Wyprysk potnicowy (potnica) – z czym różnicować zmiany skórne i jak je leczyć? 

Potnica, to potoczne określenie wyprysku potnicowego, czyli jednego z często występujących schorzeń powierzchownych skóry. Wyprysk potnicowy najczęściej obserwuje się na bocznych powierzchniach palców dłoni i stóp. Jego powstawanie łączy się z zakażeniami grzybiczymi, jednak tak naprawdę etiologia potnicy nie jest do końca jasna. Potnica jest schorzeniem występującym u młodych dorosłych jak i pacjentów w średnim wieku. Nie jest raczej spotykana u dzieci.

Jakie objawy daje wyprysk potnicowy (potnica)?

Wyprysk potnicowy, inaczej potnica, to choroba skóry, której głównym objawem klinicznym są zmiany o charakterze pęcherzyków na dłoniach i stopach (najczęściej na bocznej powierzchni palców). Pęcherzyki są zmiennej wielkości, mogą łączyć się ze sobą tworząc również dość duże zmiany. Pęcherzyki wypełnione są bezbarwnym, surowiczym płynem. Charakterystyczną cechą potnicy jest uporczywy świąd. Z czasem, kiedy pęcherzyki nikną, pojawiają się złuszczające grudki. Wtedy też świąd staje się mniejszy.  

Obszary szczególnie charakterystyczne dla potnicy to podeszwa stopy oraz powierzchnie boczne drugiego i piątego palca ręki. Część pęcherzyków może ulec uszkodzeniu i nadkażeniu bakteryjnemu, szczególnie w przypadku nasilonego świądu, a co za tym idzie – drapania. Objawem nadkażenia jest zmiana charakteru płynu z surowiczego na surowiczo-ropny. 

Choroba może mieć przebieg łagodny, kiedy to dochodzi do powstawania pęcherzyków, lekkiego zaczerwienienia skóry sąsiadującej z pęcherzykami. W ciężkiej postaci może dochodzić do powstawania nadżerek, czyli ubytków naskórka. Jednak jest to choroba wyłącznie ograniczająca się do powierzchniowych części skóry. Nie daje objawów uogólnionych.

Przyczyny wyprysku potnicowego

Wyprysk potnicowy to zmiana skórna mogąca pojawić się w konsekwencji zakażenia grzybiczego. Niejednokrotnie zmiany skórne wycofują się po wyleczeniu zmian grzybiczych. Istotne znaczenie ma nadmierna potliwość stóp i dłoni, a jednocześnie noszenie nieprzewiewnego, nieodpowiedniego jakościowo obuwia. Wśród przyczyn wystąpienia potnicy można wymienić również ekspozycje na niektóre leki, nikiel czy kobalt. Najczęściej jednak nie udaje się określić jednoznacznej przyczyny wystąpienia wyprysku potnicowego.

Co zrobić gdy podejrzewa się wystąpienie potnicy?

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących zmian skórnych wskazana jest zawsze konsultacja w poradni lekarza rodzinnego. Nie powinno się na własną rękę stosować maści dostępnych bez recepty. W przypadku podejrzanych zmian, lekarz rodzinny może skierować chorego do poradni dermatologicznej. 

Wywiad lekarski i badanie fizykalne stanowią podstawowy element diagnostyki różnicowej potnicy. Obecność pęcherzyków na dłoniach i stopach wypełnionych płynem to podstawowy i zarazem jedyny objaw kliniczny u pacjenta. Aby potwierdzić rozpoznanie można rozważyć badanie histopatologiczne zmiany skórnej i badania w kierunku potwierdzenia bądź wykluczenia zmian grzybiczych.

Leczenie wyprysku potnicowego

W leczeniu stosuje się leki według podobnych schematów jak w innych rodzajach wyprysku, głównie glikokortykosteroidy. W przypadku zmian grzybiczych, konieczne włączenie jest leczenia przeciwgrzybiczego i eliminacja czynników wywołujących. Nadkażone pęcherze należy naciąć, osuszyć i stosować miejscową antybiotykoterapię i leczenie glikokortykosteroidami.  

Można zastosować również doustne leki przeciwhistaminowe, które działają przeciwświądowo. Jeśli wyprysk potnicowy pojawia się nawrotowo, można rozważyć leczenie fototerapią PUVA. 

Leki przeciwgrzybiczne można stosować miejscowo lub ogólnoustrojowo. Leki miejscowe włącza się, gdy zmiany są pojedyncze, niezależnie od lokalizacji. Wyprysk potnicowy stanowi raczej wskazanie do leczenia miejscowego. Najczęściej leczenie miejscowe jest leczeniem dość długotrwałym wymagającym dodatkowego stosowania wielu środków profilaktycznych jak m.in. odpowiednia higiena, unikanie drażniących i perfumowanych środków myjących oraz stosowanie odpowiednich pudrów przeciwgrzybiczych. 

Jeśli zmiany są bardzo rozległe, wieloogniskowe, przewlekłe, oporne na leczenie, włącza się leczenie ogólnoustrojowe. 

Grzybica paznokci w związku z wprowadzeniem leków ogólnoustrojowych i silnych środków przeciwgrzybicznych do miejscowego stosowania nie wymaga aktualnie usuwania płytek paznokciowych. 

Różnicowanie potnicy

Diagnostyka różnicowa potnicy uwzględnia przede wszystkim czyste zmiany grzybicze skóry bez zmian o charakterze wyprysku potnicowego, co rozstrzyga badanie mikologiczne. W drugiej kolejności należy wyprysk potnicowy różnicować z rumieniem wielopostaciowym, który różni się usadowieniem pęcherzy na rumieniowym podłożu i obecnością ognisk rumieniowych bez pęcherzy. 

Źródło: 

1. Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydanie I, Warszawa, PZWL, 2010