Ultrafiolet, czyli promieniowanie ultrafioletowe – zastosowanie, szkodliwość

Ultrafiolet owiany jest złą sławą. Nie jest to przypadek, ponieważ może on negatywnie wpłynąć na ludzki organizm. Jeśli zostanie jednak odpowiednio wykorzystany, może pomóc przy wielu problemach zdrowotnych. Dowiedz się więcej!

Czym jest ultrafiolet? 

Ultrafiolet (UV), znany też jako promieniowanie ultrafioletowe lub promieniowanie nadfioletowe, to promieniowanie elektromagnetyczne, w którym długość fali mieści się w przedziale 10-400 nm. Nie jest ono widoczne dla ludzkich oczu. Zwykle budzi ono skojarzenia ze szkodliwym działaniem promieni słonecznych UVA i UVB. W rzeczywistości jednak ma ono również właściwości lecznicze – do tego przejdziemy jednak nieco później. 

Promieniowanie ultrafioletowe – rodzaje 

Można wyróżnić następujące rodzaje promieniowania ultrafioletowego: 

• promieniowanie UVA – promieniowanie odznaczające się największą długością fal (320–400 nm), które oddziałują na skórę właściwą; jeśli zastanawiasz się, jaki jest wpływ promieniowania UV tego typu na skórę, to przyspiesza ono jej starzenie się, nie powoduje jednak rumienia i oparzeń; oprócz tego wywołuje zmiany nowotworowe; warto dodać, że promieniowanie UVA stanowi aż 95% całego promieniowania, jakie dochodzi do Ziemi; 
• promieniowanie UVB – promieniowanie odznaczające się długością fal na poziomie 290–320 nm, dociera do Ziemi w niewielkich ilościach, ale oddziałuje na naskórek; sprawia, że skóra się opala, ale powoduje też poparzenia słoneczne, rumień i zmiany nowotworowe; promieniowanie UVB stanowi jedynie 5% całego promieniowania, jakie dochodzi do Ziemi; 
• promieniowanie UVC – promieniowanie o długości fal 100–280 nm, pochłania je prawie całkowicie warstwa ozonowa atmosfery, która otacza kulę ziemską, dlatego w normalnych warunkach nie dociera ono do Ziemi, wywołuje jednak efekt bakterio- i zarodkobójczy, dlatego wykorzystuje się go w takich urządzeniach, jak np. lampy UV do dezynfekcji pomieszczeń. 

Zastosowanie promieniowania ultrafioletowego w medycynie 

Nie każdy wie, że promieniowanie UV wyróżnia się właściwościami immunomodulującymi oraz przeciwzapalnymi. Co więcej, od lat wykorzystuje się je w medycynie oraz rehabilitacji. 

Ultrafiolet stosuje się w ramach fotochemioterapii, czyli terapii promieniowaniem ultrafioletowym. Można wymienić różne jej rodzaje, w tym m.in.: 

• PUVA – w tym przypadku stosuje się naświetlanie promieniowaniem UVA, 
• UVB-Broadband – w tym przypadku stosuje się naświetlanie promieniowaniem UVB, 
• SUP – selektywny rodzaj fotochemioterapii, polegający na promieniowaniu na poziomie wynoszącym maksymalnie 325 nm. 

Odpowiednio zastosowany ultrafiolet: 

• stymuluje gruczoły wydzielania dokrewnego, 
• pobudza pracę układu sercowo-naczyniowego, 
• zwiększa liczbę leukocytów i erytrocytów, 
• pozytywnie oddziałuje na stan i mineralizację kości, 
• stymuluje metabolizm i wpływa na przemianę cholesterolu, 
• obniża podwyższone ciśnienie krwi, 
• wpływa rozszerzająco na naczynia krwionośne, 
• zwiększa wykorzystanie tlenu, 

Naświetlanie promieniowaniem UV rekomenduje się w przypadku takich chorób, jak m.in. 

• czyraki, 
• trądzik pospolity, 
• twardzina skórna, 
• łuszczyca, 
• atopowe zapalenie skóry, 
• bielactwo, 
• ciężko gojące się rany, odleżyny, 
• złamania kości, 
• choroba zwyrodnieniowa stawów dużych, 
• łysienie plackowate, 
• łupież, 
• nawracające choroby układu oddechowego (np. dychawica oskrzelowa, przewlekłe nieżyty oskrzeli), 
• gościec tkanek miękkich, 
• niedoczynność gruczołów wydzielania wewnętrznego, 
• stany zapalne tkanek miękkich, 
• owrzodzenie troficzne, 
• nerwoból nerwu kulszowego, 
• schorzenia laryngologiczne. 

