Wybity bark – dlaczego tak łatwo o zwichnięcie i jak prawidłowo go leczyć?

Wybity bark to jedna z najczęściej diagnozowanych przez ortopedów kontuzji. Struktury te wykazują bowiem dużą podatność na urazy. Połączenie głowy kości ramiennej i panewki stawowej, które zapewnia szeroki zakres ruchów, sprawia jednocześnie, że przy upadku czy uderzeniu może dojść do przemieszczenia głowy kości ramiennej w przód lub tył. Wiąże się to z dużym bólem i ograniczeniem ruchomości barku. Samodzielne próby nastawienia stawu mogą doprowadzić do jeszcze większych uszkodzeń. Zawsze więc konieczna jest interwencja lekarza.

Bark, czyli co – kilka słów o budowie barku 

Na staw barkowy składają się trzy połączenia stawowe (staw mostkowo-obojczykowy, staw barkowo-obojczykowy i ramienny) i dwa czynnościowe (przestrzeń podbarkowa i połączenie żebrowo-łopatkowe). 

Staw ramienno-łopatkowy ma kulistą formę, a do tego panewka stawowa łopatki jest od dwóch do czterech razy płytsza niż powierzchni głowy kości ramiennej. Właśnie dzięki takiej budowie możliwe jest uzyskanie szerokiego zakresu ruchu. Niestety wpływa to również na niską stabilność stawu i przyczynia się do zwichnięć i bólu stawu barkowego. 

Funkcjonowanie struktur kostnych, wspierają niekurczliwe struktury okołostawowe (więzadła: obrąbkowo-ramienne, obrąbka stawowego, torebki stawowej, stabilizatora mięśni stożka rotatorów i stabilizatora mięśni stabilizujących łopatkę) i mięśnie tworzące stożek rotatorów (nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy, podłopatkowy). 

Wybity bark i bóle barku – przyczyny 

Urazy w obrębie barku dzielone są na: złamanie, zwichnięcie, a także urazy chrząstek oraz tkanek miękkich. O wybitym barku mowa jest, gdy dojdzie do jego zwichnięcia. Wówczas głowa kości ramiennej przemieszcza się poza panewkę stawu łopatkowego. Najczęściej dochodzi do tego na skutek upadku na wyprostowane ramię (wyciągnięcie rąk ku przodowi jest wówczas naturalną rekcją obronną). Może też nastąpić przy zbyt gwałtownym skręceniu np. w czasie treningu sztuk walki czy uderzenia. 

Wybity bark – objawy 

Wybitego barku nie sposób przeoczyć. Jeśli dojdzie do zwichnięcia, możesz zaobserwować: 

• bóle barku (nasilające się przy próbie poruszania ramieniem), 
• ograniczenie zakresu ruchu barku, 
• deformację obrysu barkowego, 
• obrzęk, 
• zasinienie. 

Co zrobić z wybitym barkiem? 

Wybitego barku nie wolno samodzielne nastawiać. Choć zabieg ten można zobaczyć w wielu filmach sensacyjnych i nie wygląda na zbyt skomplikowany, to w rzeczywistości może doprowadzić do pogłębienia uszkodzeń i powstania dodatkowych (w obrębie nerwów, naczyń krwionośnych, mięśni oraz więzadeł). 

Podstawową zasadą pierwszej pomocy w razie wybicia braku jest unieruchomienie uszkodzonego stawu. Możesz do tego wykorzystać stabilizator barku, temblak, albo przywiązać całą rękę do tułowia. Pamiętaj, że im mniej ruchów będziesz wykonywać stawem, tym mniejsze ryzyko powstania dodatkowych uszkodzeń w jego obrębie. Jeśli ból w barku jest bardzo silny, możesz w oczekiwaniu na diagnostykę lekarską obłożyć bolący staw chłodnym kompresem albo zaaplikować żel na stłuczenia. 

Jak zdiagnozować zwichnięcie barku? 

