Skala ASA w kwalifikacji do zabiegu operacyjnego. Na co zwrócą uwagę anestezjolodzy?

Choć bezpośrednia kwalifikacja do zabiegu operacyjnego odbywa się przy zaangażowaniu personelu wykonującego później zabieg, to jednak dla dobra chorego należy spojrzeć na ten proces multidyscyplinarnie. Niejednokrotnie kwalifikacja do zabiegu odbywa się już na poziomie lekarza rodzinnego. Temu służy skala ASA, czyli skala oceny stanu ogólnego pacjenta według American Society of Anesthesiologists.

Skali ASA używają przede wszystkim anestezjolodzy, jednak odpowiednia kwalifikacja pacjenta i świadomość czynników ryzyka wpływających na polepszenie efektów leczenia czy skrócenie czasu rekonwalescencji, pozwala już nawet na poziomie lekarza rodzinnego wdrażać postępowanie działające na korzyć chorego. 

Czym jest skala ASA? 

Skala ASA pozwala na kwalifikację chorego do jednej z 6 grup. Bierze ona pod uwagę przewlekłe obciążenia chorego, nawyki czy stopień odżywienia. Odpowiednia kwalifikacja w skali ASA przekłada się następnie na właściwe postępowanie przedoperacyjne. Z praktycznego punktu widzenia polega to na tym, że np. chory zakwalifikowany w skali ASA do grupy I, oczekujący na mały zabieg operacyjny, będzie wymagał zdecydowanie mniejszej ilości badań profilaktycznych niż pacjent zakwalifikowany do III grupy ASA przed większym zabiegiem operacyjnym.

Charakterystyka poszczególnych grup skali ASA 

Grupa I – pacjent zdrowy, unikający używek, bez chorób układowych. 

Grupa II – pacjent z rozpoznanym schorzeniem przewlekłym ale łagodnym, dobrze kontrolowanym, nie upośledzającym jego codziennego funkcjonowania. Zalicza się tu np. cukrzycę czy nadciśnienie, a także otyłość I i II stopnia. Do grupy II kwalifikuje się także kobiety w ciąży i pacjentów sporadycznie sięgających po używki typu alkohol. 

Grupa III – pacjent z przewlekłą, cięższą chorobą układową typu niewydolność serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc, cukrzyca niewyrównana, uszkodzenie nerek czy niekontrolowane nadciśnienie tętnicze. Do tej grupy należą także pacjenci, którzy w przeszłości przebyli zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu. Chory z otyłością III stopnia oraz pacjenci uzależnieni od alkoholu również kwalifikowani są do grupy pacjentów ciężkich. 

Grupa IV – pacjenci, którzy w okresie 3 miesięcy poprzedzających zabieg przeszli incydent zawału serca bądź udaru mózgu, jak również chorzy z innymi schorzeniami stanowiącymi bezpośrednie zagrożenie dla ich życia. 

Grupa V – to chorzy w stanie bezpośredniego zagrożenia życia, u których konieczne jest podjęcie zabiegu operacyjnego, który jest jedyną metodą ratowania ich zdrowia i życia. 

Grupa IV  – to chorzy kwalifikowani do zabiegu pobrania narządów do przeszczepu.

Przygotowanie do zabiegu a stan odżywienia 

Otyłość stanowi ogromny problem społeczny. W skali ASA jest jednym z wyznaczników wzrostu ryzyka okołooperacyjnego. Otyłość przekłada się na zwiększone ryzyko innych schorzeń przewlekłych, jak również zwiększa ryzyko ich dekompensacji. Dlatego zwracanie uwagi chorych na utrzymanie optymalnej masy ciała powinno leżeć już  w gestii lekarza rodzinnego.  

Drugą grupę stanowią chorzy z niedożywieniem, które jest również bardzo istotnym czynnikiem ryzyka powikłań okołooperacyjnych. Optymalnie byłoby ocenić u chorego poziom albumin w surowicy krwi, ponieważ są one również dobrym wyznacznikiem odżywienia chorego. Odpowiednia ocena żywieniowa chorych z ryzykiem niedożywienia pozwala na włączenie odpowiednich interwencji żywieniowych celem poprawy rokowania chorego.

Jakie badania przed operacją? 

To właśnie dzięki skali ASA z jednoczesną oceną skali zabiegu, można optymalnie dobrać rodzaj wykonywanych badań przed operacją, by zoptymalizować opiekę okołooperacyjną nad chorym. Do badań tych zalicza się m.in. morfologia krwi, elektrolity, czynność nerek, układ krzepnięcia czy EKG. 

O czym pacjent musi pamiętać przed zabiegiem operacyjnym? 

Chory przed zabiegiem operacyjnym zobligowany jest do udzielenia szczegółowych informacji o przyjmowanych lekach. Jest to konieczne do uniknięcia powikłań krwotocznych np. przy stosowanych lekach przeciwzakrzepowych czy innych interakcji lekowych. Konieczne jest również zadbanie o szczepienia takie jak przeciwko WZW B czy grypie

Źródło: 

1. B. Kamiński, A. Kubler, Anestezjologia i Intensywna Terapia. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, 2002