Skala NRS, numeryczna skala oceny bólu – dlaczego należy dokładnie oceniać ból pacjenta? 

Ból jest bardzo subiektywnym objawem, jedynie chory może ocenić jego natężenie, lekarz może tylko polegać na tym, co usłyszy w czasie wywiadu. Najpowszechniejszą i prostą do zastosowania skalą oceny bólu jest skala numeryczna, czyli NRS. Jest to skala stosowana przede wszystkim u osób dorosłych z zachowanymi zdolnościami poznawczymi.

Istnieje wiele pokrewnych skal czy kwestionariuszy pozwalających na określenie przez pacjenta stopnia natężenia odczuwanych dolegliwości bólowych. U chorych z ograniczonymi zdolnościami poznawczymi można wykorzystać skale obrazkowe. Niektóre elementy zachowania pacjenta jak ułożenie ciała czy grymas twarzy mogą także pomóc w ocenie bólu. 

Po co określa się ból w skalach bólu – jakie znaczenie ma skala NRS?

Każdy człowiek ma odmienny poziom wytrzymałości na ból. Jeden rodzaj dolegliwości o podobnym nasileniu u jednego chorego będzie oceniany na ból umiarkowany, a u innego na bardzo silny. Pojedyncza ocena bólu poniekąd pomaga lekarzowi we wstępnym badaniu podmiotowym, jednak należy pamiętać, że skale bólu przede wszystkim wykorzystywane są do oceny skuteczności leczenia i kontroli bólu. Celem tej oceny jest określanie poziomu bólu u jednego pacjenta w różnych odstępach czasu i prawidłowe modulowanie farmakoterapii bólu.

Skala numeryczna oceny bólu – skala NRS

Skala numeryczna, z ang. Numerical Rating Skale (NRS), jest bardzo prostą w użyciu skalą do oceny bólu. Uznaje się ją za dość czułą i wiarygodną. W skali numerycznej wyznacza się 11 kolejnych stopni nasilenia dolegliwości bólowych. Pacjent sam ocenia na ile w skali od 0 do 10 odczuwa dolegliwości bólowe. 0 oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10 to ból o maksymalnym nasileniu. 

Skala NRS jest prosta dla pacjentów z zachowanymi zdolnościami poznawczymi. Bardzo często jest stosowana jako podstawowa skala oceny bólu zarówno ostrego jak i przewlekłego. Można się z nią spotkać w przypadku pierwszego badania przez zespoły ratownictwa medycznego, jak również w podstawowym badaniu przedmiotowym lekarze. Ponadto skala NRS jest bardzo dobrym wykładnikiem zmienności nasilenia dolegliwości bólowych w przypadku bólu przewlekłego. Kiedy w czasie kolejnej wizyty ten sam pacjent podaje niższe bądź wyższe wartości numeryczne swoich dolegliwości bólowych, jest to bardzo obiektywny i czuły parametr jakości prowadzonej terapii.

U kogo nie należy stosować skali NRS?

Aby ocena bólu w skali NRS była obiektywna, należy ją stosować u osób z odpowiednimi zdolnościami poznawczymi. Nie powinna być więc stosowana u dzieci poniżej 9 lat. 

Czy tylko skala NRS jest stosowana w ocenie bólu?

W jednopłaszczyznowej ocenie bólu można posłużyć się dodatkowo skalą analogowo-wzrokową. Jest to skala podobna do skali numerycznej, jednak ma formę obrazową. Jest to linijka, na której z jednej strony jest poziom 0 bólu (brak bólu), wzbogacony dodatkowo graficzną formą oceny stopnia bólu, a z drugiej 10, również graficzną formą przedstawienia silnych dolegliwości bólowych. 

Skala słowna to inaczej skala pięciostopniowa, psychometryczna (skala Likerta). Jest to skala opisowo pozwalająca pacjentowi ocenić ból. Jednak w przeprowadzonych naukowo analizach wykazano, że pacjenci mają w większości tendencję do unikania podawania wartości skrajnych dolegliwości bólowych, a to w efekcie zaburzało obiektywną ocenę bólu.

Skala oceny bólu a ból przewlekły

Ból jest bardzo istotnym elementem terapii. Redukcja dolegliwości bólowych stanowi podstawowy element terapii jakiegokolwiek schorzenia czy ostrego, czy też przewlekłego. Ból paradoksalnie może stanowić bardzo istotny czynnik rokowniczy i wpływać na leczenie oraz rekonwalescencje pacjentów.  

Niekontrolowany ból pociąga za sobą wiele konsekwencji. Może prowadzić przede wszystkim do ograniczenia aktywności chorego, pogorszenia jego kondycji psychicznej, upośledzonej wentylacji płuc czy nadużywania leków wywołujących działania niepożądane, przy jednoczesnym braku efektu terapeutycznego. 

Skale oceny bólu, które są stosowane regularnie pozwalają na modulowanie leczenia farmakologicznego. Ważne jest nie tylko skuteczne leczenie, ale optymalizacja terapii bólu celem ograniczenia działań niepożądanych. W zależności od patomechanizmu bólu, jak również mechanizmu działania leku i jego właściwości farmakodynamicznych, taką uzyskuje się odpowiedź na stosowane leczenie. Dodatkowo istotne jest uwzględnienie indywidualnych predyspozycji, jak budowa receptorów bólowych czy aktywności enzymów uczestniczących w metabolizmie leków. To właśnie przez indywidualne predyspozycje, nie da się całkowicie przewidzieć efektu terapeutycznego stosowanych leków. Nawet jeżeli na początku terapii lekarz oceni obiektywnie poziom bólu, to efektywność terapii jest zmienna.   

U każdego pacjenta z podobnym nasileniem dolegliwości bólowych, podobna terapia może przynieść zmienny efekt. Stąd też używa się w praktyce skale bólu, celem doboru odpowiednich dawek leków.

Wielowymiarowe podejście do oceny bólu

Poza skalami jednowymiarowymi, jak skala NRS, w ocenie bólu można posłużyć się bardziej złożonymi kwestionariuszami oceny bólu. Wielowymiarowość kwestionariuszy polega na jednoczesnej ocenie skali bólu i wpływu bólu na codzienne funkcjonowanie człowieka, jego aktywność, kondycję psychiczną i jakość zdrowia. Są to skale zdecydowanie dokładniejsze i bardziej precyzyjne, natomiast ich stosowanie wymaga poświęcenia większej ilości czasu. 

Źródło: 

1. Jon-David Hoppenfeld, Podstawy medycyny leczenia bólu, Medisfera, Warszawa, 2019