Leki hipotensyjne w terapii nadciśnienia tętniczego 

Nadciśnienie tętnicze to powszechne schorzenie cywilizacyjne polegające na trwałym podwyższeniu wartości ciśnienia tętniczego. Najczęściej rozpoznaje się nadciśnienie pierwotne, tzw. idiopatyczne, gdzie nie da się określić przyczyny. Mimo, iż wiele osób nie odczuwa dolegliwości związanych z przekroczeniem wartości ciśnienia tętniczego, konieczne jest włączenie odpowiednich leków hipotensyjnych, by uniknąć powikłań sercowo-naczyniowych.

Czy konieczne jest leczenie nadciśnienia tętniczego?

Objawy związane ze wzrostem ciśnienia tętniczego nie są charakterystyczne i często przez długi czas lekceważone. Znaczny odsetek pacjentów przez wiele lat choruje, a nawet o tym nie wie. Pierwsze dolegliwości, które mogą zgłaszać pacjenci chorujący na nadciśnienie tętnicze to przede wszystkim bóle głowy, bezsenność czy nadmierna męczliwość. Dopiero znaczne przekroczenie dopuszczalnych norm ciśnienia tętniczego powoduje pogorszenie samopoczucia pacjenta czy doprowadza do wystąpienia powikłań. Należy też zwrócić uwagę, że chorzy w różny sposób tolerują podwyższone wartości ciśnienia tętniczego, a wystąpienie powikłań związanych z nadciśnieniem jest także bardzo indywidualne. Niepodważalnym jest jednak fakt, że nieleczone nadciśnienie tętnicze zwiększa przynajmniej 2-krotnie ryzyko zgonu sercowego. 

Pomiar ciśnienia tętniczego można wykonywać samodzielnie w domu, w punkcie aptecznym czy w punktach medycznych. Jeśli wartości ciśnienia są podwyższone (ciśnienie skurczowe >140 Hg; rozkurczowe > 90 mmHg) należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który zleci odpowiednie leki hipotensyjne, czyli leki obniżające wartość ciśnienia tętniczego. 

Leki hipotensyjne –  zasady farmakoterapii 

Po rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego włącza się jeden lub dwa leki hipotensyjne w małych dawkach. Efekt terapeutyczny obserwowany jest po ok. 2-3 tygodniach, wtedy moduluje się dawki leków. Z czasem, konieczne może okazać się zwiększanie dawek leków hipotensyjnych, jak i dokładanie leków z kolejnych grup w zależności od dodatkowych objawów (np. obrzęki obwodowe) i chorób współistniejących. 

Do podstawowych grup leków hipotensyjnych należą: 

• diuretyki tiazydowe, 
• beta-blokery, 
• blokery kanału wapniowego, 
• inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), 
• blokery receptora angiotensynowego (ARB). 

Nie wolno przyjmować jednocześnie leków z grupy ARB i ACEI. Pozostałe leki hipotensyjne można łączyć dowolnie. W szczególnych przypadkach stosuje się dodatkowo: 

• diuretyki pętlowe,
• alfa-blokery,
• antagonistów aldosteronu,
• inhibitory reniny,
• leki blokujące działanie układu współczulnego. 

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów złożonych, by zredukować ilość leków stosowanych przez pacjenta przy jednoczesnym utrzymaniu pożądanych dawek poszczególnych leków hipotensyjnych. 

Charakterystyka głównych grup leków hipotensyjnych 

Pierwszą popularną grupą leków hipotensyjnych są ACEI, czyli inhibitory konwertazy angiotensyny. Są to najczęściej stosowane leki hipotensyjne u pacjentów z zespołem metabolicznym, cukrzycą, niewydolnością nerek czy niewydolnością serca. Są włączane jako lek pierwszego wyboru u pacjentów z tymi schorzeniami, jak również z miażdżycą, dną moczanową, białkomoczem czy ogólnym dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym. Przeciwwskazaniem do włączania tej grupy leków jest zwężenie tętnicy nerkowej, ciąża czy wiek prokreacyjny. 

Blokery receptora angiotensynowego (ARB) często włącza się w sytuacjach, kiedy pacjent nie toleruje leków z grupy ACEI. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania leków z tych grup są podobne, choć u pacjentów z ciężkimi schorzeniami układu oddechowego, w tym z astmą czy POCHP wskazane jest rozpoczęcie terapii ARB. 

U pacjentów z jednocześnie rozpoznanymi arytmiami czy wyjściowo przyspieszoną akcją serca lekarz najczęściej w pierwszej kolejności sięga po beta-blokery. Jest to też grupa leków, która z powodzeniem stosowana jest u pacjentów mocno obciążonych kardiologicznie, z chorobą wieńcową, po przebytym zawale  mięśnia sercowego i niewydolnością serca. Leki hipotensyjne tej grupy mogą być również stosowane u kobiet w ciąży. Należy zachować ostrożność przy włączaniu beta-blokerów u pacjentów z chorobami układu oddechowego. Nie są to leki wskazane u chorych aktywnych fizycznie. 

U pacjentów w podeszłym wieku, z chorobami metabolicznymi, miażdżycą, cukrzycą, a także u pacjentów z chorobami układu oddechowego (astma czy POCHP) wskazane jest rozpoczęcie terapii blokerami kanałów wapniowych. 

Diuretyki tiazydowe działają odwadniająco, dlatego należy zachować ostrożność u pacjentów z odchyleniami w zakresie gospodarki elektrolitowej jak i dną moczanową. 

Czy można odstawić leki hipotensyjne na własną rękę?

Należy pamiętać, że podstawowym krokiem w terapii nadciśnienia tętniczego jest odpowiednia modyfikacja stylu życia, w tym aktywność fizyczna i redukcja masy ciała. Zdarza się, że poprzez wprowadzenie tych działań, z czasem wartości ciśnienia przy jednoczesnym stosowaniu leków hipotensyjnych będą za niskie. Absolutnie nie wolno modyfikować terapii nadciśnienia tętniczego na własną rękę. Modyfikacje związane z redukcją dawek leków hipotensyjnych jak i intensyfikacja leczenia muszą odbywać się pod nadzorem internisty, kardiologa czy lekarza rodzinnego. 

Źródła: 

1. Choroby wewnętrzne, Szczeklik A.(red), Medycyna Praktyczna, Kraków 2020. 

1. Agnieszka Olszanecka, Danuta Czarnecka, Katarzyna-Skrzypek, Nowoczesna terapia nadciśnienia tętniczego w codziennej praktyce, PZWL, Warszawa 2020 

1. Danuta Czarnecka, Leczenie nadciśnienia tętniczego w codziennej praktyce, Medical Tribune Polska, 2013