Zwichnięcie baku wymaga konsultacji z ortopedą. Po wywiadzie z pacjentem służącym zbadaniu okoliczności wystąpienia urazu lekarz przechodzi do badania. Analizuje wygląd stawu w czasie uniesienia kończyny, jej odwiedzenia i rotacji zewnętrznej. Przy wybitym barku obrys stawu jest zniekształcony. Niezbędna może okazać się także konsultacja z neurologiem w celu wykluczenia uszkodzenia nerwu pachowego. 

Aby potwierdzić uszkodzenie struktur, lekarz może wykorzystać kilka metod diagnostyki obrazowej: 

• badanie rentgenowskie, 
• tomografia komputerowa, 
• rezonans magnetyczny, 
• badanie ultrasonograficzne. 

Najczęściej wykonywane jest badanie rentgenowskie (RTG). Jeśli występuje podejrzenie, że doszło również do złamania – lekarz może uzupełnić diagnostykę tomografią komputerową. Wówczas możliwe jest przestrzenne zlokalizowanie uszkodzenia. W przypadku dodatkowego kontuzjowania tkanek miękkich cennym wsparciem jest badanie ultrasonograficzne (USG) albo rezonans magnetyczny (MRI).  

Jak nastawić bark? 

Nastawianie barku wykonuje wyłącznie specjalista po analizie wyników przeprowadzonej diagnostyki obrazowej. Nie obawiaj się bólu. Zabieg ten wykonywany jest po podaniu środków znieczulających miejscowo i zwiotczających.  

Po nastawieniu wybitego barku konieczne jest unieruchomienie stawu przez czas: 

• 3–4 tyg. u pacjentów poniżej 20 lat, 
• 2–3 tyg. u pacjentów w wieku 20–30 lat, 
• od 10 dni do 2 tyg. u pacjentów w wieku 30–40 lat, 
• 3–5 dni u pacjentów w wieku powyżej 40 lat. 

Należy przy tym zaznaczyć, że unieruchomienie powinno być stosowane przez cały okres rekonwalescencji, wyjąwszy czas fizjoterapii.

Leczenie wybitego barku 

Leczenie barku może mieć charakter zachowawczy lub operacyjny. Wszystko zależy od stopnia powstałych uszkodzeń. Leczenie zachowawcze ogranicza się do nastawienia barku i stosowaniu środków przeciwbólowych wedle zaleceń lekarza. Pamiętaj, aby w okresie rekonwalescencji nie zaniedbywać fizjoterapii oraz stosować stabilizator barku. W przypadku prawidłowo przeprowadzonego leczenia pełna sprawność barku zostaje zwykle przywrócona po upływie sześciu miesięcy.  

Jeśli w czasie zwichnięcia stawu doszło do uszkodzeń struktur okołostawowych, wówczas konieczna jest operacja. To również zalecana forma leczenia, jeśli trzykrotnie wystąpią nawroty niestabilności barku. 

Źródła: 

1. K. Ruzik, M. Pacholczyk, Zarys anatomii prawidłowej i podstawowych zależności anatomicznych, [w:] O barku od podstaw, red. A. Góralczyk, M. Mostowy, Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne, Poznań, 2021, s. 11–29. 
2. l. Wagner-Olszewska, Biomechanika kompleksu barkowego, [w:] O barku od podstaw, red. A. Góralczyk, M. Mostowy, Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne, Poznań, 2021, s. 31–42. 
3. M. Płachta, Uszkodzenia stożka rotatorów, [w:] O barku od podstaw, red. A. Góralczyk, M. Mostowy, Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne, Poznań, 2021, s. 81–104. 
4. O. Sygacz, Diagnostyka obrazowa barku, [w:] O barku od podstaw, red. A. Góralczyk, M. Mostowy, Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne, Poznań, 2021, s. 43–55. 
5. M. Wiecheć, A. Książek, Zwichnięcie przednie stawu barkowego – fizjoterapia w leczeniu zachowawczym, „Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja” 2015, nr 62, s. 26–30.