Acetylocysteina – związek, który nie tylko wspomaga wykrztuszanie

Acetylocysteina jest związkiem organicznym o wielokierunkowym działaniu, a najbardziej popularnym zastosowaniem jest terapia kaszlu mokrego. Środek ten upłynnia wydzielinę, wspomagając tym samym jej wykrztuszanie. Jest lekiem dostępnym bez recepty. Jednak dla skuteczności i bezpieczeństwa terapii przed zastosowaniem acetylocysteiny należy skonsultować się ze specjalistą.

Co to jest acetylocysteina? 

Acetylocysteina jest obok bromheksyny i ambroksolu najpopularniejszym mukolitykiem. To rodzaj związku chemicznego, który upłynnia wydzielinę nagromadzoną w drogach oddechowych podczas infekcji. Dzięki temu łatwiej jest ją odkrztuszać. 

Z punktu widzenia chemicznego acetylocysteina jest to L-cysteina (aminokwas) poddana acetylacji. W procesie tym dołączona zostaje do związku organicznego cząsteczka wodoru. 

Acetylocystena jest składnikiem leków służących łagodzeniu przebiegu kaszlu mokrego. Sam związek ma postać bezbarwnych kryształków, a środki farmakologiczne, które go zawierają, mają postać syropu, albo zawiesiny czy kapsułek musujących do rozpuszczania w wodzie. Ponadto leki z acetylocysteiną mogą być dozowane pozajelitowo, w formie inhalacji, a nawet środków do miejscowego stosowania.[1] 

Działanie acetylocysteiny 

Acetylocysteina jest związkiem o działaniu mukolitycznym, czyli wspomagającym wykrztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych. Jej działanie jest jednak silniejsze niż innych związków mukolitycznych. Dzieje się tak, ponieważ ma zdolność do rozrywania wiązań dwusiarczkowych, które odpowiadają za utrzymanie dużej lepkości wydzieliny. Jednocześnie acetylocysteina nie zwiększa objętości wydzieliny, a w efekcie nie nasila kaszlu.[2] 

Korzystnym działaniem związku jest hamowanie produkcji wydzieliny w czasie infekcji wywołanych przez bakterie. Dodatkowo wykazuje właściwości antyoksydacyjne i tym samym ogranicza aktywność wolnych rodników w tkankach objętych stanem zapalnym. [2] 

Acetylocysteina ma również działanie: 

• odtruwające po zatruciu paracetamolem; 
• antyapoptyczne (zapobiega niszczeniu własnych komórek przez organizm w związku z postępującym procesem starzenia); 
• antynowotworowe; 
• obniżające ciśnienie krwi; 
• redukujące poziom homocysteiny we krwi, co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy; 
• zapobiegające nieprawidłowemu funkcjonowaniu wyściółki naczyń krwionośnych i limfatycznych (endotelium) w przebiegu cukrzycy.[3] 

Wskazania do stosowania acetylocysteiny 

Ze względu na właściwości mukolityczne i antyoksydacyjne stosowanie leków zawierających acetylocysteinę jest szczególnie wskazane w trakcie: 

• choroby dróg oddechowych, 
• zapalenia zatok, 
• zapalenia ucha środkowego o charakterze wysiękowym, 
• niewydolność oddechowej.[2] 

Przeciwwskazania do stosowania acetylocysteiny 

Acetylocysteina może podczas stosowania podrażniać bony śluzowe. Z tego względu nie powinna być stosowana przez osoby zmagające się z chorobą wrzodową żołądka dwunastnicy oraz żylakami przełyku. Nie jest to również substancji odpowiednia do leczenia kaszlu mokrego przy jednoczesnej nadaktywności oskrzeli i astmie.[1] 

Ponadto acetylocysteina nie powinna być stosowana przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią bez uprzedniej konsultacji ze specjalistą, a także nie należy jej podawać dzieciom poniżej 3. roku życia. 

Jak stosować acetylocysteinę? 

Acetylocysteina jest środkiem farmakologicznym. Jej dawkowanie powinno być poprzedzone konsultacją lekarską, ponieważ przedawkowanie może wywołać dolegliwości gastryczne, objawy grypopodobne, a także podrażnienie błon śluzowych. 

Zalecane dawkowanie uzależnione jest o wieku pacjenta: 

• dzieci powyżej 3. roku życia mogą przyjmować 100 mg acetylocysteiny do trzech razy na dobę, 
• dzieci w wieku 6–14 lat mogą przyjmować 200 mg actylocysteiny dwa razy na dobę, 
• dzieci powyżej 14 lat i osoby dorosłe mogą przyjmować 600 mg acetylocysteiny jeden raz na dobę.[2] 

W czasie stosowanie leku z acetylocystiną należy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu, które sprzyja upłynnianiu i usuwaniu wydzieliny z dróg oddechowych. Ostatnią dawkę leku powinno przyjąć się kilka godzin przed snem, aby kaszel nie zakłócał odpoczynku. Jeśli w czasie trwającej infekcji pacjent przyjmuje również antybiotyk, powinien zachować dwugodzinny odstęp pomiędzy przyjęciem dwóch medykamentów, aby nie zaburzyć ich działania. 

Leki zawierające acetylocystinę dostępne są bez recepty, co sprawia, że wiele osób przyjmuje je jako suplement diety, ze względu na inne niż mukolotyczne właściwości (w tym antyoksydacyjne, antynowotworowe, czy obniżające ciśnienie). Warto mieć jednak na uwadze, że związek przyjmowany poza kontrolą lekarza może wywołać w organizmie wiele szkód związanych z przedawkowaniem. 

Źródła 

1. K. Mrówka-Kata, D.z Kata, Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2010, t. 4, nr 1, s. 59–64. 
2. S. From, Miejsce acetylocysteiny w leczeniu kaszlu u dzieci i dorosłych, „Lekarz POZ” 2017, nr 1, s. 55–59. 
3. A. Chmurzyńska, A. J. Jakimiuk, Stanowisko zespołu ekspertów na temat zastosowania N-acetylocysteiny w ginekologii i położnictwie, „To wiedzieć powinniśmy” 2019, nr 45.