twojego picia? 
• Czy zdarzało się, że odczuwałeś wyrzuty sumienia lub wstyd z powodu swojego picia? 
• Czy zdarzało Ci się, że rano po przebudzeniu pierwszą rzeczą było wypicie alkoholu dla uspokojenia lub „postawienia na nogi”. 

Kluczowe jest pytanie dotyczącego ilości spożywanego alkoholu oraz czasu trwania uzależnienia. W badaniu przedmiotowym u osoby z neuropatią alkoholową stwierdza się wspomniane już objawy neuropatii, które pojawiają się stopniowo. 

Ze względu na podobny obraz kliniczny polineuropatii, lekarz musi przeprowadzić diagnostykę różnicową. Aby wykluczyć inne choroby o podobnym przebiegu pomocne może okazać się badanie poziomu elektrolitów (niedobór elektrolitów może wskazywać na neuropatie obwodowe), badania w kierunku cukrzycy oraz sprawdzenie poziomu tiaminy, kwasu foliowego i witaminy B12. Pacjent może dostać także skierowanie na badanie metali ciężkich w organizmie. 

Proces demielinizacji i uszkodzeń w nerwach obwodowych, a także szybkość przewodnictwa nerwowego można wykryć za pomocą badania przewodnictwa nerwowego (badanie elektromiograficzne – ENG). W diagnostyce polineuropatii stosuje się też badanie elektromiograficzne (EMG). 

Czy polineuropatia jest uleczalna?

Leczenie polineuropatii może być skuteczne jedynie w sytuacji, w której osoba chora całkowicie zrezygnuje ze spożywania alkoholu. Im wcześniej zostanie podjęta terapia, tym większe szanse na wyleczenie. Terapia ma na celu poprawę stanu klinicznego pacjenta, natomiast całkowita remisja choroby jest trudna do osiągnięcia. 

Jak leczyć polineuropatię alkoholową? Chorzy muszą uzupełnić niedobory witaminy B1, kwasu nikotynowego oraz magnezu. Zalecana jest dieta bogatobiałkowa, dostarczająca do organizmu odpowiednią ilość mikro- i makroelementów. Jeśli chorzy mają uszkodzoną śluzówkę żołądka, powinni stosować leki osłaniające żołądek. 

Źródła:

1. Adam Sadowski; Richard C. Houck.Alcoholic Neuropathy. StatPearls Publishing; 2022. 
2. Tapan Behl i wsp. Alcoholic Polyneuropathy: An Update. iP-Planet, Vol 2 (1), 79-89, 2013.