Proteza zębowa a stomatopatia protetyczna – objawy i leczenie zmian w błonie śluzowej jamy ustnej

Proteza zębowa to sztuczne uzupełnienie uzębienia stosowane u osób, które utraciły zęby wraz z wiekiem lub cierpią na choroby uzębienia powodujące ubytki w łukach zębowych. Niekiedy zdarza się, że noszenie protezy zębowej prowadzi do stomatopatii protetycznej – patologicznych zmian w błonie śluzowej jamy ustnej objawiających się obrzękiem, bólem, krwawieniem i zaburzeniami smaku. Jakie są przyczyny stomatopatii protetycznej i na czym polega leczenie powstałych dolegliwości? 

Stomatopatia protetyczna – przyczyny

Stomatopatia protetyczna to choroba, która jest spowodowana obecnością protezy w jamie ustnej. Najczęściej do schorzenia dochodzi u osób noszących protezy ruchome częściowe lub całkowite, wykonane z tworzywa akrylowego. 

Wśród przyczyn stomatopatii wymienia się: 

• Urazy mechaniczne. Uznawane są za najczęstszy czynnik etiologiczny stomatopatii. Dochodzi do nich w sytuacji, gdy proteza zębowa jest źle dobrana, co powoduje jej przemieszczanie się i uszkadzanie błony śluzowej jamy ustnej. Urazy wynikają też z szorstkości dośluzówkowej strony protezy. Skutkiem działania tych czynników jest przerwanie błony śluzowej jamy ustnej i zwiększenie ryzyka wnikania patogenów. 
• Infekcje grzybicze. Główną rolę odgrywają grzyby z rodzaju Candida. Choć drożdżaki te występują fizjologicznie w jamie ustnej, u osób z protezami mogą prowadzić do stanów chorobowych. Ich namnażaniu się sprzyja osłabienie organizmu, brak higieny jamy ustnej, zmniejszone wydzielanie śliny oraz stany zapalne śluzówki jamy ustnej. 
• Działanie płytki protezy na błonę śluzową jamy ustnej. Ze względu na porowatość płytka protezy stwarza dogodne warunki do rozwoju bakterii. Problem ten częściej dotyczy szczęki niż żuchwy ze względu na gorszy przepływ śliny w tym miejscu oraz utrudnione samooczyszczanie protezy górnej. Oddziaływanie płytki protez obserwuje się przede wszystkim u osób noszących protezy przez całą dobę (zalecana przerwa w noszeniu protezy powinna wynosić 6-8 godzin dziennie). 
• Nieprawidłowa higiena. Nieprzestrzeganie mycia protezy po każdym posiłku oraz stosowania cotygodniowej dezynfekcji protezy. 
• Czynniki alergiczne. Uczulenie na substancje chemiczne, z których została wyprodukowana proteza. Warto nadmienić, że reakcje alergiczne na składniki tworzywa akrylowego występują bardzo rzadko. 
• Czynniki chemiczne. Osoby noszące nowe protezy narażone są przez kilka dni na działanie monomeru resztkowego, który powstaje po spolimeryzowaniu materiału. 
• Farmakoterapię: terapię antybiotykami, lekami immunosupresyjnymi, steroidami. 

Na stomatopatię protetyczną częściej cierpią osoby z chorobami współistniejącymi, takimi jak: cukrzyca, choroby nowotworowe, schorzenia hematologiczne, choroby nerek czy niedobory pokarmowe. 

Objawy stomatopatii protetycznej

Charakterystyczne objawy stomatopatii protetycznej to zaczerwienienie oraz obrzęk błony śluzowej jamy ustnej pod protezą. Dodatkowo może występować bolesność, pieczenie, suchość w jamie ustnej, zaburzenia lub brak doznań smakowych. Objawy mogą zmniejszać się lub ustępować po wyjęciu protezy. 

W celu oceny klinicznej pacjenta ze stomatopatią wykorzystuje się klasyfikację wg Newtona. Składa się ona z trzech stadiów: 

• Stadium I – brak zmian w śluzówce jamy ustnej, obecne są różowe punkty przekrwienia. 
• Stadium II – stan zapalny całej błony śluzowej jamy ustnej, obecne rozlane przekrwienie. Nawet drobne urazy mechaniczne mogą doprowadzić do krwawienia. 
• Stadium III – zmiany przerostowe, błona śluzowa o guzowatej powierzchni. 

Stomatopatia protetyczna – diagnostyka i leczenie

Niepokojące symptomy związane z noszeniem protezy zębowej powinny skłonić do wizyty u stomatologa. Osoby zgłaszające się z objawami stomatopatii protetycznej są dokładnie badane pod kątem prawidłowego dobrania protezy oraz jej właściwego stosowania. Istotne jest znalezienie przyczyny stomatopatii protetycznej i jej wyeliminowanie. Jeśli czynnikiem wywołującym chorobę jest uraz mechaniczny spowodowany niedopasowaniem protezy, niekiedy wystarczą drobne regulacje protezy. Czasem konieczna jest wymiana uzębienia protetycznego na nowe. 

W przypadku wykrycia zakażenia włącza się leki przeciwgrzybicze. Innym ze sposobów leczenia jest interwencja chirurgiczna, której celem jest usunięcie zmienionej chorobowo błony śluzowej. Ponadto zastosowanie znajdują: krioterapia oraz laseroterapia. 

Stomatopatia protetyczna – profilaktyka

Aby uniknąć rozwoju stomatopatii protetycznej, ważne są działania profilaktyczne. Nie można zapomnieć o przestrzeganiu zasad higieny: czyszczeniu protez oraz ich dezynfekcja. Wskazane jest ściąganie protezy na noc, aby umożliwić regenerację tkanek podłoża. Każdorazowo po ściągnięciu proteza powinna być umyta i przechowywana w suchym miejscu. Osobom palącym tytoń zaleca się rzucenie nałogu, ponieważ papierosy przyczyniają się do podrażnień błony śluzowej oraz zwiększają ryzyko zakażeń grzybiczych. Należy pamiętać o kontrolnych wizytach u specjalisty, które pozwalają na wykrycie nieprawidłowości nawet wtedy, gdy nie występują jeszcze objawy chorobowe. 

Źródła:

1. Urbańska J., Kuchta A., Stomatopatie protetyczne – definicja, etiologia, klasyfikacja i leczenie, Stomatologia po Dyplomie, 3/2020. 
2. Dorocka-Bobkowska B., Stomatopatie protetyczne z towarzyszącym zakażeniem grzybami z rodzaju Candida u chorych na cukrzycę typu 2 – badania kliniczne i laboratoryjne, Poznań 2011.