Poleca się je również w stanach rekonwalescencji. Co więcej, stosuje się je, aby zapobiegać krzywicy. 

Zanim rozpocznie się naświetlania promieniowaniem UV należy wykonać test biologiczny, na podstawie którego dobiera się odpowiednią jego dawkę. Wrażliwość na nie może być bardzo różna i niektóre czynniki mogą ją zwiększyć, chodzi tu przede wszystkim o: 

• leki przeciwcukrzycowe, 
• antybiotyki (głównie z grupy tetracyklin), 
• barbiturany, 
• salicylany, 
• syntetyczną witaminę A, 
• preparaty z dziurawca. 

Wrażliwość skóry może się zwiększać również wtedy, gdy wcześniej wykorzysta się u pacjenta promieniowanie podczerwone (np. za sprawą lampy Solux). Odpowiedzialne jest ono za nasilanie odczynu skóry.

Jak wygląda naświetlanie promieniowaniem UV? 

Jak w praktyce wygląda terapia promieniami UV? Wykonuje się ją w serii zabiegów codziennie lub co drugi dzień. Do przeprowadzenia zabiegu wykorzystuje się lampę UV, czyli lampę kwarcową. Całość odbywa się w specjalnej, przeznaczonej do tego kabinie, a jeden zabieg trwa 1-10 minut. Wszystkie parametry, a więc moc i natężenie emisji fizjoterapeuta ustawia w zależności od konkretnego przypadku. Pacjent powinien mieć w tym czasie nałożone okulary ochronne – promieniowanie nadfioletowe jest bowiem szkodliwe dla oczu. 

Przeciwwskazania do wykorzystywania promieni UV 

Główne przeciwwskazania do wykorzystywania światła UV to: 

• toczeń rumieniowaty, 
• przeszczepy skóry, 
• alergiczne reakcje na ultrafiolet, 
• rumień fotochemiczny (ultrafioletowy), 
• gorączka, 
• cukrzyca, 
• uszkodzenia skóry promieniowaniem jonizującym, 
• ostre stany zapalne skóry, 
• wypryski, 
• miażdżyca, 
• nadczynność tarczycy, 
• choroby nowotworowe, 
• nasilone choroby skórne, 
• nadciśnienie, 
• obniżone ciśnienie krwi, 
• niedokrwistość złośliwa, 
• zakażenia ogniskowe, 
• epilepsja,
• tendencja do krwawień z przewodu pokarmowego, 
• tendencja do krwawień z dróg oddechowych, 
• niewydolność krążenia, 
• gruźlica płuc, 
• znamiona barwnikowe, 
• przebarwienia pigmentacyjne, 
• reumatoidalne zapalenie stawów (kiedy pacjent leczony jest preparatami złota). 

Skutki uboczne promieniowania UV 

Promieniowanie UV może wywołać następujące skutki uboczne: 

• przebarwienia skóry, 
• fotostarzenie, czyli przyspieszone starzenie się skóry, 
• przyspieszenie zmian nowotworowych skóry. 

Czasem dochodzi również do wydzielania się ozonu, dlatego trzeba wietrzyć pomieszczenia, w których wykonuje się naświetlania. 

Ciekawostką jest to, że podczas promieniowania UV dochodzi do syntetyzowania witaminy D – pomimo to, kiedy nie jest ono wskazane, należy go unikać i unikać nadmiernej ekspozycji na słońce. 

Ultrafiolet a stomatologia 

Jak się okazuje, ultrafiolet zastosowanie znajduje także w stomatologii. Wykorzystuje się je w lampach polimeryzacyjnych, które z kolei przeznaczone są do utwardzania materiałów dentystycznych. Lampa tego typu wytwarza duże, niewidzialne promieniowanie UV, dzięki czemu materiały wypełniające ulegają utwardzeniu. 

Niewidzialne promieniowanie ultrafioletowe a kosmetologia 

Lampa ultrafioletowa ma również zastosowanie w kosmetologii. Chodzi tu przede wszystkim o modele przeznaczone do utwardzania hybryd, akrylu lub żelu na paznokciach. Zanim przeprowadzi się jednak zabieg na dłoniach, należy zaaplikować na nie krem z filtrem ochronnym, a nawet rękawiczki z polimeru, który zabezpiecza skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Niedawno przeprowadzone badania dowiodły jednak, że stosowanie omawianych lamp uszkadza skórę dłoni oraz powoduje mutacje związane z nowotworem skóry. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3460660/ (data dostępu: 16.02.23)
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3709783/ (data dostępu: 16.02.23)